ΗΑΕ: Τα Εμιράτα εξαγοράζουν γη στην Αφρική σε συμφωνίες αντιστάθμισης άνθρακα

Στην παραχώρηση του 10% της επικράτειάς της θα οδηγήσει τη Λιβερία μια συμφωνία αντιστάθμισης άνθρακα με ιδιωτική εταιρεία των Εμιράτων, καταργώντας τα συνήθη δικαιώματα γης και δίνοντας στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) δικαιώματα ρύπανσης ισοδύναμα με τη δέσμευση άνθρακα του δάσους.

Η συμφωνία θα δίνει στην εταιρεία τον γενικό έλεγχο σε πάνω από ένα εκατομμύριο εκτάρια δάσους. Στη συνέχεια, η εταιρεία θα «συλλέξει» πιστώσεις άνθρακα – υποτίθεται ότι θα αποκαταστήσει και θα προστατεύσει τη γη- τις οποίες στη συνέχεια θα πουλούσε σε μεγάλους ρυπαίνοντες για να αντισταθμίσει τις εκπομπές τους.

Εφόσον υπογραφεί, το Μνημόνιο Συνεννόησης (MoU) θα παραβιάζει μια σειρά από νόμους της Λιβερίας, συμπεριλαμβανομένου του νόμου για τα δικαιώματα γης του 2019, μια νομοθεσία που προστατεύει το δικαίωμα των κοινοτήτων στην «εθιμική γη».

Θα παραχωρεί επίσης σχεδόν τον πλήρη έλεγχο ενός από τα πιο πυκνά δάση στην Αφρική στην εταιρεία Blue Carbon με έδρα το Ντουμπάι για 30 χρόνια.

Επιπλέον, η Λιβερία δεν θα μπορεί να χρησιμοποιήσει τη γη για να πετύχει τους δικούς της διεθνείς κλιματικούς στόχους.

Έχει προηγηθεί αντίστοιχο MoU της Blue Carbon με τη Ζιμπάμπουε, σύμφωνα με το οποίο το 20% της νοτιοαφρικανικής χώρας θα παραχωρηθεί για παραγωγή πίστωσης άνθρακα.

Η συμφωνία, η οποία ανακοινώθηκε στο Χαράρε στις 29 Σεπτεμβρίου, θα δώσει στην Blue Carbon τον έλεγχο 7,5 εκατομμυρίων εκταρίων δάσους της Ζιμπάμπουε.

Οι παραπάνω συμφωνίες, αλλά και προηγούμενες αντίστοιχες, έρχονται ενόψει της Συνόδου Κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα, Cop 28, που πρόκειται να πραγματοποιηθεί στο Ντουμπάι τον Νοέμβριο, με τις πιστώσεις άνθρακα να είναι ένα από τα κεντρικά θέματα.

Η παγκόσμια αγορά εθελοντικής αντιστάθμισης άνθρακα 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων επιτρέπει στις χώρες που εκπέμπουν υψηλές ποσότητες άνθρακα να αντισταθμίζουν τις εκπομπές αγοράζοντας πιστώσεις από έργα μείωσης των εκπομπών, κυρίως για τη διατήρηση των δασών.

Το deal της Λιβερίας κινητοποίησε ακτιβιστές

Μετά τη διαρροή της πληροφορίας, η κυβέρνηση προσπάθησε να έρθει σε επαφή με τοπικούς ενδιαφερόμενους σε συναντήσεις. Ωστόσο, το Ινστιτούτο Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDI), μέλος του Ανεξάρτητου Συντονιστικού Μηχανισμού Παρακολούθησης Δασών (IFMCM) της Λιβερίας, μιας κοινοπραξίας επτά περιβαλλοντικών και κοινοτικών οργανώσεων, ανέφερε ότι στους συμμετέχοντες εστάλη το προσχέδιο της σύμβασης μόλις μια ημέρα πριν από την πρώτη συνεδρίαση, ενώ οι επόμενες συναντήσεις επαναπρογραμματίστηκαν την τελευταία στιγμή.

Σύμφωνα με τον Πολ Κανέ, ακτιβιστή του IFMCM, που μίλησε στην ιστοσελίδα Middle East Eye, οι λιβέριοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι βιάζονται να εξασφαλίσουν την αρχική προκαταβολή των 50 εκατομμυρίων δολαρίων, ενόψει των εθνικών εκλογών στη Λιβερία.

Η IFMCM σήμανε αμέσως συναγερμό μόλις διέρρευσε η είδηση, δημοσιεύοντας μια δήλωση στον ιστότοπό της: «Η διεκδίκηση των νομικών δικαιωμάτων για την εμπορία του δασικού άνθρακα έχει σαφείς επιπτώσεις στα δικαιώματα ιδιοκτησίας, καθώς επηρεάζει τα δικαιώματα των κοινοτήτων να καθορίσουν πώς χρησιμοποιείται η γη τους», έγραψε η ομάδα.

Το προσχέδιο σύμβασης παρακάμπτει τους λιβεριανούς νόμους γης που υποχρεώνουν τους εργολάβους να αναλαμβάνουν, εκ των προτέρων διαπραγματεύσεις ενημερωμένες συναινετικές διαπραγματεύσεις (FPIC) με κοινότητες για εθιμικά δεσμευμένη γη.

