Politico: Ο Ερντογάν παίζει το χαρτί της ενέργειας

Δεν χρειάζονται και πολλά για να μαντέψει κανείς ότι η προεκλογική εκστρατεία στην Τουρκία έχει μπει στη τελικά ευθεία, ακόμα και χωρίς να κοιτάξει στο ημερολόγιο: μόλις δύο εβδομάδες μετά την ανακοίνωση της δωρεάν προμήθειας φυσικού αερίου από το νέο κοίτασμα της Μαύρης Θάλασσας , ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνέχισε και αυτή την εβδομάδα με περισσότερα «καλά νέα» για τους Τούρκους στο ενεργειακό μέτωπο.

Σε ένα άψογο timing πριν από την ψηφοφορία στις 14 Μαΐου, ο Ερντογάν είπε σε ένα πλήθος υποστηρικτών του στο Ικόνιο ότι η Τουρκία ανακάλυψε ένα τεράστιο νέο κοίτασμα πετρελαίου στα σύνορα με τη Συρία, ικανό να παρέχει στη χώρα περίπου 100.000 βαρέλια την ημέρα — λίγο περισσότερα από το ένα δέκατο της ημερήσιας κατανάλωσης.

Κι αυτό είναι ένα σαφές μήνυμα προς του υποστηρικτές του ότι επιθυμεί να ξανακάνει την Τουρκία «μεγάλη».

Όπως γράφει το Politico, ο Ερντογάν παίζοντας με ένα πατριωτικό και συχνά εθνικιστικό εκλογικό σώμα, απολαμβάνει την εικόνα του ως ένας αυτάρκης ηγέτης που σπάει την εξάρτηση της Τουρκίας από ξένες τεχνολογίες, ιδιαίτερα στον αμυντικό τομέα. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, έχει προβάλλει ιδιαίτερα το εγχώριας κατασκευής ηλεκτρικό αυτοκίνητο Togg, το μαχητικό αεροσκάφος «Kaan» και το Anadolu , το πρώτο αεροπλανοφόρο της χώρας.

Φλέβα… μαύρου χρυσού χτύπησε η Τουρκία – Το νέο κοίτασμα και οι φιλοδοξίες Ερντογάν

Το ενεργειακό χαρτί

Και ο ενεργειακός τομέας ταιριάζει γάντι σε αυτήν την εικόνα της Τουρκίας. «Όπως και με την αμυντική βιομηχανία, η ενεργειακή ανεξαρτησία είναι επίσης απαραίτητη προϋπόθεση για την αληθινή ελευθερία μιας χώρας και ενός έθνους», είπε ο Ερντογάν στο πλήθος που ήταν συγκεντρωμένο στο Ικόνιο.

Ωστόσο, όπως υπογραμμίζει το Politico η θριαμβευτική αυτή ρητορική συγκαλύπτει τον βαθμό στον οποίο η Τουρκία είναι τεράστιος εισαγωγέας στον ενεργειακό τομέα και έχει ιδιαίτερη εξάρτηση από τη συνεργασία της με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στην ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας και στη δημιουργία ενός περιφερειακού κόμβου φυσικού αερίου.

Τουρκία: Μπορεί να γίνει κόμβος ρωσικού φυσικού αερίου;

Η Τουρκία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από ξένο πετρέλαιο και φυσικό αέριο για πάνω από το 90% της ζήτησης και το υπουργείο Ενέργειας λέει ότι περισσότερο από το ένα τρίτο των εισαγωγών πετρελαίου και προϊόντων πετρελαίου προέρχεται από τη Ρωσία. Η ενεργειακή ανεξαρτησία είναι μια μακρινή προοπτική, ενώ οι ενεργειακές σχέσεις με τον Πούτιν αποτελούν βασική στρατηγική προτεραιότητα.

Hot topic

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ενέργεια είναι ένα καυτό θέμα. Μετά από χρόνια αυξανόμενου πληθωρισμού, πολλές τουρκικές οικογένειες ανησυχούν περισσότερο για το πώς θα καταφέρουν οικονομικά να γεμίσουν το αυτοκίνητό τους με βενζίνη παρά να αγοράσουν ένα ακριβό Togg. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, οι αρχές ανακοίνωσαν ότι οι λογαριασμοί ρεύματος και οι τιμές του φυσικού αερίου θα αυξάνονταν κατά 20% για τα νοικοκυριά και κατά περίπου 50% για τη βιομηχανία, συμβάλλοντας στην εκτίναξη του πληθωρισμού σε περισσότερο από 85% το φθινόπωρο του 2022.

