PODCAST ΒΑΒΕΛ – Μ. Ζερβάκης (πρ. Ετ. Αναδυόμενων Τεχνολογιών): Κομμάτι από την πίτα του 1 τρισ. ευρώ της αγοράς μικροτσίπ διεκδικούν 30 ελληνικές επιχειρήσεις

Το ελληνικό οικοσύστημα ωριμάζει και από τις 5 εταιρείες η χώρα έχει φτάσει να διαθέτει 25 – 30 εταιρείες στον χώρο των ημιαγωγών, δηλαδή των μικροτσίπ, τονίζει ο Μανώλης Ζερβάκης πρόεδρος των Εταιρειών Αναδυόμενων Τεχνολογιών.

Μιλώντας στο PODCAST ΒΑΒΕΛ προσθέτει ότι οι εταιρείες αυτές είναι πολύ δυνατές και εξειδικευμένες σε αυτό που λέμε σχεδιασμού κυκλωμάτων που είναι ένα σημαντικό κομμάτι της τεχνολογικής αλυσίδας, αλλά υπάρχουν και άλλα κομμάτια της αλυσίδας πέραν της κατασκευής, όπως είναι ο χαρακτηρισμός και η συσκευασία που ούτε αυτά γίνονται σε βιομηχανική κλίμακα στην Ελλάδα, άρα αυτό που προτείνουμε σαν επόμενο βήμα,

Όπως αναφέρει το μέλλον βρίσκεται σε αυτές τις τεχνολογίες, καθώς πολύ δύσκολα θα βρούμε κάποια ηλεκτρική συσκευή που δεν έχει πλέον τσιπάκια. «Σκεφτείτε ότι σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη, η αγορά των μικροκυκλωμάτων αναμένεται να φτάσει μέχρι το 2030 στο ένα τρισεκατομμύριο δολάρια. Μιλάμε για μια τεράστια αγορά. Εκεί οι κινητήριες εφαρμογές είναι προφανώς η αυτοκινητοβιομηχανία. Φανταστείτε ότι αυτή τη στιγμή, πριν 20 χρόνια, το αυτοκίνητο ήταν συνήθως μηχανολογικό. Τώρα είναι πλέον ηλεκτρονικό. Ο αριθμός των μικροκυκλωμάτων και των αισθητήρων που υπάρχουν πλέον μέσα στα αυτοκίνητα έχει δεκαπλασιαστεί μέσα σε αυτά τα χρόνια, άρα η μια εφαρμογή που ουσιαστικά καταναλώνει πολλά μικροκυκλώματα είναι προφανώς η αυτοκινητοβιομηχανία. Άλλη δεύτερη σημαντική εφαρμογή είναι αυτό που λέμε το διαδίκτυο πραγμάτων. Σκεφτείτε ότι οι διασυνδεδεμένες συσκευές μέχρι το τέλος της δεκαετίας θα φτάσουν τα 125 δισεκατομμύρια συσκευές. Μιλάμε για έναν τεράστιο νούμερο και όλες αυτές οι συσκευές προφανώς βασίζονται μέσα σε μικροκυκλώματα».

Τι είδους επενδύσεις μπορούμε να πάρουμε

Αυτήν τη στιγμή είναι πολύ μεγάλο ρίσκο για οποιοδήποτε μεγάλη πολυεθνική εταιρεία να έρθει στην Ελλάδα και να πει ότι ανοίγω ένα εργοστάσιο κατασκευής. Τα νούμερα είναι ήδη πολύ μεγάλα, αλλά εκτός του ότι το νούμερο σαν απόλυτο νούμερο είναι πολύ μεγάλο, πρέπει να καταλάβουμε ότι για να έρθει μια τέτοια μεγάλη επένδυση θα χρειαστεί και πάρα πολύ εξειδικευμένο προσωπικό που αυτή τη στιγμή το οικοσύστημα της Ελλάδας δεν είναι αρκετά ώριμο να δώσει όλο αυτό το προσωπικό. Για αυτό και εμείς λέμε στην HETiA, στην Ένωσή ότι αυτή τη στιγμή έχουμε δει το ελληνικό οικοσύστημα να ωριμάζει και από τις 5 εταιρείες να έχουν φτάσει τώρα τις 25 – 30 στο χώρο των ημιαγωγών.

Αυτές οι εταιρείες είναι πολύ δυνατές και εξειδικευμένες. Αυτό που λέμε σχεδιασμού κυκλωμάτων που είναι ένα σημαντικό κομμάτι της τεχνολογικής αλυσίδας, αλλά υπάρχουν και άλλα κομμάτια της αλυσίδας πέραν της κατασκευής, όπως είναι ο χαρακτηρισμός και η συσκευασία που ούτε αυτά γίνονται σε βιομηχανική κλίμακα στην Ελλάδα, άρα αυτό που προτείνουμε σαν επόμενο βήμα, θα λέγαμε ότι ρεαλιστικό είναι να προσπαθήσουμε να ακουμπήσουμε τα κομμάτια της αλυσίδας που δεν υπάρχουν στην Ελλάδα και θέλουν μικρότερες επενδύσεις. Άρα αυτό που προτείνουμε είναι να γίνει ένα κέντρο συσκευασίας και χαρακτηρισμού το οποίο πλέον δεν μιλάμε για 20 και 30 δισεκατομμύρια επένδυση. Μιλάμε για εκατοντάδες εκατομμύρια. Είναι βέβαια μεγάλη επένδυση, αλλά είναι μικρότερης κλίμακας.

Εάν λοιπόν τα επόμενα χρόνια καταφέρουμε να φέρουμε περισσότερα κομμάτια της τεχνολογικής αλυσίδας στην Ελλάδα, τότε στα επόμενα 10 χρόνια μια αντίστοιχη πολυεθνική εταιρία θα πάρει πολύ πιο εύκολα το ρίσκο να έρθει να κάνει τελικά ένα εργοστάσιο στην Ελλάδα. Γιατί προφανώς καταλαβαίνουμε και για στρατηγικούς λόγους, θα θέλαμε και σαν χώρα κάποια στιγμή να είμαστε αρκετά ώριμοι, ώστε να πει μια INDEL ότι θα έρθω στην Ελλάδα να κάνω ένα εργοστάσιο παραγωγής μικροκυκλωμάτων, γιατί όπως καταλαβαίνετε μετά η χώρα αποκτά στρατηγική σημασία, γιατί πλέον παράγει πράγματα τα οποία είναι πολύ σημαντικά για όλη την Ευρώπη.

Οι κρίσιμες πρώτες ύλες

Ένα εργοστάσιο ο μικροτσίπ χρησιμοποιεί πρώτες ύλες που και αυτές έχουμε πρόβλημα. Να αναφέρω υλικά τα οποία αυτή τη στιγμή είναι σημαντικά για την παραγωγή μικροκυμάτων. Καταρχήν το πιο σημαντικό υλικό, το πυρίτιο. Αυτό το ξέρουν όλοι. Αλλά πλέον σημαντικά υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των μικροκυμάτων είναι το γάλλιο και το γερμάνιο, που αυτή τη στιγμή και αυτά εξαιτίας της οικονομικής διαμάχης που υπάρχει μεταξύ της Δύσης και Ανατολής έχουν βασική πηγή στην Κίνα, οπότε έχει ξεκινήσει μια αντίστοιχη δράση στην Ευρώπη για να προσπαθήσουμε να βρούμε.

Έχουν ξεκινήσει και κάποιες δράσεις στην Ελλάδα, γιατί αυτά τα συγκεκριμένα υλικά είναι παράγωγα άλλων υλικών, αλουμίνιο, βωξίτης τα οποία παράγονται στην Ελλάδα, οπότε αν καταφέρουμε μέσα από κάποια πιλοτικά που γίνονται τώρα να παράξουμε αυτά τα υλικά, όπως καταλαβαίνετε, μπαίνει ακόμα ένας κρίκος στην αλυσίδα, άρα τα εργοστάσια τι κάνουν; Παίρνουν τις πρώτες ύλες και χρησιμοποιούν πολύ εξειδικευμένα μηχανήματα για να αρχίσουν να κάνουν διάφορες διαδικασίες πάνω σε κάποια δισκία πυριτίου.