Ενώ οι όροι της σύμβασης υποχρεώνουν την Blue Carbon να «καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια» για τη διεξαγωγή διαπραγματεύσεων FPIC στις περιοχές του έργου, αυτό δεν θα συμβεί νωρίτερα από τρεις μήνες από την υπογραφή της συμφωνίας.

Το προσχέδιο σύμβασης περιγράφει επίσης μια άνιση κατανομή των κερδών από την πώληση των πιστώσεων άνθρακα, με την Blue Carbon να αποκομίζει το 70% των κερδών, την κυβέρνηση της Λιβερίας το 30%, και το μισό από αυτό θα καταβληθεί στις κοινότητες. Ωστόσο, τα κέρδη εξαρτώνται από το πόσο αποτιμώνται οι πιστώσεις και αυτό δεν έχει καθοριστεί.

Ο ρόλος της Blue Carbon

Όσον αφορά την Ζιμπάμπουε, ο πρόεδρός της, σεΐχης Αχμέντ Νταλμούκ Αλ Μακτούμ, μέλος της βασιλικής οικογένειας των ΗΑΕ, δήλωσε ότι η συμφωνία θα μπορούσε να διοχετεύσει 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε χρηματοδότηση για το κλίμα στη χώρα.

Η εταιρεία με έδρα το Ντουμπάι ιδρύθηκε μόλις πριν από ένα χρόνο και δεν έχει ιστορικό διαχείρισης έργων αντιστάθμισης άνθρακα.

Οι ακριβιστές έχουν προειδοποιήσει ότι οι δεσμοί του Αλ Μακτούμ με τη βασιλική οικογένεια, η οποία έχει επενδύσει σε μεγάλο βαθμό σε υποδομές πετρελαίου και φυσικού αερίου, σημαίνουν ότι αυτές οι συμφωνίες εγκυμονούν ρίσκο «πράσινου» ξεπλύματος (greenwashing), καθώς οι πιστώσεις που συγκεντρώνονται θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την αντιστάθμιση των εκπομπών των ΗΑΕ.

Κάτω από το τραπέζι

Η Ζιμπάμπουε είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός πιστώσεων άνθρακα στην Αφρική και ο χώρος του έργου Kariba, του πρώτου στον κόσμο μεγάλης κλίμακας έργου προστασίας δασών που εκτείνεται σε 785.000 εκτάρια. Το έργο τελεί υπό την από κοινού διαχείριση του επιχειρηματία της Ζιμπάμπουε, Στίβεν Γουέντζελ, και την ελβετική εταιρεία εμπορίας πιστώσεων άνθρακα, South Pole.

Προσελκύοντας πολυεθνικές όπως η Gucci και η Volkswagen, η South Pole καρπώθηκε 100 εκατομμύρια ευρώ από το έργο. Τα μισά από αυτά τα κέρδη είχαν αρχικά υποσχεθεί στις τοπικές κοινότητες, αλλά μια έρευνα της ΜΚΟ Follow the Money αποκάλυψε ότι το πού θα διοχετευθεί το μεγαλύτερο μέρος αυτού του ποσού παραμένει άγνωστο.

Τον Μάιο, η κυβέρνηση της Ζιμπάμπουε αναθεώρησε τους κανονισμούς της για τον άνθρακα για να μειώσει το μερίδιο της κυβέρνησης στα κέρδη από έργα αντιστάθμισης άνθρακα στο 30%. Οι επιχειρηματίες εμπορίας άνθρακα θα διατηρήσουν το 70%, αλλά θα πρέπει να επενδύσουν το ένα τέταρτο των κερδών τους σε κοινοτικά έργα.

Ωστόσο, σύμφωνα με την Τρέισι Μουτοβεκουζίβα, δικηγόρο του Κέντρου Διακυβέρνησης Φυσικών Πόρων (CNRG), υπάρχουν ανησυχίες για το εάν τα χρήματα θα φτάσουν ποτέ στις πληγείσες κοινότητες.

Όπως και το MOU με τη Λιβερία που προηγήθηκε, οι λεπτομέρειες της σύμβασης είναι αδιαφανείς.

Αποικιοκρατικές πρακτικές

Τα εθιμικά δικαιώματα γης δεν κατοχυρώνονται στη νομοθεσία της Ζιμπάμπουε, η οποία ορίζει ότι η κοινοτική γη ανήκει στην κυβέρνηση.

«Γνωρίζουμε ότι η κυβέρνηση δεν σεβάστηκε τα κοινοτικά δικαιώματα γης ιστορικά», είπε στο Middle East Eye ο ειδικός επικοινωνίας για τη Ζιμπάμπουε, Σον Ματσέζα. «Αυτή είναι μια αποικιακή κληρονομιά που δεν διορθώθηκε μετά την ανεξαρτησία».

Οι συμφωνίες με τη Λιβερία και την Ζιμπάμπουε έρχεται μετά από μια σειρά παρόμοιων MOU που υπέγραψε η εταιρεία με την Παπούα Νέα Γουινέα τον Νοέμβριο του 2022 και την Τανζανία και τη Ζάμπια τον Φεβρουάριο του 2023.