Μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Ο πόλεμος στο Ισραήλ και το τέλος της… ρομαντικής εποχής των social media

Πριν από λίγο παραπάνω από μία δεκαετία η Μέση Ανατολή ήταν πάλι στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας. Τότε ήταν η εποχή της Αραβικής Άνοιξης, μίας πολιτικής και κοινωνικής έκρηξης που «σάρωσε» τις αραβικές χώρες της περιοχής. Ήταν επίσης η εποχή που καταδείχθηκε με τον πλέον εμφατικό τρόπο η δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν το Facebook και το Twitter κατά τη διάρκεια των εξεγέρσεων οδήγησε σε ένα κύμα αισιοδοξίας σχετικά με τον σημαντικό ρόλο που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν αυτές οι υπηρεσίες για την ανταλλαγή πληροφοριών, την οργάνωση κοινοτήτων ακόμη και τη διάδοση της ίδιας της Δημοκρατίας.

Ήρθε το τέλος των social media;

Από την πλευρά τους, οι εταιρείες τεχνολογίας είδαν μια ευκαιρία και συγχρόνως επένδυσαν σε αυτόν τον σκοπό, ακόμη και όταν έγινε φανερό ότι οι πλατφόρμες τους μπορούσαν να χειραγωγηθούν με τρόπους που τον υπονόμευαν.

Σήμερα, μια άλλη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή δείχνει ότι η βιομηχανία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν βλέπει πλέον αυτό το όραμα της διάδοση της Δημοκρατίας, ως μέρος της βασικής της αποστολής, διαπιστώνει το Bloomberg.

Το τοπίο αλλάζει

Τις ώρες μετά την επίθεση μεγάλης κλίμακας που εξαπέλυσε η Χαμάς κατά του Ισραήλ, το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε, οι άνθρωποι που έσπευσαν στο X, πρώην Twitter, κατακλύστηκαν από άσχετες ή παραπλανητικές αναφορές, αναδεικνύοντας πλήρως τις συνέπειες της χαλάρωσης των κανόνων συγκράτησης περιεχομένου από τον ίδιο τον Ίλον Μασκ.

Οι λογαριασμοί με το μπλε σημάδι (εγκυρότητας) μοιράζονταν εικόνες από προηγούμενες συγκρούσεις, πλασάροντάς τες ως νέες για εμπορικούς ή πολιτικούς λόγους. Ορισμένες αναρτήσεις έδειχναν υποτιθέμενα στρατιωτικά πλάνα που στην πραγματικότητα προέρχονταν από βιντεοπαιχνίδια.

Υπό τον Μασκ, το X δυσκόλεψε τους χρήστες να αξιολογούν τις πληροφορίες που βρίσκουν στις ροές τους, καθιστώντας την επαλήθευση λογαριασμού διαθέσιμη μόνο μέσω συνδρομής επί πληρωμή. Πιο πρόσφατα, έκρυψε τους συνδέσμους της X και δείχνει στους χρήστες μόνο μια εικόνα από τη σελίδα προορισμού, χωρίς τίτλο προεπισκόπησης.

Η Meta Platforms, εν τω μεταξύ, έχει περιορίσει σκόπιμα την προβολή των ειδήσεων και των τρεχουσών γεγονότων σε υπηρεσίες όπως το Facebook, το Instagram και το Threads. Το γεγονός ότι αποτελεί σημαντική πηγή ειδήσεων προκάλεσε στη Meta σημαντικά προβλήματα φήμης και ρυθμιστικά προβλήματα μετά τις προεδρικές εκλογές του 2016 στις ΗΠΑ και η εταιρεία φαίνεται αποφασισμένη να σταματήσει να παίζει αυτόν τον ρόλο. Έχει μάλιστα αφαιρέσει πηγές ειδήσεων σε ορισμένες χώρες, ως απάντηση σε κανονισμούς που θα την υποχρέωναν να μοιράζεται τα έσοδα με τα μέσα ενημέρωσης.