Τι κάνει η Ένωση

Όταν ξεκινήσαμε ήμασταν 5 – 6 εταιρείες. Φέτος έχουμε φτάσει περίπου στα 80 μέλη, άρα όλο αυτό το οικοσύστημα εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, γύρω από τις αναδυόμενες τεχνολογίες είναι μέλη μας.

Εμείς στην Ένωση προσπαθούμε προφανώς να φέρουμε κοντά τους φορείς του οικοσυστήματος μεταξύ τους, γιατί ξέρετε πολλές φορές υπάρχουν στην Ελλάδα φορείς και ψάχνουν εταίρους ή συνεργάτες εκτός Ελλάδας και τελικά η λύση είναι δίπλα μας, οπότε φέρνουμε τους φορείς μεταξύ τους, τους συνδέουμε με φορείς άλλων οικοσυστημάτων και αυτό που είναι πολύ σημαντικό, ιδίως για τις μικρές νεοφυείς ελληνικές εταιρείες, είναι η εξωστρέφεια, άρα να τους βοηθήσουμε να βγουν εκτός Ελλάδας.

Το προσωπικό

Σιγά σιγά οι πολυεθνικές εταιρείες βλέπουν ότι εδώ υπάρχει ένα προσωπικό που είναι πολύ ικανό, οπότε ενώ στην αρχή είχαν ένα Α στρατηγικό σχέδιο για να κάνουν στην Ελλάδα, τελικά συνειδητοποιούν ότι μπορούν να κάνουν περισσότερα πράγματα και αυτό που γίνεται συνήθως είναι τα κέντρα έρευνας και ανάπτυξης αυξάνονται σε αριθμό προσωπικού και σταδιακά πράγματα που τα κάνανε εκτός Ελλάδας τα φέρνουν και αυτά στην Ελλάδα.

Νομίζω είναι το σημείο εκείνο που συνειδητοποίησαν ότι οι έλληνες μηχανικοί έχουν πολύ καλή ποιότητα. Δεν είναι μόνο η τεχνολογία που έχει παραχθεί και πλέον υπάρχει σαν καινοτόμο προϊόν. Όλοι αυτοί οι μηχανικοί που προφανώς δεν μπορούν να τους πάρουν εύκολα και να τους πάνε στη Silicon Valley ή στη Γερμανία. Συνειδητοποιούν ότι μπορούν να παράξουν και άλλα πράγματα αν έχουν την αντίστοιχη υποστήριξη και τα αντίστοιχα έργα, οπότε δεν υπάρχει κάποιος λόγος να φύγει όλο αυτό το πράγμα και να πάει έξω και μένει στην Ελλάδα.

Η μεγαλύτερη πρόκληση η έλλειψη προσωπικού

Αυτή τη στιγμή η μεγαλύτερη πρόκληση και για την Ελλάδα, αλλά και για όλο τον κόσμο είναι το προσωπικό, δηλαδή αυτή τη στιγμή ήδη υπάρχει έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού για τις αναδυόμενες τεχνολογίες, δηλαδή αυτή τη στιγμή νομίζω ότι μόνο τα μέλη μας έχουν πάνω από 100 θέσεις ανοιχτές και ψάχνουν να βρουν. Πληρώνουν καλά σε σχέση με την Ελλάδα προφανώς και το μέσο όρο. Είναι πολύ δύσκολο να βρουν το προσωπικό. Αυτό που συνήθως γίνεται είναι ότι ουσιαστικά προσλαμβάνουν μη εξειδικευμένους μηχανικούς και τους εκπαιδεύουν μόνοι τους. Γενικά τα ελληνικά πανεπιστήμια να πούμε ότι έχουν υψηλή ποιότητα. Αυτό είναι το βασικό από το οποίο προκύπτουν οι υψηλής ποιότητας Έλληνες μηχανικοί, οπότε το ελληνικό πανεπιστήμιο πρέπει να εμπιστευθούμε. Από την άλλη όμως, όπως και όλα τα πανεπιστήμια στον κόσμο αργούν πολύ σε σχέση με τις εξελίξεις. Η τεχνολογία τρέχει, τα πανεπιστήμια καλώς ή κακώς δεν μπορούν να ακολουθήσουν αυτό το βαθμό εξέλιξης και να μετεξελίξουν αντίστοιχα τον κύκλο σπουδών τους. Οπότε ουσιαστικά αυτή τη στιγμή, οι μηχανικοί που παράγονται δεν είναι προς την κατεύθυνση που χρειάζεται η βιομηχανία.

Για να υλοποιηθεί το πλάνο θέλουμε χιλιάδες μηχανικούς και αν εμείς θέλουμε χίλιους, δύο χιλιάδες μηχανικούς, φανταστείτε ότι στη Γερμανία και στη Γαλλία θέλουνε δεκάδες χιλιάδες μηχανικούς για τις αντίστοιχες επενδύσεις. Θα πρέπει να πάρουμε άλλες πρωτοβουλίες και εμείς έχουμε προτείνει ότι σε συνεργασία με τα ελληνικά πανεπιστήμια πρέπει να γίνει μια ακαδημία μικροηλεκτρονικής που να είναι μέσα προφανώς και οι εταιρείες του ελληνικού οικοσυστήματος για να δώσουν την κατεύθυνση στην οποία πρέπει οι μηχανικοί να επανεκπαιδευθούν και αυτό θα βοηθήσει στο να δημιουργούνται μηχανικοί με εξειδίκευση την οποία θέλει το τοπικό οικοσύστημα.

Κόμβος ευρωπαϊκής εκπαίδευσης

Και αν θέλουμε να το γενικεύσουμε λίγο περισσότερο και να δούμε λίγο το όραμα, επειδή αυτή τη στιγμή καλώς ή κακώς έχουμε πει ότι δεν είναι ρεαλιστικό να έρθει μια μεγάλη επένδυση για να κάνουμε ένα σύστημα μικροκυκλωμάτων σε ένα χρόνο στην Ελλάδα. Αυτό όμως που μπορούμε να κάνουμε με την Ελλάδα είναι να την καταστήσουμε ένα κόμβο ευρωπαϊκής εκπαίδευσης, δηλαδή να πούμε ότι εμείς σαν κράτος – μέλος της Ευρώπης, αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να πιάσουμε το ρυθμό για να πούμε ότι θα κάνουμε ένα εργοστάσιο ή δεν έχουμε τη δυνατότητα της κρατικής επένδυσης 10 δισεκατομμυρίων για να φέρουμε μια οποιαδήποτε INDEL στην Ελλάδα. Μπορούμε όμως από την άλλη να πούμε ότι έχουμε αξιόλογους καθηγητές, αξιόλογο εκπαιδευτικό σύστημα και να πάρουμε μια πρωτοβουλία το οποίο δεν θα έρθει να καλύψει μόνο τις ελληνικές ανάγκες που πρωτογενώς πρέπει να είναι το βασικό κριτήριο, αλλά να πούμε ότι θα γίνει ένας ευρωπαϊκός κόμβος το οποίο θα έρχονται όλοι οι μηχανικοί από την Ευρώπη να εκπαιδεύονται στην Ελλάδα πάνω στην εξειδίκευση της μικροηλεκτρονικής και των μικροκυκλωμάτων.

