Ιρλανδία: Μειώσεις φόρων και δισεκατομμύρια νέων δαπανών προβλέπει ο νέος προϋπολογισμός

Ο βήχας και το χρήμα δεν κρύβονται. Σε μια διεθνή συγκυρία που χαρακτηρίζεται από πολυπρόσωπες και πολυεπίπεδες κρίσεις, η κυβέρνηση της Ιρλανδίας προϋπολογίζει για το 2024 ακόμα μεγαλύτερες μειώσεις των φόρων και ακόμη μεγαλύτερες αυξήσεις των δημοσίων δαπανών. Και προαναγγέλλει ταυτόχρονα τη δημιουργία ενός sovereign fund, ενός «ταμείου εθνικού πλούτου» κατά τα πρότυπα της Νορβηγίας ή της Σαουδικής Αραβίας, ας πούμε.

Εντάξει, το 2024 είναι και προεκλογικό έτος (οι επόμενες γενικές εκλογές θα διεξαχθούν το Μάρτιο του 2025) και επόμενο είναι τα τρία κόμματα που μετέχουν στην κυβέρνηση να εμφανίζουν μια φιλολαϊκή διάθεση οικονομικής γενναιοφροσύνης και απλοχεριάς. Αλλά είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η χώρα που πριν από 10 χρόνια δεχόταν κακήν κακώς (μαζί με την Ελλάδα, την Κύπρο και την Πορτογαλία) το ΔΝΤ στο σβέρκο της, διαθέτει πλέον το δημοσιονομικό χώρο όχι μόνο να μοιράζει προεκλογικώς χρήμα με ουρά αλλά να εξαγγέλλει και τη δημιουργία ενός εθνικού αποταμιευτικού ταμείου στο οποίο θα συσσωρεύει το πλεόνασμά της για να το επενδύει και να το αυξάνει ακόμα περισσότερο – ο ορισμός του κρατικού καπιταλισμού.

Ιρλανδία: Οι μειωμένοι εταιρικοί φόροι συρρικνώνουν το δημοσιονομικό πλεόνασμα

Πόθεν προκύπτει το πλεόνασμα; Προκύπτει από τις αμερικανικές πολυεθνικές, πρωτίστως οι λεγόμενοι «τεχνολογικοί γίγαντες», που έχουν μετατρέψει την Ιρλανδία σε προγεφύρωμα, σε hub των δραστηριοτήτων τους σε ολόκληρη την Ευρώπη, πολλές και στη Μέση Ανατολή.

Γιατί οι αμερικανικές πολυεθνικές επέλεξαν την Ιρλανδία από όλες τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες; Επειδή βρίσκεται σε απόσταση 4 ωρών με το αεροπλάνο από τη Νέα Υόρκη, επειδή οι Ιρλανδοί μιλούν την ίδια γλώσσα με τους Αμερικανούς και έχουν εν πολλοίς την ίδια κουλτούρα, επειδή η χώρα διαθέτει προηγμένες υποδομές και, κυρίως, επειδή έχει φορολογικό συντελεστή εταιρικών κερδών 12,5% (που στην πράξη μειώνεται πολύ περισσότερο). Ένα συντελεστή που το Δουβλίνο υπερασπίστηκε με νύχια και με δόντια προ δεκαετίας όταν η τρόικα απαιτούσε να αυξηθεί.

Λεφτά υπάρχουν

Έτσι ο ιρλανδός υπουργός Οικονομικών Μάικλ ΜακΓκράθ βρέθηκε στην ευχάριστη θέση την Τρίτη να παρουσιάσει ένα σχέδιο προϋπολογισμού που περιλαμβάνει πρόσθετα μέτρα στήριξης των πιο ευάλωτων στα αυξημένα ενεργειακά κόστη νοικοκυριών και επίσης των επιχειρήσεων – μιλάμε για αύξηση των δημοσίων δαπανών της τάξεως των 5,2 δισ. ευρώ, διόλου ευκαταφρόνητη για μια χώρα μόλις 5 εκατ. κατοίκων –, νέες μειώσεις της φορολόγησης που θα αντισταθμίσουν τις διεθνείς ρυθμίσεις που κατατείνουν διαρκώς στη μεγαλύτερη επιβάρυνση των πολυεθνικών και επίσης τη δημιουργία sovereign fund. Μιας «πολυτέλειας» που μόνο πετρελαιοπαραγωγικές χώρες μέχρι στιγμής διαθέτουν.

Οι συντελεστές φορολόγησης των πολυεθνικών είναι χαμηλοί, αλλά η φθήνια τρώει τον παρά. Έτσι τα έσοδα στον κρατικό προϋπολογισμό της Ιρλανδίας από τους εταιρικούς φόρους εκτινάχθηκαν από τα 4 δισ. ευρώ που ήταν το 2014 στα 22 δισ. ευρώ το 2022. Το δημοσιονομικό πλεόνασμα, που εφέτος υπολογίζεται ότι θα φθάσει τα 10 δισ. ευρώ, επιτρέπει στο οικονομικό επιτελείο της χώρας να προϋπολογίσει για το 2024 φοροελαφρύνσεις ύψους 1,1 δισ. ευρώ. Σημειωτέον ότι αναλυτές εκτιμούν ότι έως το έτος 2026 η Ιρλανδία το ιρλανδικό πλεόνασμα θα είναι 65 δισ. ευρώ.