Οι πλατφόρμες δεν ήταν ποτέ ιδανικές πηγές για κατανάλωση ειδήσεων σε πραγματικό χρόνο, δηλώνει στο Bloomberg ο Ντάνιελ Κράις, καθηγητής πολιτικής επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας. Στελέχη των εταιρειών τεχνολογίας έχουν κληθεί στο αμερικανικό Κογκρέσο αρκετές φορές από το 2016 για να εξηγήσουν τη διάδοση της παραπληροφόρησης κατά τη διάρκεια εκλογών, ενώ τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν παίξει ρόλο στην κοινοτική βία σε πολλές χώρες.

Αλλά για χρόνια οι εταιρείες τουλάχιστον αποδέχονταν ότι οι χρήστες προσέρχονταν σε αυτές για ενημερώσεις σε περιόδους κρίσης και εργάζονταν για να το ενσωματώσουν αυτό στα προϊόντα τους. Η προσέγγισή τους έχει αλλάξει ακόμη και μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις αρχές του περασμένου έτους, σύμφωνα με τον Κράις, και αυτό προκαλεί σημαντικό πλήγμα για τους χρήστες. «Το τοπίο των πληροφοριών είναι θεμελιωδώς διαφορετικό», λέει.

Η κατάληξη

Σε γενικές γραμμές, οι εταιρείες ενήργησαν σαν οι εφαρμογές τους να χρησιμεύουν ως βοηθητικό εργαλείο κατά τη διάρκεια σημαντικών δημόσιων γεγονότων – στο Facebook, για παράδειγμα, μπορείτε να σημειώσετε τον εαυτό σας ως «ασφαλή» κατά τη διάρκεια μιας καταστροφής.

Η Meta πέρασε «μια περίοδο ετών όπου αφορούσε πολύ περισσότερο την παγκόσμια “πλατεία της πόλης” και την τοπική και κοινοτική πτυχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης», λέει στο Bloomberg ο Ματ Ναβάρα, σύμβουλος για θέματα μέσων κοινωνικής δικτύωσης. «Υποθέτω ότι δεν βρισκόμαστε πια σε αυτή την περίοδο».

Το 2021 τόσο το Twitter όσο και το Facebook συνειδητοποίησαν ότι οι άνθρωποι ήταν τόσο εξαρτημένοι από τις πλατφόρμες, ώστε το περιεχόμενο που σχετιζόταν με τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ χρειαζόταν ετικέτες με συνδέσμους για πληροφορίες που σχετίζονται με το πλαίσιο.

Σε μια προσπάθεια να ανταγωνιστούν το TikTok, οι μηχανές συστάσεων του Facebook και του Instagram δίνουν πλέον προτεραιότητα στα διασκεδαστικά βίντεο και δείχνουν στους χρήστες περισσότερο περιεχόμενο από λογαριασμούς που μπορεί να μην ακολουθούν καν. Ένα από τα οφέλη της πληρωμής για την premium υπηρεσία του X είναι ότι οι αλγόριθμοι της εταιρείας θα δώσουν στις αναρτήσεις σας ώθηση έναντι του περιεχομένου που δημοσιεύεται από χρήστες που δεν πληρώνουν.

Ο έλεγχος του περιεχομένου

Οι εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης επιθυμούν να μειώσουν τις δαπανηρές επενδύσεις για την αντιμετώπιση των επιπλοκών της λειτουργίας παγκόσμιας κλίμακας δικτύων πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο, αναφέρει το Bloomberg. Αφού δημιούργησαν μεγάλα τμήματα συντονισμού περιεχομένου όπου οι άνθρωποι θα εξέταζαν πολλές αναρτήσεις, προσανατολίζονται πλέον στο να βασίζονται περισσότερο σε συστήματα που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη.

