Η πτώση του προσωπείου του Ταγίπ Ερντογάν

Ουδείς αμφιβάλλει ότι το πολύνεκρο και αποτρόπαιο τρομοκρατικό χτύπημα του ισλαμιστικού κινήματος «Χαμάς» στο Ισραήλ την 7η Οκτωβρίου κλόνισε την (έστω και φαινομενική) ισορροπία ολόκληρου του πλανήτη. Ταυτοχρόνως, κατέστησε σαφές ότι ορισμένοι δεν μπορούν να κρύβονται στο διηνεκές πίσω από προσωπεία ούτε να πατούν σε δύο βάρκες (και δη εν μέσω θαλασσοταραχής)…

Ο Τούρκος πρόεδρος Τ. Ερντογάν φαίνεται ότι κουράστηκε να υποκρίνεται πως είναι κάτι που δεν είναι στην πραγματικότητα. Φαίνεται ότι αποφάσισε να εκφράσει απερίφραστα τα πραγματικά του αισθήματα όχι μόνον για το κράτος του Ισραήλ, αλλά και για τον Δυτικό Κόσμο (Ε.Ε. και ΗΠΑ). Φαίνεται ότι καταπιεζόταν αφόρητα όλο το προηγούμενο χρονικό διάστημα, κατά το οποίο υποκρινόταν ότι επιθυμεί την αποκατάσταση των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ. Φαίνεται, όμως, και ότι δεν αντέχει πλέον να παριστάνει τον σύμμαχο των ΗΠΑ, αλλά και να προσποιείται ότι συμμερίζεται τους γεωπολιτικούς και γεωστρατηγικούς στόχους του ΝΑΤΟ.

Έχοντας ήδη ξεπεράσει προ πολλού τα όρια (αφενός απειλώντας την ενότητα του ΝΑΤΟ στο νοτιοανατολικό του τμήμα με τον στρατιωτικοποιημένο αναθεωρητισμό κατά της Ελλάδος και αφετέρου εξυπηρετώντας εντέχνως τη Ρωσία με πολλαπλές διευκολύνσεις εν μέσω του Ρωσοουκρανικού πολέμου αλλά και με τους στυγνούς του εκβιασμούς για την επικείμενη ένταξη της Σουηδίας στους κόλπους της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας) έρχεται τώρα να αντιταχθεί ευθέως και προκλητικότατα στις ΗΠΑ. Οι ισχυρότατοι δεσμοί της Τουρκίας με τη Χαμάς, καθώς και η στενή προσωπική σχέση του Τ. Ερντογάν με τον ανώτατο πολιτικό της ηγέτη Ισμ. Χανιγιά ήταν βεβαίως δεδομένα, τα οποία ουδείς αγνοούσε. Σχεδόν όλοι, ωστόσο, είχαν τη βεβαιότητα ότι στην επίσημη (τουλάχιστον) «ζυγαριά» της Τουρκίας η σχέση της με τις ΗΠΑ θα βάρυνε περισσότερο από τη σχέση της με τη Χαμάς.

Αίφνης, ο Τούρκος πρόεδρος αποφάσισε ότι η συμπόρευση της Τουρκίας με τις ΗΠΑ τον κάνει να ασφυκτιά. Ακολούθως, έσπευσε να δηλώσει επισήμως την αμέριστη υποστήριξή του προς τη Χαμάς, αποκαλώντας την μάλιστα όχι τρομοκρατική οργάνωση, όπως την θεωρούν οι ΗΠΑ και η Ε.Ε., αλλά «απελευθερωτικό κίνημα» (ενώ την ίδια στιγμή αποκαλεί το κουρδικό PKK τρομοκρατική οργάνωση και απαιτεί από τις ΗΠΑ και από την Ε.Ε. να διακόψουν με τους Κούρδους κάθε σχέση). Παράλληλα, διά των επισήμων εκπροσώπων του επέκρινε με δριμύτητα την απόφαση των ΗΠΑ να σταθούν στο πλευρό του Ισραήλ

και κατέστησε σαφή την πρόθεση της Τουρκίας να παρέμβει ακόμα και με στρατιωτικά μέσα στη λωρίδα της Γάζας, προκειμένου να ακυρώσει τα σχέδια του Ισραήλ και να προστατεύσει τη Χαμάς. Σε επίπεδο επικοινωνίας και εντυπώσεων, προφανώς κατόπιν προεδρικής εντολής, κινητοποιήθηκαν προς τούτο από τον ξιφηφόρο εντός της Αγίας Σοφίας διευθυντή Θρησκευτικών Υποθέσεων Α. Ερμπάς μέχρι τον Ο. Τσελίκ και τον Ντ. Μπαχτσελί, ο οποίος μάλιστα δήλωσε πρόθυμος και έτοιμος «να πάει με τον τουρκικό στρατό στη λωρίδα της Γάζας πριν το ξημέρωμα»…

Βεβαίως, ο Τούρκος πρόεδρος μπορεί να πέταξε το φιλοαμερικανικό προσωπείο που φορούσε, αλλά το αποτύπωμά του παραμένει στο πρόσωπό του (για λίγο ακόμα ίσως). Έτσι, ενώ κατηγορεί με δριμύτητα τις ΗΠΑ για την πολιτική υποστήριξη που παρέχουν στο Ισραήλ στην παρούσα κρίση, καθώς και για την ισχυρότατη στρατιωτική παρουσία τους στη φλεγόμενη περιοχή, προώθησε τυπικά στην τουρκική βουλή την πρότασή του για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, πιθανότατα γιατί τον τρομάζει να βρεθεί παντελώς μετέωρο μέσα σε μία στιγμή εκείνο το πόδι του, το οποίο έως τώρα πατούσε στη βάρκα των ΗΠΑ…

Ο Τ. Ερντογάν διακηρύσσει με τον πλέον επίσημο τρόπο ότι διαφωνεί σφόδρα με την πολιτική των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και ότι δεν θα παραμείνει απλώς παρατηρητής. Βέβαιο πρέπει να θεωρείται ότι το Ισραήλ δεν θα επιτρέψει στην Τουρκία να απειλήσει τα ζωτικά του συμφέροντα και ότι δεν θα λησμονήσει τη σφοδρότατη τουρκική επίθεση εναντίον του. Το μεγάλο ζητούμενο είναι αν οι γραφειοκράτες του State Department και η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα αντιληφθούν επιτέλους ότι η Τουρκία δεν αποτελεί πραγματικό σύμμαχό τους, αλλά μία χώρα βαθύτατα αντιδυτική, αντινατοϊκή και αντιαμερικανική.

Ο Κωνσταντίνος Παΐδας είναι καθηγητής στο ΕΚΠΑ