Μπορεί οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες να εμφανίζονται εν πολλοίς ανακουφισμένοι από την επίτευξη μιας εμπορικής συμφωνίας με τον Ντόναλντ Τραμπ, αφού ξεκαθαρίστηκε ένα πρώτο πλαίσιο -και μόνο αυτό-, και παράλληλα να έχει καταφέρει να κατευνάσει τον αμερικανό πρόεδρο κρατώντας τον στο πλευρό τους όσον αφορά το ουκρανικό, πίσω όμως από όλα αυτά υπάρχει ένα σοβαρό διακύβευμα που αφορά τη φήμη της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
«Διαβάζοντας» τη φωτογραφία με τους αξιωματούχους να χαμογελούν επισφραγίζοντας τη συμφωνία στο θέρετρο του Ντόναλντ Τραμπ στη Σκωτία, ορισμένοι είδαν να αποτυπώνεται δυσφορία στην ευρωπαϊκή πλευρά για μια συμφωνία που ήταν απλώς «η καλύτερη που μπορούσε να επιτευχθεί».
Οι δύο πλευρές εξέδωσαν τις προηγούμενες ημέρες μια κοινή δήλωση που ορίζει έναν βασικό δασμό 15% για τις ΗΠΑ, προβλέπει των δασμών στα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα, περιορίζει τους δασμούς στα φαρμακευτικά προϊόντα και στους ημιαγωγούς και εξαιρεί πλήρως τις εξαγωγές αεροσκαφών της ΕΕ.
Κύρια ζητούμενα για την ΕΕ στην παρούσα συγκυρία είναι δύο: αφενός να πείσει τον Τραμπ να τηρήσει τις εμπορικές του υποσχέσεις, αφετέρου να να τον κάνουν να δεσμευτεί να δεσμευτεί για εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία έναντι της ρωσικής επιθετικότητας.
«Είμαστε ακόμα όμηροι της αμερικανικής στρατιωτικής και στρατηγικής προστασίας με ένα φρικτά νευραλγικό σημείο, που είναι η Ουκρανία», δήλωσε χαρακτηριστικά στο Politico ο Πασκάλ Λαμί, πρώην επίτροπος εμπορίου της ΕΕ.
«Και εάν καθιστούσαμε όμηρο στον Τραμπ, κάτι που έχουμε την οικονομική δυνατότητα να κάνουμε, θα μπορούσε να πει: “Αν οι Ευρωπαίοι είναι εχθροί, τώρα δεν βλέπω γιατί να συνεχίσω να βοηθάω την Ουκρανία”. Κανείς δεν θέλει να αναλάβει την ευθύνη για αυτό», πρόσθεσε.
«Χρησιμοποιώντας ένα μείγμα δασμών και συμφωνιών για πρόσβαση στις ξένες αγορές και επενδύσεις, οι Ηνωμένες Πολιτείες έθεσαν τα θεμέλια για μια νέα παγκόσμια εμπορική τάξη», έγραψε ο κορυφαίος διαπραγματευτής του Trump για το εμπόριο, Τζέιμισον Γκριρ, σε άρθρο γνώμης σε εφημερίδα λίγες ημέρες μετά τη συμφωνία.
«[Το] σύστημα Turnberry δεν είναι σε καμία περίπτωση ολοκληρωμένο, αλλά η κατασκευή του βρίσκεται σε καλό δρόμο», πρόσθεσε.
Κρίση αξιοπιστίας
Η διατλαντική εμπορική συμφωνία, λένε κορυφαίες εμπορικές αρχές, κινδυνεύει να υπονομεύσει τις ίδιες τις αρχές που οι Βρυξέλλες υποστηρίζουν εδώ και καιρό στον ΠΟΕ σε έναν κόσμο που διαμορφώνεται ολοένα και περισσότερο από μια απεριόριστη γεωπολιτική αντιπαράθεση.
«Θα είναι πολύ δύσκολο για την ΕΕ να πει: “Υπερασπιζόμαστε το πολυμερές εμπορικό σύστημα”, επειδή είναι ένα από τα πολλά μέλη που αποφάσισαν να διαπραγματευτούν μια διμερή συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες», δήλωσε ο Μάρκο Μολίνα, δικηγόρος εμπορίου και πρώην ανώτερος διπλωμάτης που ηγήθηκε των συνομιλιών για τη μεταρρύθμιση του οργάνου επίλυσης διαφορών του ΠΟΕ μέχρι το 2024.
Το βασικό πρόβλημα της συμφωνίας είναι ότι αντιβαίνει στις βασικές αρχές του πολυμερούς εμπορικού συστήματος που είναι αμοιβαιότητα και μη διακρίσεις.
Καταρχάς, οι δύο εταίροι πρέπει να δώσουν ο ένας στον άλλον περίπου ισοδύναμες παραχωρήσεις – κάτι που η συμφωνία-πλαίσιο δεν φαίνεται να κάνει μέχρι στιγμής.
