Ισραήλ: Γιατί επέλεξε να χτυπήσει το Ιράν τώρα

Εδώ και 20 χρόνια προετοιμάζεται η επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν, καθώς για δεκαετίες, οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι επέμεναν ότι δεν μπορεί να επιτραπεί στο Ιράν να αναπτύξει πυρηνικό όπλο. Έκαναν επίσης σαφές ότι ήταν έτοιμοι να χρησιμοποιήσουν στρατιωτική βία για να καταστρέψουν το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.

Τι ήταν αυτό που έδωσε την αφορμή στο Ισραήλ, όμως, να χτυπήσει τώρα το Ιράν και τι περιθώρια αντίδρασης υπάρχουν βραχυπρόθεσμα αλλά και σε πιο μακρινό ορίζοντα;

Η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου

Όπως επισημαίνουν οι Financial Times, υπήρξε η ριζοσπαστικοποιητική επίδραση της επίθεσης της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023. Οι Ισραηλινοί ηγέτες είναι πεπεισμένοι περισσότερο από ποτέ ότι βρίσκονται σε μια μάχη για την εθνική τους επιβίωση. Βλέπουν μια ιρανική βόμβα ως υπαρξιακό κίνδυνο. Μετά το σοκ της 7ης Οκτωβρίου, πιστεύουν ότι δεν μπορούν πλέον να ανεχθούν κανέναν τέτοιο κίνδυνο.

Το Ισραήλ αισθάνεται πολύ πιο σίγουρο για την ικανότητά του να αναδιαμορφώσει ριζικά τη Μέση Ανατολή

Η θέση του Ιράν

Εκτός αυτού, όμως, σημαντικό είναι και το γεγονός ότι το Ιράν βρίσκεται σε πολύ πιο αδύναμη αμυντική θέση από ό,τι ήταν εδώ και πολλά χρόνια. Οι ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές τον περασμένο Οκτώβριο – οι οποίες ακολούθησαν ένα ιρανικό πυραυλικό μπαράζ με στόχο το Ισραήλ – έβλαψαν σοβαρά την αεράμυνα και την ικανότητα παραγωγής πυραύλων του Ιράν. Οι Ισραηλινοί πίστεψαν ότι είχαν μια μοναδική στιγμή ευκαιρίας για να επιτεθούν στο Ιράν, ενώ αυτό ήταν ακόμη εξασθενημένο.

Ο τρίτος λόγος είναι ότι το Ιράν πλησίαζε πολύ κοντά στη συναρμολόγηση ενός πυρηνικού όπλου αρκετά γρήγορα. Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) ανακοίνωσε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα ότι το Ιράν είχε παραβιάσει τις δεσμεύσεις του βάσει της Συνθήκης για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων.

Αναμορφώνει και… αλλάζει θέμα

Ο τέταρτος παράγοντας είναι ότι το Ισραήλ αισθάνεται πολύ πιο σίγουρο για την ικανότητά του να αναδιαμορφώσει ριζικά τη Μέση Ανατολή – και να γίνει η περιφερειακή υπερδύναμη. Οι Ισραηλινοί προειδοποιήθηκαν από την κυβέρνηση Μπάιντεν ότι αν επιτεθούν στη Χεζμπολάχ στο Λίβανο, θα προκαλούσαν δυνητικά καταστροφικά αντίποινα. Η κυβέρνηση του Μπενιαμίν Νετανιάχου αγνόησε αυτές τις προειδοποιήσεις, «αποκεφάλισε» την ηγεσία της Χεζμπολάχ και περιόρισε τις επακόλουθες αντιδράσεις. Και τώρα, προχώρησε τώρα σε άμεση επίθεση κατά του Ιράν, του σημαντικότερου περιφερειακού αντιπάλου του.

Φαίνεται πως είναι η καλύτερη στιγμή για το Ισραήλμ καθώς δέχεται όλο και μεγαλύτερη διεθνή πίεση λόγω του πολέμου και της λιμοκτονίας στη Γάζα. Η επίθεση στο Ιράν δίνει τη δυνατότητα στην κυβέρνηση Νετανιάχου να αλλάξει θέμα – και ενδεχομένως αναγκάζει τις ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες ασκούν όλο και μεγαλύτερη κριτική στο Ισραήλ, να συστρατευθούν προς υπεράσπιση του Ισραήλ.

Η κυβέρνηση Τραμπ γνώριζε πολύ καλά τι θα μπορούσε να συμβεί

Οι ΗΠΑ

Την ίδια στιγμή όμως έχει χαθεί η εμπιστοσύνη του Ισραήλ στις πυρηνικές συνομιλίες της κυβέρνησης Τραμπ με το Ιράν. Οι Ισραηλινοί πίστευαν ότι οι συνομιλίες αυτές δεν ήταν απλώς λανθασμένες αλλά και δυνητικά επικίνδυνες, διότι θα μπορούσαν να αφήσουν το Ιράν με πυρηνικό πρόγραμμα. Με τις κρίσιμες συνομιλίες μεταξύ του Ιράν και των ΗΠΑ να έχουν προγραμματιστεί για αυτό το Σαββατοκύριακο, το Ισραήλ αποφάσισε να… βραχυκυκλώσει τη διαδικασία.