«Αυτή τη στιγμή, όλοι στη χώρα μιλούν για την τιμή των κρεμμυδιών, αλλά αν μιλήσετε με επιχειρήσεις και αγρότες, οι τιμές της ενέργειας είναι που ανεβάζουν τις τιμές και είναι μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες τους», δήλωσε ο Gönül Tol, διευθυντής στο Κέντρο Τουρκικών Σπουδών του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής. Εκτίμησε επίσης, ότι η δημόσια δυσαρέσκεια για τον χειρισμό της οικονομίας από τον Ερντογάν θα μπορούσε να του κοστίσει τη νίκη στον πρώτο γύρο της ψηφοφορίας στις 14 Μαΐου, επειδή μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων που στο παρελθόν τον ψήφισε αλλά τώρα δεν προτίθεται να πράξει το ίδιο.

Δωρεάν αέριο

Κι εδώ έρχεται το δωρεάν φυσικό αέριο της Μαύρης Θάλασσας. Επιδιώκοντας να καθησυχάσει τους ψηφοφόρους ότι μπορεί να αλλάξει τα πράγματα, ο 69χρονος ισλαμιστής λαϊκιστής ηγέτης αναγκάστηκε να υποσχεθεί μια ολόκληρη σειρά εκλογικών δώρων. Αφού προφανώς έπεσε πάνω σε ένα αιφνιδιαστικό απόθεμα φυσικού αερίου αξίας 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων στη Μαύρη Θάλασσα, ο Ερντογάν άνοιξε ο ίδιος προσωπικά τις στρόφιγγες σε μια θριαμβευτική τελετή. «Θα παρέχουμε δωρεάν φυσικό αέριο για οικιακή κατανάλωση έως 25 κυβικά μέτρα μηνιαίως για ένα χρόνο», δήλωσε.

Το σχέδιο του Πούτιν

Πίσω από τη ρητορική της προεκλογικής εκστρατείας, οι αναλυτές φοβούνται ότι η συζήτηση για ανεξαρτησία είναι στην πραγματικότητα απλώς κάλυψη για την αυξανόμενη εξάρτηση από το Κρεμλίνο – και ότι η μακροχρόνια υπόσχεση του Ερντογάν να γίνει ενεργειακός κόμβος για όλη την Ευρώπη θα μπορούσε να ανοίξει μια πίσω πόρτα για τις εξαγωγές της Μόσχας. Μετά την καταστροφή των αγωγών Nord Stream από τη Ρωσία στη Γερμανία κάτω από τη Βόρεια Θάλασσα πέρυσι, ο Πούτιν και ο Ερντογάν προσπάθησαν γρήγορα να στρέψουν την προσοχή στην ιδέα ενός κόμβου.

«Η κατανόησή τους για έναν κόμβο σίγουρα δεν είναι η δική μας κατανόηση ενός κόμβου», δήλωσε η Aura Săbăduș, ανώτερη συνεργάτης του Κέντρου Ανάλυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής που καλύπτει την ενέργεια για την εταιρεία πληροφοριών αγοράς ICIS.

«Αυτή η ιδέα είναι στη μόδα γιατί η Ρωσία ενδιαφέρεται να πουλήσει περισσότερο φυσικό αέριο στην Τουρκία. Η Τουρκία θα συσσωρεύσει αέριο από διάφορους παραγωγούς — Ρωσία, Ιράν και Αζερμπαϊτζάν, [υγροποιημένο φυσικό αέριο] και το δικό της φυσικό αέριο από τη Μαύρη Θάλασσα — και στη συνέχεια θα το ξεπλύνει και θα το ονομάσει εκ νέου ως τουρκικό. Οι Ευρωπαίοι αγοραστές δεν θα γνώριζαν την προέλευση του φυσικού αερίου», επεσήμανε.

Οι ευρωπαϊκές κυρώσεις

Αυτό είναι ένα σημαντικό ζήτημα γιατί παρά το το γεγονός ότι η ΕΕ δεν έχει επιβάλει κυρώσεις για το ρωσικό φυσικό αέριο, πολλές χώρες έχουν δεσμευτεί να βρουν εναλλακτικούς προμηθευτές και να μειώσουν την εξάρτησή τους από την Gazprom, το μονοπώλιο εξαγωγής φυσικού αερίου της Ρωσίας. Ένας τουρκικός κόμβος φυσικού αερίου θα καθιστούσε δυσκολότερη τη διάκριση μεταξύ, για παράδειγμα, των προμηθειών από το Αζερμπαϊτζάν και της Ρωσίας.