Πότε ξεκίνησαν οι επενδύσεις

Aπό το 2018 και μετά βλέπουμε και πιο πολλές εξαγορές ελληνικών νεοφυών εταιρειών, αλλά βλέπουμε και πολύ μεγάλες πολυεθνικές που σιγά σιγά έρχονται στην Ελλάδα. Αυτό τώρα είναι και ένας συνδυασμός κινήτρων που δίνει η εκάστοτε κυβέρνηση. Γιατί μην ξεχνάμε ότι από πίσω υπάρχει πολιτική βούληση. Ας πούμε στο χώρο το μικροκυκλωμάτων για να δώσω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, έχουν ανακοινωθεί τελευταία πολύ μεγάλες επενδύσεις στη Γερμανία. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι η INDEL έχει πει ότι θα πάει να κάνει ένα καινούργιο μικροκυκλωμάτων στην πρώην Ανατολική Γερμανία με επένδυση ύψους 30 δισεκατομμυρίων. Από αυτά τα 30 δισεκατομμύρια, τα 10 δισεκατομμύρια θα τα πάρει πίσω από το κράτος της Γερμανίας. Οπότε εδώ ουσιαστικά τα κράτη παίζουν σημαντικό ρόλο, γιατί εντάσσουν αντίστοιχα πράγματα στη στρατηγική τους και δίνουν τα επιπλέον κίνητρα πέραν του προσωπικού που υπάρχει σε μία χώρα για να έρθει κάποιος στην Ελλάδα. Αυτή τη στιγμή έχουμε από τη μια πλευρά πολιτική σταθερότητα το οποίο είναι πολύ σημαντικό. Έχουμε αφήσει τα χρόνια της κρίσης πίσω μας, έχουμε μηχανικούς υψηλής ποιότητας. Οπότε όλα αυτά είναι σημαντικοί λόγοι για μια πολυεθνική να έρθει πλέον και να επενδύσει στην Ελλάδα.

Η πλήρης απομαγνητοφωνήση της συνέντευξης του προέδρου της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Αναδυόμενων Τεχνολογιών (HETiA), Μανώλη Ζερβάκη στο PODCAST ΒΑΒΕΛ.

Ν. Φιλιππίδης

Καλώς ήρθατε κύριε Ζερβάκη, καλωσήρθες Μανώλη.

Μ. Ζερβάκης

Καλώς σε βρήκα Νίκο. Ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση.

Ν. Φιλιππίδης

Πρώτα απ’ όλα, τι εννοούμε με τον όρο αναδυόμενες τεχνολογίες;

Μ. Ζερβάκης

Αναδυόμενες τεχνολογίες ή ψηφιακές τεχνολογίες εννοούμε όλες τις τεχνολογίες που είναι γύρω από το διαδίκτυο πραγμάτων. Για να δώσω κάποια παραδείγματα, ξεκινάμε από τους ημιαγωγούς, τα τσιπάκια, τη μικροηλεκτρονική, τα ενσωματωμένα συστήματα και μετά πάμε στο διαδίκτυο πραγμάτων, στο Cloud, στην τεχνητή νοημοσύνη και στη μηχανική μάθηση. Όλο αυτό το σύνολο των τεχνολογιών, το ονομάζουμε ψηφιακές τεχνολογίες ή αναδυόμενες τεχνολογίες.

Ν. Φιλιππίδης

Υπάρχουν εταιρείες στην Ελλάδα με κρίσιμο μέγεθος που τα αναπτύσσουν όλα αυτά, ελληνικές εταιρείες.

Μ. Ζερβάκης

Καταρχήν ναι, υπάρχουν και ελληνικές εταιρείες, αλλά υπάρχουν και μεγάλες πολυεθνικές που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα με κέντρα έρευνας και ανάπτυξης. Οπότε υπάρχουν τεχνολογίες που ασχολούνται με μικροκυκλώματα για να ξεκινήσουμε χαμηλά την τεχνολογική αλυσίδα και σίγουρα υπάρχουν περισσότερες εταιρείες που ασχολούνται με τα ενσωματωμένα συστήματα και την τεχνητή νοημοσύνη.

Ν. Φιλιππίδης

Η ένωσή σας ακριβώς τι κάνει;

Μ. Ζερβάκης

Η ένωσή μας έχει ξεκινήσει το 2005, είναι αστική, μη κερδοσκοπική. Όταν ξεκινήσαμε το 2005 είχαμε το όραμα να φέρουμε κοντά τους φορείς που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα γύρω από τη μικροηλεκτρονική, άρα τα τσιπάκια. Σιγά – σιγά εξελίχθηκε η τεχνολογία, οπότε εξελίχθηκε και η Ένωση. Και ενώ ξεκινήσαμε από μόνο μικροηλεκτρονική σιγά σιγά βάλαμε και τις υπόλοιπες τεχνολογίες, οπότε φτάσαμε σήμερα στο να λέμε για αναδυόμενες τεχνολογίες.

Ν. Φιλιππίδης

Πόσες εταιρείες είναι σε αυτό;

Μ. Ζερβάκης

Όταν ξεκινήσαμε ήμασταν 5 – 6 εταιρείες. Φέτος έχουμε φτάσει περίπου στα 80 μέλη, άρα όλο αυτό το οικοσύστημα εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, γύρω από τις αναδυόμενες τεχνολογίες είναι μέλη μας.

Ν. Φιλιππίδης

Για να έχουμε ένα δείγμα, ποια είναι κάποια ονόματα εταιρειών;

Μ. Ζερβάκης

Μπορώ να αναφέρω για να πω και κάποιες επιτυχίες, ξεκινώντας από πολυεθνικές που πλέον έχουν έρθει στην Ελλάδα. Συνήθως οι πολυεθνικές έρχονται στην Ελλάδα όταν προχωράνε σε εξαγορά μιας μικρομεσαίας νεοφυής ελληνικής εταιρείας, άρα πρόσφατες εξαγωγές έχουμε της Inaccess που εξαγοράστηκε στο χώρο της ενέργειας. Έχουμε για να πάμε στα μικροκυκλώματα, την εξαγορά της Think Silicon από την Applied Materials, την εξαγορά της Helic από την ANSYS, οπότε έχουμε πλέον αυτές τις πολυεθνικές. Όταν οι πολυεθνικές έρχονται στην Ελλάδα και σκοπό έχουν όχι μόνο να πάρουν τεχνολογία και να φύγουν, αλλά να μείνουν και να κάνουν κέντρο έρευνας και ανάπτυξης και να συνεχίσουν να παράγουν τεχνολογία στην Ελλάδα παραμένουν μέλη μας. Άλλες εταιρείες για να πούμε παραδείγματα είναι η Θέων Αισθητήρες, που είναι πρωτοπόρος εταιρεία στο χώρο των ηλεκτρονικών συστημάτων για αμυντικές εφαρμογές, έχουμε την Intracom Telecom, έχουμε την Mikrel, έχουμε την Kenotom. Άρα, υπάρχουν εταιρείες μικρομεσαίες ως επί το πλείστον που είναι και το μεγαλύτερο εύρος της ελληνικής βιομηχανίας και έχουμε και νεοφυείς εταιρείες που ξεκινάνε τώρα. Εμείς στην Ένωση προσπαθούμε προφανώς να φέρουμε κοντά τους φορείς του οικοσυστήματος μεταξύ τους, γιατί ξέρετε πολλές φορές υπάρχουν στην Ελλάδα φορείς και ψάχνουν εταίρους ή συνεργάτες εκτός Ελλάδας και τελικά η λύση είναι δίπλα μας, οπότε φέρνουμε τους φορείς μεταξύ τους, τους συνδέουμε με φορείς άλλων οικοσυστημάτων και αυτό που είναι πολύ σημαντικό, ιδίως για τις μικρές νεοφυείς ελληνικές εταιρείες, είναι η εξωστρέφεια, άρα να τους βοηθήσουμε να βγουν εκτός Ελλάδας.