Η Meta άρχισε να αυτοματοποιεί μεγαλύτερο μέρος του συντονισμού περιεχομένου και της επιβολής κοινοτικών προτύπων κατά τη διάρκεια της πανδημίας και έχει καταργήσει ορισμένες θέσεις εργασίας που επικεντρώνονται σε θέματα πολιτικής και ασφάλειας.

Ο Μάσκ από την άλλη πλευρά έχει απολύσει το μεγαλύτερο μέρος των υπαλλήλων που ασχολούνταν με την ασφάλεια περιεχομένου στο X, αλλά από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος στο Ισραήλ, η εταιρεία προσπάθησε να δείξει ότι εξακολουθεί να ασχολείται σοβαρά με το θέμα. Χαρακτηριστικό το γεγονός ότι στις 9 Οκτωβρίου, η διευθύνουσα σύμβουλος Λίντα Γιακαρίνο αποσύρθηκε από προγραμματισμένη εμφάνιση στο συνέδριο WSJ Tech Live.

«Με την παγκόσμια κρίση να εξελίσσεται, η Λίντα και η ομάδα της πρέπει να παραμείνουν πλήρως επικεντρωμένοι στην ασφάλεια της πλατφόρμας X», ανέφερε η εταιρεία σε σχετική ανακοίνωσή της. Την ίδια ημέρα, δημοσίευσε επίσης ότι ενώ έχει λάβει μέτρα για «χιλιάδες» από τα 50 εκατομμύρια δημοσιεύσεις που σχετίζονται με τη σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς μετά τις επιθέσεις, πρότεινε στους ανθρώπους που δεν θέλουν να βλέπουν «ευαίσθητο περιεχόμενο» να αλλάξουν τις ρυθμίσεις περιεχομένου τους.

Το πέρασμα στον αλγόριθμο

«Έχουμε περάσει από τα κοινωνικά μέσα στα αλγοριθμικά μέσα», εξηγεί ο Κράις στο Bloomberg. «Δεν αφορά τόσο το τι λένε οι άνθρωποι, καθώς πρόκειται για ψυχαγωγία πλέον, ολοκληρωτικά αποκομμένη από το τι πραγματικά συμβαίνει τη συγκεκριμένη στιγμή», καταλήγει. Ο ίδιος απέκτησε από πρώτο χέρι μια εικόνα της αναποτελεσματικότητας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε μια πρόσφατη κρίση, όταν το πανεπιστήμιο στο οποίο διδάσκει μπήκε σε κατάσταση αποκλεισμού για ώρες επειδή ένας ένοπλος κυκλοφορούσε ελεύθερος.

Στο παρελθόν, πολλοί άνθρωποι σε αυτή την κατάσταση θα έπαιρναν ενημερώσεις από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τώρα, λέει ο Κράις, οι φοιτητές βασίζονταν σε ομαδικά μηνύματα και σε προσωπική επικοινωνία. «Αν δεν ξέρεις ποιον να ακολουθήσεις για να μάθεις έκτακτες ειδήσεις, δεν θα ξέρεις πώς να τις βρεις», λέει.

Η στιγμή αποκαλύπτει την ένταση μεταξύ του τρόπου με τον οποίο τα κοινωνικά δίκτυα επιθυμούσαν οι άνθρωποι να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες τους και της πραγματικότητας, σύμφωνα με τον Χάρμπαθ, πρώην στέλεχος του Facebook. Το να ζητηθεί από τους χρήστες να… ξεμάθουν τη συνήθεια να βασίζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα πάρει χρόνο και μπορεί να μην λειτουργήσει καθόλου.

«Όσο κι αν οι πλατφόρμες προσπαθούν να ξεφύγουν από την πολιτική και τις ειδήσεις, δεν μπορούν να κρυφτούν», λέει. «Όταν συμβαίνουν τέτοια γεγονότα, οι άνθρωποι θα εξακολουθούν να θέλουν ειδήσεις και πληροφορίες και θα δημοσιεύουν σχετικά με αυτές».