Όσο για την αρωγή σε ιδιώτες και επιχειρήσεις, αφορά αφενός επιδοτήσεις για το αντιστάθμισμα από τις μεγάλες αυξήσεις του κόστους ενέργειας και αφετέρου ένα σχήμα επιδότησης τόκων που θα βοηθήσει τους δανειολήπτες στεγαστικών δανείων να ανταπεξέλξουν στις αυξήσεις των επιτοκίων ώστε να μη χάσουν τα σπίτια τους. Η εφάπαξ αρωγή σε ιδιώτες και επιχειρήσεις το 2024 προϋπολογίζεται στα 2,4 δισ. ευρώ.

«Πληθωριστικά μέτρα»

Κριτική στα σχέδια της κυβέρνησης του Δουβλίνου άσκησε πάντως το ανεξάρτητο όργανο δημοσιονομικού ελέγχου, το Ιρλανδικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο (IFAC), το οποίο προειδοποίησε ότι η αύξηση των δαπανών και εν γένει το μοίρασμα χρήματος κινδυνεύει να ακυρώσει άλλα αντιπληθωριστικά μέτρα και εν πάση περιπτώσει να παγιώσει τον πληθωρισμό στη χώρα.

Το IFAC σημειώνει και τη θεαματική ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας σε χρόνο-ρεκόρ για την Ευρωζώνη μετά την πανδημία και την υποχώρηση της ανεργίας κοντά σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία της ιρλανδικής Στατιστικής Υπηρεσίας, ο πληθωρισμός στη χώρα ενισχύθηκε στο 4,9% τον Αύγουστο σε ετήσια βάση από 4,6% που ήταν τον Ιούλιο.

Το αγκάθι του στεγαστικού

Θα υπέθετε κανείς ότι στο ιρλανδικό Ελ Ντοράντο ο κόσμος ζει και ευημερεί δίχως προβλήματα ή τέλος πάντων δίχως σοβαρές δυσκολίες. Δεν είναι ακριβώς έτσι. Η Ιρλανδία αντιμετωπίζει ένα τεράστιο στεγαστικό πρόβλημα, με τις τιμές των σπιτιών και βεβαίως τα ενοίκια να έχουν εκτιναχθεί σε δυσθεώρατα ύψη, εν πολλοίς εξαιτίας της μεγάλης ζήτησης από ξένα στελέχη των αμερικανκών πολυεθνικών. Σπίτια απλά δεν υπάρχουν και ακόμα και νοικοκυριά της μεσαίας εισοδηματικής τάξης δυσκολεύονται να βρουν αξιοπρεπή στέγη για να νοικιάσουν.

Υπάρχει δηλαδή λαϊκή δυσαρέσκεια στη χώρα γι’ αυτό και τα τρία κόμματα που μετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισμό, τα κεντροδεξιά Fianna Fáil και Fine Gael και κυρίως το κεντροαριστερό Κόμμα των Πρασίνων, ανησυχούν ότι θα έχουν εκλογικές απώλειες, καθώς η αριστερή αντιπολίτευση του Sinn Féin προτείνει αντί για επενδυτικά fund και άλλα μεγαλόπνοα σχέδια που θα αποδώσουν καρπούς σε βάθος χρόνου, να δαπανηθεί δίχως χρονοτριβή το μέχρι στιγμής πλεόνασμα (τα 10 δισ. ευρώ δηλαδή ή όσο εν τέλει συσσωρευθεί) για να εκπονηθούν έργα επέκτασης των πόλεων και κατασκευαστικά προγράμματα που κάνουν πιο προσιτή την στέγαση των πολιτών και λιγότερο δυσεύρετα τα σπίτια.

Οι δημοσκοπήσεις, εξάλλου, δείχνουν από το 2020 κιόλας μεγάλη αύξηση των ποσοστών του Sinn Féin – πρόκειται για το κόμμα που κάποτε ήταν η πολιτική πτέρυγα του Ιρλανδικού Απελευθερωτικού Στρατού (IRA) – ενώ η ηγέτιδα του κόμματος Μαίρη-Λου ΜακΝτόναλντ έχει παγιωθεί ως η δημοφιλέστερη Ιρλανδή πολιτικός. Αν τα 2,4 δισ. ευρώ που θα εισρεύσουν «εφάπαξ» (δηλαδή προεκλογικά) στις τσέπες των Ιρλανδών θα καταφέρουν να αλλάξουν τους δημοσκοπικούς συσχετισμούς, είναι κάτι που η κάλπη θα δείξει.