Ν. Φιλιππίδης

Όταν εξαγοράζεται μια εταιρία μένει Ελλάδα ή εξαρτάται από αυτόν που την εξαγοράζει αν θα την πάρει;

Μ. Ζερβάκης

Συνήθως στις δικές μας περιπτώσεις, αυτό που βλέπουμε είναι ότι η εταιρεία που έρχεται και εξαγοράζει την ελληνική, όχι μόνο μένει στην Ελλάδα, αλλά σταδιακά αναπτύσσεται περισσότερο. Δηλαδή σιγά σιγά οι πολυεθνικές εταιρείες βλέπουν ότι εδώ υπάρχει ένα προσωπικό που είναι πολύ ικανό, οπότε ενώ στην αρχή είχαν ένα Α στρατηγικό σχέδιο για να κάνουν στην Ελλάδα, τελικά συνειδητοποιούν ότι μπορούν να κάνουν περισσότερα πράγματα και αυτό που γίνεται συνήθως είναι τα κέντρα έρευνας και ανάπτυξης αυξάνονται σε αριθμό προσωπικού και σταδιακά πράγματα που τα κάνανε εκτός Ελλάδας τα φέρνουν και αυτά στην Ελλάδα.

Ν. Φιλιππίδης

Ποιο ήταν το σημείο που άλλαξε αυτή την τάση; Απλώς να περνάνε να αγοράζουν και να φεύγουν και να αρχίσουν να κοιτούν πολύ πιο σοβαρά την Ελλάδα επενδυτικά;

Μ. Ζερβάκης

Νομίζω είναι το σημείο εκείνο που συνειδητοποίησαν ότι οι έλληνες μηχανικοί έχουν πολύ καλή ποιότητα. Δεν είναι μόνο η τεχνολογία που έχει παραχθεί και πλέον υπάρχει σαν καινοτόμο προϊόν. Όλοι αυτοί οι μηχανικοί που προφανώς δεν μπορούν να τους πάρουν εύκολα και να τους πάνε στη Silicon Valley ή στη Γερμανία. Συνειδητοποιούν ότι μπορούν να παράξουν και άλλα πράγματα αν έχουν την αντίστοιχη υποστήριξη και τα αντίστοιχα έργα, οπότε δεν υπάρχει κάποιος λόγος να φύγει όλο αυτό το πράγμα και να πάει έξω και μένει στην Ελλάδα.

Ν. Φιλιππίδης

Υπήρξαν από εκεί και πέρα και κάποιες προσδοκίες ότι θα πάει καλύτερα η χώρα, κάποια γεωπολιτική αλλαγή η οποία βοήθησε; Γιατί μας κάνει εντύπωση, έχουν έρθει τελευταία τριετία, τετραετία το πολύ στην Ελλάδα και όσοι είχαν έρθει νωρίτερα αν είχαν ένα χ αριθμό εργαζομένων πλέον τον έχουν πολλαπλασιάσει. Μιλάω πάντα για τον κλάδο στον οποίο εσείς δραστηριοποιείστε.

Μ. Ζερβάκης

Κοίτα Νίκο, δεν σου κρύβω ότι αυτό που λες έχεις δίκιο, δηλαδή από το 2018 και μετά βλέπουμε και πιο πολλές εξαγορές ελληνικών νεοφυών εταιρειών, αλλά βλέπουμε και πολύ μεγάλες πολυεθνικές που σιγά σιγά έρχονται στην Ελλάδα. Αυτό τώρα είναι και ένας συνδυασμός κινήτρων που δίνει η εκάστοτε κυβέρνηση. Γιατί μην ξεχνάμε ότι από πίσω υπάρχει πολιτική βούληση. Ας πούμε στο χώρο το μικροκυκλωμάτων για να δώσω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, έχουν ανακοινωθεί τελευταία πολύ μεγάλες επενδύσεις στη Γερμανία. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι η INDEL έχει πει ότι θα πάει να κάνει ένα καινούργιο μικροκυκλωμάτων στην πρώην Ανατολική Γερμανία με επένδυση ύψους 30 δισεκατομμυρίων. Από αυτά τα 30 δισεκατομμύρια, τα 10 δισεκατομμύρια θα τα πάρει πίσω από το κράτος της Γερμανίας. Οπότε εδώ ουσιαστικά τα κράτη παίζουν σημαντικό ρόλο, γιατί εντάσσουν αντίστοιχα πράγματα στη στρατηγική τους και δίνουν τα επιπλέον κίνητρα πέραν του προσωπικού που υπάρχει σε μία χώρα για να έρθει κάποιος στην Ελλάδα. Αυτή τη στιγμή έχουμε από τη μια πλευρά πολιτική σταθερότητα το οποίο είναι πολύ σημαντικό. Έχουμε αφήσει τα χρόνια της κρίσης πίσω μας, έχουμε μηχανικούς υψηλής ποιότητας. Οπότε όλα αυτά είναι σημαντικοί λόγοι για μια πολυεθνική να έρθει πλέον και να επενδύσει στην Ελλάδα.

Ν. Φιλιππίδης

Απλώς αντιλαμβάνομαι Μανώλη ότι τέτοιου είδους επενδύσεις αυτή της INDEL στην Γερμανία δύσκολα μπορεί να συμβεί επί της ουσίας στην Ελλάδα. Εμείς τι μπορούμε να πάρουμε ως επένδυση εκ πρώτης και κατά δεύτερο λόγο σε αυτό τον τομέα στον οποίο αναφέρεσαι, στον τομέα ημιαγωγοί τα οποία είναι τα τσιπ τα οποία μέχρι τώρα δεν παράγονταν στην Ευρώπη;

Μ. Ζερβάκης

Σωστά αυτή τη στιγμή όχι μόνο στην Ευρώπη και στην Αμερική πολλά χρόνια ακολουθούσε το σχέδιο ότι επειδή στην Άπω Ανατολή μπορούν να παραχθούν αυτά φθηνότερα και όλος ο δυτικός κόσμος, δηλαδή η Ευρώπη και Αμερική, έκανε το λάθος. Όπως προκύπτει αυτή τη στιγμή ότι ουσιαστικά μετέφερε όλη την παραγωγή στην Άπω Ανατολή αυτή τη στιγμή για να σας δώσω και νούμερα στην Ευρώπη, κατασκευάζουμε μόνο το 8% της παγκόσμιας παραγωγής σε ημιαγωγούς και μικροκυκλώματα. Πάνω από το 80% αυτή τη στιγμή κατασκευάζονται Ταϊβάν – Κορέα.

Ν. Φιλιππίδης

Σε 2 χώρες, μικρές

Μ. Ζερβάκης

Σε δύο χώρες. Εάν πάρουμε υπόψη δε τις γεωπολιτικές εξελίξεις σχετικά με την Ταϊβάν, τότε συνειδητοποίησε ο δυτικός κόσμος, δηλαδή η Ευρώπη και η Αμερική ότι

Ν. Φιλιππίδης

Υπάρχει ο κίνδυνος ανά πάσα στιγμή να απειληθεί από την Κίνα.

Μ. Ζερβάκης

Αν δε, σκεφτούμε τα τσιπάκια, τα μικρο κυκλώματα που μπαίνουν, να το πούμε λίγο ανάποδα. Πολύ δύσκολα θα βρούμε κάποια ηλεκτρική συσκευή που δεν έχει πλέον τσιπάκια. Σκεφτείτε ότι σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη, η αγορά των μικροκυκλωμάτων αναμένεται να φτάσει μέχρι το 2030 στο ένα τρισεκατομμύριο δολάρια. Μιλάμε για μια τεράστια αγορά. Εκεί οι κινητήριες εφαρμογές είναι προφανώς η αυτοκινητοβιομηχανία. Φανταστείτε ότι αυτή τη στιγμή, πριν 20 χρόνια, το αυτοκίνητο ήταν συνήθως μηχανολογικό. Τώρα είναι πλέον ηλεκτρονικό. Ο αριθμός των μικροκυκλωμάτων και των αισθητήρων που υπάρχουν πλέον μέσα στα αυτοκίνητα έχει δεκαπλασιαστεί μέσα σε αυτά τα χρόνια, άρα η μια εφαρμογή που ουσιαστικά καταναλώνει πολλά μικροκυκλώματα είναι προφανώς η αυτοκινητοβιομηχανία. Άλλη δεύτερη σημαντική εφαρμογή είναι αυτό που λέμε το διαδίκτυο πραγμάτων. Σκεφτείτε ότι οι διασυνδεδεμένες συσκευές μέχρι το τέλος της δεκαετίας θα φτάσουν τα 125 δισεκατομμύρια συσκευές. Μιλάμε για έναν τεράστιο νούμερο και όλες αυτές οι συσκευές προφανώς βασίζονται μέσα σε μικροκυκλώματα.