Και είναι ένα παιχνίδι που θα μπορούσε να βάλει την Τουρκία στο στόχαστρο της ΕΕ. «Παρακολουθούμε πολύ στενά το σχέδιο της Τουρκίας να ανοίξει έναν κόμβο φυσικού αερίου πολύ στενά», δήλωσε χαρακτηριστικά στο Politico, ανώτερος αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η πυρηνική ενέργεια

Ίσως ο πιο κρίσιμος σύνδεσμος μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας βρίσκεται στον πυρηνικό τομέα, κάτι για το οποίο κάνει μεγάλο σόου και ο Ερντογάν πριν από τις εκλογές.

Η κρατική εταιρεία πυρηνικής ενέργειας της Ρωσίας Rosatom κατασκευάζει τον πρώτο πυρηνικό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής της Τουρκίας, ο οποίος θα παράγει περίπου το 10% της ενέργειας της χώρας όταν ολοκληρωθούν οι τέσσερις αντιδραστήρες της το 2026.

Το πρώτο πυρηνικό καύσιμο παραδόθηκε στο εργοστάσιο των 18 δισεκατομμυρίων ευρώ τον περασμένο μήνα και η περίσταση σημαδεύτηκε από την τηλε-παρουσία τόσο ενός χαμογελαστού Πούτιν που χαιρετούσε το πλήθος όσο του Ερντογάν.

Ο Ρώσος ηγέτης χαιρέτισε την εμβάθυνση της «πολύπλευρης εταιρικής σχέσης μεταξύ των δύο κρατών μας».

Η Τουρκία χρειάζεται ρωσική τεχνολογία και καύσιμα για το εργοστάσιο Akkuyu των 4.800 μεγαβάτ, το οποίο ανήκει στη ρωσική Rosatom και χρηματοδοτήθηκε από ρωσικό δάνειο. Η Άγκυρα συμφώνησε επίσης σε 15ετές συμβόλαιο σταθερής τιμής για την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από το εργοστάσιο στα 12,35 δολάρια ανά κιλοβατώρα, πολύ πάνω από τις τρέχουσες τιμές.

Αυτό δεν κάνει πολλά για την ενεργειακή ανεξαρτησία της Τουρκίας, αλλά θα μπορούσε να βοηθήσει την προσπάθεια του Ερντογάν να παραμείνει στην εξουσία.

«Υπάρχει αυτό το όνειρο, αυτό το όραμα, αλλά το πόσο είναι εφικτό είναι ένα άλλο ερώτημα», δήλωσε ο Kadri Taştan, ανώτερος συνεργάτης στο German Marshall Fund. «Ο Πούτιν γνωρίζει ότι η πώληση ενέργειας στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας δεν θα γίνει αύριο, αλλά μπορεί να βοηθήσει τον Ερντογάν με το αφήγημά του του να κάνει την Τουρκία ενεργειακή δύναμη. Υπάρχει πολιτικός υπολογισμός».

«Κερκόπορτα»

Παράλληλα, με τις δραστηριότητες αυτές η Τουρκία εξακολουθεί να λειτουργεί ως κερκόπορτα για τη ρωσική ενέργεια στον δρόμο της προς την Ευρώπη. Πρόσφατα το Κέντρο Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα (CREA), προειδοποίησε ότι η Τουρκία καθίσταται μια παρακαμπτήρια οδός για τις εξαγωγές ρωσικού πετρελαίου προς την ΕΕ, μια «ρωγμή» στις κυρώσεις.

«Μια νέα οδός για τη διοχέτευση του ρωσικού πετρελαίου προς την ΕΕ αναδύεται μέσω της Τουρκίας, όπου διυλίζεται αυξημένη ποσότητα ρωσικού αργού», προειδοποιούν οι συντάκτες της έκθεσης, η δουλειά των οποίων πρόκειται να παρουσιαστεί στην COP27.

Πράγματι η Τουρκία έχει αυξήσει τις εισαγωγές αργού από τη Ρωσία μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Και οι εξαγωγές πετρελαϊκών προϊόντων από την Τουρκία προς τα ευρωπαϊκά και τα αμερικανικά λιμάνια αυξήθηκαν κατά 85% στο διάστημα Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου σε σύγκριση με την περίοδο Ιουλίου-Αυγούστου, αναφέρεται στην έκθεση.