Η μη διάκριση, που ορίζεται στον κανόνα του πλέον ευνοούμενου έθνους του ΠΟΕ, απαιτεί κάθε όφελος που χορηγείται σε έναν εμπορικό εταίρο να επεκταθεί αμέσως σε όλα τα μέλη – εκτός εάν η συμφωνία τους καλύπτει «ουσιαστικά όλο το εμπόριο».
Έτσι, ενώ η ΕΕ έχει συμφωνήσει να καταργήσει όλους τους δασμούς σε αμερικανικά βιομηχανικά προϊόντα και σε αυτοκίνητα, πρέπει να το κάνει στο πλαίσιο μιας πλήρους εμπορικής συμφωνίας.
Η Κομισιόν επιμένει ότι η συμφωνία τελικά θα τηρήσει αυτόν τον κανόνα. Επειδή οι περισσότεροι δασμοί πρόκειται να καταργηθούν σταδιακά με την πάροδο του χρόνου, υποστηρίζουν οι Βρυξέλλες, η συμφωνία τελικά θα σεβαστεί τους καθιερωμένους κανόνες του παγκόσμιου εμπορίου.
Ένας ανώτερος αξιωματούχος της Επιτροπής δήλωσε στους δημοσιογράφους την Πέμπτη ότι το αρχικό απόσπασμα της κοινής δήλωσης διατύπωσε μια «δέσμευση και για τις δύο πλευρές να καταβάλουν προσπάθεια για σταδιακή απελευθέρωση».
Επίσημα, η δέσμευση της Επιτροπής είναι κατηγορηματική: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι και θα παραμείνει υπέρμαχος και υποστηρικτής του ΠΟΕ και του εμπορίου που βασίζεται σε κανόνες – αυτό δεν θα αλλάξει», δήλωσε ο Olof Gill, εκπρόσωπος της Επιτροπής για το εμπόριο.
Ωστόσο, ακόμη και πρώην αξιωματούχοι της Επιτροπής είναι δύσπιστοι. «Η αξιοπιστία της ΕΕ ως ακρογωνιαίου λίθου του συστήματος που βασίζεται στους κανόνες του ΠΟΕ θα απειληθεί σοβαρά εάν αποφασίσει να εφαρμόσει μειώσεις δασμών σε προτιμησιακή βάση», δήλωσε ο Ignacio García Bercero, υπεύθυνος για την πολιτική της ΕΕ στον ΠΟΕ μέχρι το 2024.
«Δεν υπάρχει καμία αξιοπιστία πίσω από το επιχείρημα ότι η “συμφωνία” ΕΕ-ΗΠΑ είναι ένα βήμα προς μια συμβατή με τον ΠΟΕ [συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών]», πρόσθεσε ο García Bercero, νυν μη μόνιμος συνεργάτης στο think tank Bruegel των Βρυξελλών.
Εκφοβισμός του εκφοβιστή
Αρχικά, η ΕΕ αντιστάθηκε στην ιδέα του συντονισμού με άλλες χώρες που επλήγησαν από τους δασμούς του Τραμπ, όπως ο Καναδάς ή το Μεξικό. Αλλά τελικά το ξανασκέφτηκαν στις Βρυξέλλες.
«Η κύρια κριτική που μπορεί να ασκηθεί κατά της Επιτροπής είναι ότι δεν προσπάθησε σοβαρά να οικοδομήσει έναν διεθνή συνασπισμό απέναντι στον Τραμπ», δήλωσε ο πρώην επικεφαλής του ΠΟΕ, Πασκάλ Λαμί.
Φαίνεται πως σε δεύτερη φάση, αυτό προσπάθησε να διορθώσει η Κομισιόν, όταν στα τέλη Ιουνίου η φον ντερ Λάιεν πρότεινε την ιδέα ενός νέου συνασπισμού χωρών στο οποίο οι 27 χώρες της ΕΕ θα ένωσαν τις δυνάμεις τους με τα μέλη του μπλοκ της Ολοκληρωμένης και Προοδευτικής Συμφωνίας για τη Δια-Ειρηνική Εταιρική Σχέση, ή CPTPP, με επίκεντρο τον Ειρηνικό, το οποίο περιλαμβάνει το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά, την Ιαπωνία, το Μεξικό και την Αυστραλία μεταξύ των μελών του.
Οι συνομιλίες μεταξύ των διαπραγματευτών της ΕΕ και της CPTPP αναμένονται τώρα αργότερα φέτος, με στόχο τον συντονισμό των προσπαθειών για την υπεράσπιση του εμπορίου που βασίζεται σε κανόνες απέναντι στην επιθετική δασμολογική πολιτική του Τραμπ, δήλωσε στο Politico κορυφαίος αξιωματούχος των οικονομικών της Νέας Ζηλανδίας.