Μ. Ζερβάκης

Όλο αυτό το Διαδίκτυο πραγμάτων έχει πάρα πολύ ανάγκη από μικροκυκλώματα. Και τελευταίο κομμάτι το οποίο βέβαια, όπως καταλαβαίνουμε όλα αυτά είναι διασυνδεδεμένα, τελικά είναι και οι τηλεπικοινωνίες. Κινητά, τάμπλετ και όλα αυτά. Αυτές οι 3 σημαντικές εφαρμογές οδηγούν την αγορά του μικροκυκλωμάτων να φτάσει στο ένα τρισεκατομμύριο και εκεί πλέον έρχεται η Ευρώπη να συνειδητοποιήσει ότι όλο αυτό γίνεται στην Ταϊβάν. Αν κάποια στιγμή για οποιοδήποτε λόγο εγώ δεν μπορώ να παίρνω τσιπάκια, η Ευρώπη θα γυρίσει πολλές δεκαετίες πίσω. Φανταστείτε ότι δεν θα έχουμε τίποτα τεχνολογικό, δεν θα έχουμε τίποτα προηγούμενο, όλα πάνε προς τον ψηφιακό μετασχηματισμό και ο ψηφιακός μετασχηματισμός ικανή και αναγκαία συνθήκη για να προχωρήσει είναι τα τσιπάκια.

Ν. Φιλιππίδης

Εμείς παράγουμε τσιπάκια;

Μ. Ζερβάκης

Εμείς λοιπόν, δεν παράγουμε τσιπάκια, έχουμε κάποιες πιλοτικές γραμμές να τις πούμε σε 2 σημαντικά ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας, δηλαδή στο Δημόκριτο και στο ΙΤΕ κάτω στο Ηράκλειο τα οποία ερευνητικά κέντρα έχουν καθαρούς χώρους για να μπορούν να κάνουν διαδικασίες που χρησιμοποιείται για την παραγωγή, αλλά με την έννοια της μαζικής παραγωγής που παράγει εκατομμύρια κομμάτια δεν έχουμε τίποτα στην Ελλάδα. Και για να γυρίσω πίσω στην προηγούμενη ερώτηση, Νίκο να πω ότι αυτή τη στιγμή είναι πολύ μεγάλο ρίσκο για οποιοδήποτε μεγάλη πολυεθνική εταιρεία να έρθει στην Ελλάδα και να πει ότι ανοίγω ένα εργοστάσιο κατασκευής. Αυτό από το παράδειγμα που έδωσα με την INDEL πριν, είναι ξεκάθαρο ότι μιλάμε για πολύ μεγάλη επένδυση η οποία προφανώς για να γίνει θα πρέπει να δοθούν τα αντίστοιχα κίνητρα από την πολιτεία, οπότε, όπως καταλαβαίνετε, τα νούμερα είναι ήδη πολύ μεγάλα, αλλά εκτός του ότι το νούμερο σαν απόλυτο νούμερο είναι πολύ μεγάλο, πρέπει να καταλάβουμε ότι για να έρθει μια τέτοια μεγάλη επένδυση θα χρειαστεί και πάρα πολύ εξειδικευμένο προσωπικό που αυτή τη στιγμή το οικοσύστημα της Ελλάδας δεν είναι αρκετά ώριμο να δώσει όλο αυτό το προσωπικό. Για αυτό και εμείς λέμε στην HETiA, στην Ένωσή ότι αυτή τη στιγμή έχουμε δει το ελληνικό οικοσύστημα να ωριμάζει και από τις 5 εταιρείες να έχουν φτάσει τώρα τις 25 – 30 στο χώρο των ημιαγωγών. Αυτές οι εταιρείες είναι πολύ δυνατές και εξειδικευμένες. Αυτό που λέμε σχεδιασμού κυκλωμάτων που είναι ένα σημαντικό κομμάτι της τεχνολογικής αλυσίδας, αλλά υπάρχουν και άλλα κομμάτια της αλυσίδας πέραν της κατασκευής, όπως είναι ο χαρακτηρισμός και η συσκευασία που ούτε αυτά γίνονται σε βιομηχανική κλίμακα στην Ελλάδα, άρα αυτό που προτείνουμε σαν επόμενο βήμα, θα λέγαμε ότι ρεαλιστικό είναι να προσπαθήσουμε να ακουμπήσουμε τα κομμάτια της αλυσίδας που δεν υπάρχουν στην Ελλάδα και θέλουν μικρότερες επενδύσεις. Άρα αυτό που προτείνουμε είναι να γίνει ένα κέντρο συσκευασίας και χαρακτηρισμού το οποίο πλέον δεν μιλάμε για 20 και 30 δισεκατομμύρια επένδυση. Μιλάμε για εκατοντάδες εκατομμύρια. Είναι βέβαια μεγάλη επένδυση, αλλά είναι μικρότερης κλίμακας. Εάν λοιπόν τα επόμενα χρόνια καταφέρουμε να φέρουμε περισσότερα κομμάτια της τεχνολογικής αλυσίδας στην Ελλάδα, τότε στα επόμενα 10 χρόνια μια αντίστοιχη πολυεθνική εταιρία θα πάρει πολύ πιο εύκολα το ρίσκο να έρθει να κάνει τελικά ένα εργοστάσιο στην Ελλάδα. Γιατί προφανώς καταλαβαίνουμε και για στρατηγικούς λόγους, θα θέλαμε και σαν χώρα κάποια στιγμή να είμαστε αρκετά ώριμοι, ώστε να πει μια INDEL ότι θα έρθω στην Ελλάδα να κάνω ένα εργοστάσιο παραγωγής μικροκυκλωμάτων, γιατί όπως καταλαβαίνετε μετά η χώρα αποκτά στρατηγική σημασία, γιατί πλέον παράγει πράγματα τα οποία είναι πολύ σημαντικά για όλη την Ευρώπη.

Ν. Φιλιππίδης

Είπατε νωρίτερα όμως, κάτι ότι η Ευρώπη κατάλαβε το πρόβλημα, την εξάρτηση από τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας και προσπαθεί να κάνει κάποια πράγματα.