Η κυβέρνηση Τραμπ γνώριζε πολύ καλά ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί. Τις τελευταίες ημέρες, ανώτεροι αξιωματούχοι των ΗΠΑ δήλωσαν σε Ευρωπαίους ομόλογούς τους ότι πίστευαν ότι είχαν καλές πιθανότητες να εξασφαλίσουν μια συμφωνία με το Ιράν. Πρόσθεσαν όμως ότι το Ισραήλ δεν θα ήταν ικανοποιημένο με τη συμφωνία – και πίστευαν ότι η κυβέρνηση Νετανιάχου θα προχωρούσε σε επίθεση κατά του Ιράν.

Πριν από μια εβδομάδα οι ΗΠΑ μετέφεραν κάποια αντιπυραυλικά συστήματα από την Ευρώπη στο Ισραήλ, καθώς και εκκένωσαν κάποιους στρατιωτικούς από την περιοχή – γεγονός που δείχνει ότι είχαν μια καλή ιδέα για το τι επρόκειτο να συμβεί.

Με την επίθεση τώρα, το Ισραήλ έκοψε επίσης μια παθιασμένη και διχαστική συζήτηση εντός της κυβέρνησης Τραμπ σχετικά με το αν θα βοηθήσει το Ισραήλ με ένα χτύπημα κατά του Ιράν, ή ακόμη και αν θα συμμετάσχει άμεσα.

Όταν ο Τραμπ απέλυσε τον Μάικ Γουόλτς από τη θέση του συμβούλου εθνικής ασφάλειας στις αρχές Μαΐου, θεωρήθηκε ευρέως ότι η φιλοπόλεμη, φιλοϊσραηλινή παράταξη εντός της κυβέρνησης είχε αποδυναμωθεί – και ότι οι πιο εγκρατείς, οι οποίοι είναι πολύ πιο επιφυλακτικοί σε περαιτέρω αμερικανικούς πολέμους στη Μέση Ανατολή, είχαν κερδίσει το πάνω χέρι.

Όμως η επίθεση του Ισραήλ προκάλεσε σύγχυση στη διοίκηση Τραμπ. Η κυβέρνηση Νετανιάχου γνωρίζει -από το πρόσφατο προηγούμενο του Λιβάνου- ότι το Ισραήλ μπορεί πιθανότατα να αγνοήσει τις αμερικανικές εκκλήσεις για αυτοσυγκράτηση και ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους θα εξακολουθήσουν να υπερασπίζονται το Ισραήλ από τυχόν ιρανικά αντίποινα. Η εναλλακτική λύση θα μπορούσε να είναι να δει το Τελ Αβίβ να βάλεται από βαλλιστικούς πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη – και καμία αμερικανική κυβέρνηση δεν είναι πιθανό να το δεχτεί αυτό.

Υπάρχει κίνδυνος μια σειρά από ενέργειες να οδηγούσαν σε περαιτέρω χτυπήματα στο Ιράν από άλλες χώρες – εκτός του Ισραήλ

Μπροστά σε έναν κύκλο κλιμάκωσης

Παρ’ όλα αυτά, το Ισραήλ κινδυνεύει να πληρώσει ένα μακροπρόθεσμο τίμημα στις ΗΠΑ, αν θεωρηθεί ότι τις συμπαρασύρει χωρίς τη θέλησή τους σε έναν ακόμη πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Η κυβέρνηση Τραμπ, η οποία προσπαθεί να συγκρατήσει τον πληθωρισμό, θα απογοητευτεί επίσης από οποιαδήποτε αύξηση της παγκόσμιας τιμής του πετρελαίου.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι προετοιμασμένες για προβλήματα. Ανησυχούν για τις επιθέσεις κατά της ναυτιλίας στον Κόλπο, την άνοδο των τιμών της ενέργειας, τις νέες ροές προσφύγων και τη σταθερότητα βασικών χωρών της περιοχής, όπως η Αίγυπτος.

Το τι θα επακολουθήσει θα εξαρτηθεί από την κλίμακα και την αποτελεσματικότητα των ιρανικών αντιποίνων, τα οποία θα γίνουν πολύ πιο εμφανή τις επόμενες ημέρες.

Αν το Ιράν δυσκολεύεται να πλήξει άμεσα το Ισραήλ, ίσως μπει στον πειρασμό να επιτεθεί σε αμερικανικές βάσεις στην περιοχή – μεταξύ άλλων στο Κατάρ και το Μπαχρέιν.

Αλλά οποιαδήποτε τέτοια κίνηση θα μπορούσε να είναι αντιπαραγωγική, καθώς θα οδηγούσε με βεβαιότητα την πλήρη συμμετοχή των ΗΠΑ στον πόλεμο.

Άλλες ριψοκίνδυνες ιρανικές επιλογές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν το μπλοκάρισμα ή τη διακοπή των εξαγωγών πετρελαίου από την περιοχή. Η Σαουδική Αραβία ανησυχεί εδώ και καιρό για χτυπήματα στις εγκαταστάσεις αφαλάτωσης που είναι ζωτικής σημασίας για την υδροδότηση του βασιλείου.

Οποιεσδήποτε τέτοιες ενέργειες θα οδηγούσε σε περαιτέρω χτυπήματα στο Ιράν από άλλες χώρες εκτός του Ισραήλ. Αλλά το ιρανικό καθεστώς, όπως και το Ισραήλ, μπορεί τώρα να αισθάνεται ότι βρίσκεται σε έναν αγώνα για την επιβίωσή του. Πρέπει επίσης να επιδείξει τη δύναμή του στον ιρανικό λαό και στην ευρύτερη περιοχή.