Μ. Ζερβάκης

Η Ευρώπη λοιπόν, έχει αποφασίσει ένα σύνολο δράσεων, το έχει ονομάσει δράση για Μικροκυκλώματα ή EU Chips Act. Mέσα από αυτό το πρόγραμμα θα μοχλευθούν και θα επενδυθούν πάνω από 43 δισεκατομμύρια δολάρια στην Ευρώπη και ο στόχος που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι το 8% που παράγουμε τώρα την Ευρώπη για μικροκυκλώματα να φτάσει μέχρι το τέλος της δεκαετίας το 20%. Προφανώς αυτό δεν είναι ο απώτερος στόχος. Ο σκοπός είναι να πάμε ακόμα περισσότερο, αλλά αυτό, όπως καταλαβαίνετε, θέλει επενδύσεις πολλών δισεκατομμυρίων που ήδη έχουν αρχίσει και εξελίσσονται. Δηλαδή βλέπουμε μεγάλες εταιρείες, όπως ανέφερα INDEL που είναι η μεγαλύτερη εταιρία παραγωγής μικροκυκλωμάτων από την Ταϊβάν, να έχουνε ανακοινώσει επενδύσεις στην Ευρώπη, που σημαίνει ότι έχουν γίνει τα πρώτα βήματα να κινηθούμε προς αυτή την κατεύθυνση. Τα ίδια ακριβώς μέτρα με εμάς αντίστοιχα παίρνει και η Αμερική. Εκεί υπάρχει το EU Chips Act και αυτή τη στιγμή με πιο πολλά λεφτά υπάρχουν πιο πολλές πολυεθνικές εκεί πέρα οι οποίες είναι στο οικοσύστημα των ημιαγωγών, αλλά λίγο πολύ ο δυτικός κόσμος αυτή τη στιγμή είναι ενωμένος σε αυτό το συγκεκριμένο κομμάτι, έχουν κοινή ανάγκη, είδαν το κοινό πρόβλημα ή το ρίσκο και γενικά υπάρχει μια τάση το οποίο αν θέλετε, μπορούμε να το γενικεύσουμε δηλαδή η τάση δεν είναι μόνο στα μικροκυκλώματα. Γενικά υπάρχει μια τάση, γιατί υπάρχει ένας οικονομικός πόλεμος μεταξύ Δύσης και Ανατολής αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη σταδιακά πολλές παραγωγές, όχι μόνο μικροκυκλωμάτων και άλλων πραγμάτων, να έρθουν πίσω στην Ευρώπη. Την προηγούμενη δεκαετία το μεγαλύτερο κριτήριο ή τέλος πάντων, το ισχυρότερο κριτήριο για να πάρει κάποιος μια απόφαση που θα πάει να στήσει μια γραμμή παραγωγής ήταν το κόστος, ξεκάθαρα και για αυτό όλες οι παραγωγές σταδιακά μεταφέρθηκαν στην Ανατολή. Προφανώς το κόστος παραμένει ένα κριτήριο, αλλά πλέον πιο σημαντικό κριτήριο είναι αυτό που λέμε. Η πρόσβαση στην τεχνολογία να είναι κάτι βιώσιμο.

Ν. Φιλιππίδης

Και ασφαλές φαντάζομαι.

Μ. Ζερβάκης

Ασφαλές και ουσιαστικά να είναι sustainable για να χρησιμοποιήσουμε και έναν αγγλικό ρόλο που μπορεί να τα περιγράψει όλα σωστά και να μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε τη γραμμή παραγωγής. Αυτό που έγινε και μέσα στην πανδημία επιτάχυνε τα πράγματα, δηλαδή μέσα στην πανδημία αυτό που διαπιστώσαμε είναι ότι από τη μία υπήρχε ένας ψηφιακός μετασχηματισμός σε εξέλιξη. Λόγω της πανδημίας, χρειάστηκε να γίνει πιο έντονος. Σκεφτείτε και στην καθημερινότητά μας πόσο συχνά επικοινωνούσαμε ψηφιακά πριν την πανδημία και πως έγινε μέσα στην πανδημία. Ταυτόχρονα πολλά εργοστάσια λόγω πανδημίας κλείσανε προσωρινά, οπότε αυτό ουσιαστικά δημιούργησε μια κατάσταση στην οποία για τουλάχιστον 2 – 3 χρόνια το να βρεις ένα μικρό κύκλωμα ήταν δύσκολο. Εκεί που προσπαθούσες τελικά είναι να βρεις το μικρό κύκλωμα σε φθηνότερη τιμή πλέον μέσα στην πανδημία αναδείχθηκε ότι δεν ήταν το κριτήριο το να βρεις φθηνό το μικροκύκλωμα, απλά να το βρεις. Μέχρι και πρόσφατα αυτό τώρα πλέον έχει εξομαλυνθεί, αλλά πριν ένα χρόνο υπήρχανε κυκλώματα από μεγάλες πολυεθνικές στον οποίο έπαιρνες ένα χρόνο παράταση ο οποίος μπορεί να είναι πάνω από ένα χρόνο. Σκεφτείτε ότι αυτό τυπικά ήταν 1-2 εβδομάδες και ξαφνικά εν μέσω πανδημίας πήγε πάνω από 52 εβδομάδες, δηλαδή πάνω από ένα χρόνο. Εκεί ακριβώς ήταν που η Ευρώπη συνειδητοποίησε ότι επειδή σημαντικό κομμάτι της οικονομίας της Ευρώπης καλώς ή κακώς είναι η αυτοκινητοβιομηχανία και έκλεισαν τα εργοστάσια και πολύς κόσμος έχασε τις δουλειές του, τότε συνειδητοποίησε η Ευρώπη ότι η αυτοκινητοβιομηχανία για να δουλεύει, θέλει μικροκυκλώματα και εγώ για να έχω μικροκυκλώματα πρέπει να φέρω την παραγωγή στην Ευρώπη. Γιατί φαίνεται ότι επειδή είναι στημένη στην Ανατολή δεν είναι σταθερή η παραγωγή.

Ν. Φιλιππίδης

Ένα από τα προβλήματα ωστόσο που μόνιμα είχε η Ελλάδα, όποτε προσπαθεί να παράξει ένα προϊόν είναι ότι αυτό δε βγαίνει σε μια ανταγωνιστική τιμή. Σε κάποιες περιπτώσεις θα έλεγα δεν βγαίνει ούτε σε ανταγωνιστικά ποιοτικά χαρακτηριστικά. Γιατί να είναι διαφορετικά; Έχει γίνει ειδική πρόβλεψη, ειδική μελέτη, ώστε να μπορέσουμε να δουλέψουμε και να δημιουργήσουμε ένα λίγο πιο ανταγωνιστικό προϊόν, εξωστρεφές, ώστε να μπορεί να σταθεί στη διεθνή αγορά;

Μ. Ζερβάκης

Καταρχήν εγώ θεωρώ ότι τα προϊόντα που παράγονται στην Ελλάδα ή στην Ευρώπη δεν έχουν να ζηλέψουν πολύ σε θέμα επιδόσεων. Σε θέμα κόστους σίγουρα. Αυτό ήταν και το κριτήριο που σιγά σιγά έκανε τις περισσότερες εταιρείες να έχουν υπό κατασκευαστές ή προμηθευτές στην Ανατολή. Άρα δεν θεωρώ ότι είναι τόσο πολύ θέμα ποιότητας, όσο είναι θέμα τιμής.

Ν. Φιλιππίδης

Το ερώτημα βέβαια είναι ότι θα απευθυνόμαστε στην αγορά του εξωτερικού ή θα δημιουργήσουμε και άλλα στάδια που θα εκμεταλλευόμαστε εν μέρει αυτή η τεχνολογία εδώ στην Ελλάδα.

Μ. Ζερβάκης

Ξεκαθαρά πρέπει οποιαδήποτε εταιρεία βρεις στην Ελλάδα για να μπει στην  τεχνολογία, να έχει ξεκάθαρο στόχο την παγκόσμια αγορά. Η αγορά της Ελλάδας είναι μηδαμινή. Δεν μπορεί κάποιος να αναπτυχθεί στοχεύοντας μόνο στην ελληνική αγορά. Η ελληνική αγορά στο μέτρο του δυνατού μπορεί να σου προσφέρει τις πρώτες πιλοτικές εγκαταστάσεις της πρώτης εφαρμογές, να λύσεις κάποιες ασθένειες που έχεις, ώστε μετά να βγεις παραέξω και να πας να διεκδικήσεις τις πιθανότητες στην παγκόσμια αγορά. Και εμείς σαν Ένωση αυτό προσπαθούμε να πούμε στα μέλη μας, δηλαδή η τεχνολογία ναι, μπορεί να αναπτύσσεται εδώ στην Ελλάδα, αλλά ξεκάθαρα για να μεγαλώσει μια εταιρεία και να αναπτυχθεί πρέπει το προϊόν να βγει στο εξωτερικό, οπότε εκεί έχουμε συνεργασίες και με το Enterprise Greeceπου είναι ο αντίστοιχος κρατικός φορέας και κάνουμε συμμετοχή ελληνική σε διεθνείς εκθέσεις, επιχειρηματικές αποστολές, με σκοπό να προωθήσουμε και να δείξουμε τα προϊόντα που παράγονται στην Ελλάδα, στο εξωτερικό πλέον.

Ν. Φιλιππίδης

Να ρωτήσω κάτι απλό, πρακτικό, γιατί όσοι μας ακούνε ενδεχομένως να προσπαθούν και να το κάνουν εικόνα. Τι είδους εργοστάσιο είναι ένα εργοστάσιο μικροτσίπ;

Μ. Ζερβάκης

Καταρχήν να πούμε ότι ένα εργοστάσιο ο μικροτσίπ χρησιμοποιεί πρώτες ύλες που και αυτές έχουμε πρόβλημα. Να αναφέρω υλικά τα οποία αυτή τη στιγμή είναι σημαντικά για την παραγωγή μικροκυμάτων. Καταρχήν το πιο σημαντικό υλικό, το πυρίτιο. Αυτό το ξέρουν όλοι. Αλλά πλέον σημαντικά υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των μικροκυμάτων είναι το γάλλιο και το γερμάνιο, που αυτή τη στιγμή και αυτά εξαιτίας της οικονομικής διαμάχης που υπάρχει μεταξύ της Δύσης και Ανατολής έχουν βασική πηγή στην Κίνα, οπότε έχει ξεκινήσει μια αντίστοιχη δράση στην Ευρώπη για να προσπαθήσουμε να βρούμε.

Ν. Φιλιππίδης

Και έχουμε μάλλον.

Μ. Ζερβάκης

Σωστά και έχουν ξεκινήσει και κάποιες δράσεις στην Ελλάδα, γιατί αυτά τα συγκεκριμένα υλικά είναι παράγωγα άλλων υλικών, αλουμίνιο, βωξίτης τα οποία παράγονται στην Ελλάδα, οπότε αν καταφέρουμε μέσα από κάποια πιλοτικά που γίνονται τώρα να παράξουμε αυτά τα υλικά, όπως καταλαβαίνετε, μπαίνει ακόμα ένας κρίκος στην αλυσίδα, άρα τα εργοστάσια τι κάνουν; Παίρνουν τις πρώτες ύλες και χρησιμοποιούν πολύ εξειδικευμένα μηχανήματα για να αρχίσουν να κάνουν διάφορες διαδικασίες πάνω σε κάποια δισκία πυριτίου. Σημαντικό να αναφέρουμε είναι ότι τα μηχανήματα που χρησιμοποιούν τα εργοστάσια κατασκευάζονται από λίγες εταιρείες στον κόσμο. Μια από αυτες, η πιο σημαντική για την αναφέρουμε είναι η ASML που έχουμε το πολύ μεγάλο πλεονέκτημα να την έχουμε στην Ευρώπη, γιατί οι εταιρείες που φτιάχνουν αυτά τα μηχανήματα προφανώς τα δίνουν στα εργοστάσια, τα οποία θα χρησιμοποιούν μετά για να παράξουν τα μικροκυκλώματα. Εάν ελέγχεις τις εταιρείες που κατασκευάζουν αυτά τα μηχανήματα έχεις ένα πολύ ισχυρό πλεονέκτημα, άρα θέλεις την εταιρεία που κατασκευάζει το μηχάνημα επεξεργασίας, μετά θέλεις το εργοστάσιο που μέσα σε καθαρούς χώρους του επεξεργάζεται. Αυτή η επεξεργασία γίνεται σύμφωνα με το σχέδιο που κάθεται κάποιος και σχεδιάζει. Άρα αν θέλουμε να δούμε όλη την τεχνολογική αλυσίδα, έχουμε εταιρείες που φτιάχνουν λογισμικά σχεδιασμού, μετά κάθεται ένας μηχανικός πάνω στο λογισμικό σχεδιασμού να σχεδιάσει κάτι, στέλνει το σχέδιό του στο εργοστάσιο. Το εργοστάσιο του παίρνει αυτό το σχέδιο χρησιμοποιώντας τα μηχανήματα που έχει φτιάξει μια άλλη εταιρεία, παράγει αυτό το σχέδιο το οποίο πλέον είναι ένα υλικό. Το υλικό αυτό θα φύγει από εκείνο το εργοστάσιο να πάει σε ένα εργοστάσιο χαρακτηρισμού που θα μετρήσουμε τα χαρακτηριστικά αυτού που κατασκευάσαμε και αφού μετρήσουμε τα χαρακτηριστικά θα πάει σε ένα άλλο κέντρο συσκευασίας να μπει σε μία συσκευασία.

Να προστατευθεί, ώστε να πάει στην τελική του μορφή το οποίο θα μπει μετά μέσα σε ένα κινητό. Αυτή είναι η τεχνολογική αλυσίδα που σας ανέφερα και νωρίτερα.

Ν. Φιλιππίδης

Τι έκταση περίπου μπορεί να έχει ένα τέτοιο εργοστάσιο; Είναι μεγάλη μονάδα; Μοιάζει με κάποια άλλη κατηγορία παραγόμενων προϊόντων;

Μ. Ζερβάκης

Για να δώσουμε μια τάξη μεγέθους μπορεί να μιλάμε για εργοστάσια 10.000 τ.μ.

Ν. Φιλιππίδης

Δεν είναι ογκώδη τεράστια;

Μ. Ζερβάκης

Αναλόγως και τι γραμμή θέλεις να κάνεις. Υπάρχουν και εργοστάσια που έχουν μικρότερη έκδοση και εργοστάσια που έχουν μεγαλύτερη έκταση, αλλά αυτή είναι η τάξη μεγέθους τέλος πάντων.

Ν. Φιλιππίδης

Έχουμε ψηλώσει τόσο πολύ τεχνολογικά ή νομίζω ότι απλώς ακολουθούμε μια τάση η οποία υπάρχει πανευρωπαϊκά και όπου μας βγάλει; Έχουμε σχέδιο;

Μ. Ζερβάκης

Η ουσία λέει ότι εμείς τώρα σαν Ένωση το πρώτο πράγμα που έχουμε κάνει είναι να επικοινωνήσουμε με όλα τα μέλη του ελληνικού οικοσυστήματος και όταν λέμε υπενθυμίζω μέλη του ελληνικού συστήματος, δεν εννοούμε απαραίτητα ελληνικές εταιρείες, εννοούμε και πολυεθνικές που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Και έχουμε ζητήσει από αυτές τις εταιρείες να μας πούνε τη στρατηγική τους. Δηλαδή έχουν έρθει στην Ελλάδα ή έχουν ξεκινήσει στην Ελλάδα. Ποιο είναι το σχέδιό τους για το κέντρο που έχουν εδώ στην Ελλάδα; Αφού λοιπόν συλλέξαμε όλα αυτά τα δεδομένα που μας δώσανε εταιρείες, εμείς κάτσαμε και κάναμε σύμφωνα με την πλευρά της βιομηχανίας τι στρατηγική πρέπει να ακολουθήσει η Ελλάδα στο χώρο των μικροκυκλωμάτων για τα επόμενα 10 χρόνια την οποία την έχουμε καταθέσει και στην ελληνική κυβέρνηση. Θεωρώ ότι σε επικοινωνίες που έχουμε πλέον με την κυβέρνηση έχουν συνειδητοποιήσει το πόσο σημαντικό για την ελληνική οικονομία και την ανάπτυξη είναι ο χώρος των μικροκυκλωμάτων και έχουμε πει ότι θα προχωρήσουν με μεγάλη υψηλή προτεραιότητα τις επενδύσεις στο χώρο των μικροκυκλωμάτων και πριν προχωρήσουμε στις επενδύσεις, όπως καταλαβαίνετε, το πρώτο σημαντικό βήμα πρέπει να κάνουμε είναι η στρατηγική που έχει προτείνει η Ένωσή μας να γίνει η εθνική στρατηγική, δηλαδή να πάρει την επίσημη βούλα, να βγει σε διαβούλευση. Εάν υπάρχουν κάποιοι οι οποίοι δεν έχουν δώσει ως τώρα το feedback τους για το τι θέλουν να κάνουν στην Ελλάδα, να το δώσουν, ώστε όλο αυτό να γίνει εθνική στρατηγική, γιατί μετά έχοντας την εθνική στρατηγική στο τραπέζι, μπορείς να πεις και τι είδους επενδύσεις και προς ποια κατεύθυνση θα τις κάνεις;

Ν. Φιλιππίδης

Ποιο κρίνετε προχωρώντας προς το τέλος ότι είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα. Έτσι ένα εμπόδιο το οποίο σας ανησυχεί και σας αποθαρρύνει ενδεχομένως;

Μ. Ζερβάκης

Αυτή τη στιγμή η μεγαλύτερη πρόκληση και για την Ελλάδα, αλλά και για όλο τον κόσμο είναι το προσωπικό, δηλαδή αυτή τη στιγμή ήδη υπάρχει έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού για τις αναδυόμενες τεχνολογίες, δηλαδή αυτή τη στιγμή νομίζω ότι μόνο τα μέλη μας έχουν πάνω από 100 θέσεις ανοιχτές και ψάχνουν να βρουν. Πληρώνουν καλά σε σχέση με την Ελλάδα προφανώς και το μέσο όρο. Είναι πολύ δύσκολο να βρουν το προσωπικό. Αυτό που συνήθως γίνεται είναι ότι ουσιαστικά προσλαμβάνουν μη εξειδικευμένους μηχανικούς και τους εκπαιδεύουν μόνοι τους. Γενικά τα ελληνικά πανεπιστήμια να πούμε ότι έχουν υψηλή ποιότητα. Αυτό είναι το βασικό από το οποίο προκύπτουν οι υψηλής ποιότητας Έλληνες μηχανικοί, οπότε το ελληνικό πανεπιστήμιο πρέπει να εμπιστευθούμε. Από την άλλη όμως, όπως και όλα τα πανεπιστήμια στον κόσμο αργούν πολύ σε σχέση με τις εξελίξεις. Η τεχνολογία τρέχει, τα πανεπιστήμια καλώς ή κακώς δεν μπορούν να ακολουθήσουν αυτό το βαθμό εξέλιξης και να μετεξελίξουν αντίστοιχα τον κύκλο σπουδών τους. Οπότε ουσιαστικά αυτή τη στιγμή, οι μηχανικοί που παράγονται δεν είναι προς την κατεύθυνση που χρειάζεται η βιομηχανία. Για να υλοποιηθεί το πλάνο θέλουμε χιλιάδες μηχανικούς και αν εμείς θέλουμε χίλιους, δύο χιλιάδες μηχανικούς, φανταστείτε ότι στη Γερμανία και στη Γαλλία θέλουνε δεκάδες χιλιάδες μηχανικούς για τις αντίστοιχες επενδύσεις. Θα πρέπει να πάρουμε άλλες πρωτοβουλίες και εμείς έχουμε προτείνει ότι σε συνεργασία με τα ελληνικά πανεπιστήμια πρέπει να γίνει μια ακαδημία μικροηλεκτρονικής που να είναι μέσα προφανώς και οι εταιρείες του ελληνικού οικοσυστήματος για να δώσουν την κατεύθυνση στην οποία πρέπει οι μηχανικοί να επανεκπαιδευθούν και αυτό θα βοηθήσει στο να δημιουργούνται μηχανικοί με εξειδίκευση την οποία θέλει το τοπικό οικοσύστημα. Και αν θέλουμε να το γενικεύσουμε λίγο περισσότερο και να δούμε λίγο το όραμα, επειδή αυτή τη στιγμή καλώς ή κακώς έχουμε πει ότι δεν είναι ρεαλιστικό να έρθει μια μεγάλη επένδυση για να κάνουμε ένα σύστημα μικροκυκλωμάτων σε ένα χρόνο στην Ελλάδα. Αυτό όμως που μπορούμε να κάνουμε με την Ελλάδα είναι να την καταστήσουμε ένα κόμβο ευρωπαϊκής εκπαίδευσης, δηλαδή να πούμε ότι εμείς σαν κράτος – μέλος της Ευρώπης, αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να πιάσουμε το ρυθμό για να πούμε ότι θα κάνουμε ένα εργοστάσιο ή δεν έχουμε τη δυνατότητα της κρατικής επένδυσης 10 δισεκατομμυρίων για να φέρουμε μια οποιαδήποτε INDEL στην Ελλάδα. Μπορούμε όμως από την άλλη να πούμε ότι έχουμε αξιόλογους καθηγητές, αξιόλογο εκπαιδευτικό σύστημα και να πάρουμε μια πρωτοβουλία το οποίο δεν θα έρθει να καλύψει μόνο τις ελληνικές ανάγκες που πρωτογενώς πρέπει να είναι το βασικό κριτήριο, αλλά να πούμε ότι θα γίνει ένας ευρωπαϊκός κόμβος το οποίο θα έρχονται όλοι οι μηχανικοί από την Ευρώπη να εκπαιδεύονται στην Ελλάδα πάνω στην εξειδίκευση της μικροηλεκτρονικής και των μικροκυκλωμάτων.

Ν. Φιλιππίδης

Μας περιγράφετε τα τελευταία λεπτά ένα υπέροχο ταξίδι και χαίρομαι ιδιαίτερα που όλο αυτό το έχετε αγκαλιάσει με πολύ – πολύ ενθουσιασμό.

Μ. Ζερβάκης

Εγώ γενικά είμαι αισιόδοξος, θεωρώ ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν προς τη σωστή κατεύθυνση. Θεωρώ ότι το οικοσύστημά μας θα αναπτυχθεί εάν η κυβέρνηση πολιτεία κάνει τις σωστές παρεμβάσεις, πάρει τα σωστά μέτρα, δώσει τα κατάλληλα κίνητρα. Αυτό το πράγμα θα επιταχυνθεί και θα φέρει ακόμα μεγαλύτερες επενδύσεις στην Ελλάδα και είναι σημαντικό να καταλάβουμε και νομίζω τώρα πλέον η πολιτεία έχει αρχίσει και το καταλαβαίνει ότι οποιαδήποτε επένδυση στο χώρο των μικροκυκλωμάτων θα επιστρέψει πολλαπλάσια πίσω στην κοινωνία. Πλέον η τεχνολογία, έχουμε φτάσει σε ένα σημείο που γρήγορα επιδρά στην καθημερινότητα του πολίτη.

Μ. Ζερβάκης

Δεν είναι όπως παλιά, που γινόταν κάποια τεχνολογική ανακάλυψη και ο πολίτης την καταλάβανε μετά από 5 και 10 χρόνια τώρα γίνεται κάτι και σε 6 μήνες είναι μια εφαρμογή στο κινητό μας, οπότε καταλαβαίνουμε ότι αυτό έχει πολύ μεγάλη επίδραση στην κοινωνία.

Ν. Φιλιππίδης

Μανώλη, σε ευχαριστώ θερμά. Σου εύχομαι καλή χρονιά, χρόνια πολλά, καλή υλοποίηση των στόχων σου.

Μ. Ζερβάκης

Νίκο, ευχαριστώ πάρα πολύ. Και εγώ εύχομαι καλή χρονιά, υγεία σε όλους και ελπίζω η νέα χρονιά να φέρει επενδύσεις στο χώρο των μικροκυκλωμάτων και των αναδυόμενων τεχνολογιών.