Ο χρόνος μετρά αντίστροφα για το Ταμείο Ανάκαμψης, με το σήμα τέλους να πέφτει στα τέλη του 2026. Τότε θα πρέπει όλα τα έργα να έχουν ολοκληρωθεί και οι πληρωμές να έχουν πραγματοποιηθεί. Το ζητούμενο πλέον για τα περισσότερα κράτη μέλη είναι να μετατραπούν τα κονδύλια σε επενδύσεις, σε έργα που θα βοηθήσουν την πραγματική οικονομία και όχι μόνο θα φέρουν επιπλέον ανάπτυξη, αλλά θα δημιουργήσουν και τις μελλοντικές συνθήκες.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην ετήσια έκθεσή της για την πορεία του Ταμείου, δείχνει ότι μεταξύ των κρατών υπάρχουν διαφορετικές ταχύτητες. Ο συνολικός ρυθμός απορρόφησης έχει φτάσει περίπου στο 45%, όμως η πρόοδος κατανέμεται άνισα. Η Πορτογαλία έχει ήδη εκτελέσει πάνω από το 57% των έργων της, αξιοποιώντας πλήρως την έγκαιρη διοικητική της προετοιμασία. Η Ιταλία, παρά το μέγεθός της, έχει δαπανήσει μόλις το 45% των ποσών που έχει λάβει, με σημαντικές καθυστερήσεις σε σιδηροδρομικά έργα και κοινωνικές υποδομές.
Η περίοδος όμως υλοποίησης τελειώνει, και οι χώρες που δεν θα έχουν ολοκληρώσει τα έργα τους κινδυνεύουν να επιστρέψουν τα αδιάθετα ποσά. Το «τελευταίο μίλι» αποδεικνύεται το πιο απαιτητικό και η Κομισιόν υπενθυμίζει πως δεν προβλέπεται παράταση μετά τον Δεκέμβριο του 2026.
Ορισμένες κατηγορίες έργων κινούνται πιο αργά, κυρίως λόγω διοικητικών δυσκολιών και γραφειοκρατικών κολλημάτων
Το ελληνικό στοίχημα για το Ταμείο Ανάκαμψης
Στην Ελλάδα, οι εκταμιεύσεις προχωρούν με ικανοποιητικό ρυθμό και τα δημοσιονομικά ορόσημα καλύπτονται. Το πρόβλημα όμως βρίσκεται στην εκτέλεση των έργων και στην περιορισμένη ικανότητα της διοίκησης να παρακολουθεί, να ελέγχει και να διορθώνει εγκαίρως τις καθυστερήσεις.
Η τελευταία έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ανέδειξε τις αδυναμίες του θεσμικού πλαισίου καταγράφοντας ελλιπή χρονοδιαγράμματα, περιορισμένο συντονισμό και υποστελέχωση υπηρεσιών. Πρόκειται για γνωστές παθογένειες, οι οποίες εδώ και χρόνια ταλανίζουν τη χώρα, αλλά τώρα αποκτούν ακόμα μεγαλύτερο κόστος.
Η κυβέρνηση επιχειρεί να απαντήσει με αναθεώρηση του χαρτοφυλακίου έργων, μεταφέροντας πόρους προς έργα με υψηλότερη ωριμότητα, όπως η ψηφιακή μετάβαση, τα ενεργειακά δίκτυα και οι πράσινες επενδύσεις μικρομεσαίων επιχειρήσεων, προχωρώντας σε νέα αναθεώρηση ύψους 800-900 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για μια προσπάθεια εξορθολογισμού και επιτάχυνσης, όχι απλώς για αλλαγή προτεραιοτήτων.
Πού εντοπίζονται οι καθυστερήσεις
Τα στοιχεία των τελευταίων εβδομάδων δείχνουν ότι ορισμένες κατηγορίες έργων κινούνται πιο αργά, κυρίως λόγω διοικητικών δυσκολιών και γραφειοκρατικών κολλημάτων.
● Υγεία: Ανακαινίσεις νοσοκομείων και αναβαθμίσεις υποδομών προχωρούν με δυσκολία λόγω αδειοδοτήσεων και πολύπλοκων τεχνικών προδιαγραφών.
● Ενέργεια : Τα έργα βιομηχανικής μετάβασης και δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα απαιτούν σύνθετες διαδικασίες και ακριβή τεχνογνωσία.
● Κοινωνική στέγαση: Οι προκηρύξεις καθυστερούν, με αποτέλεσμα να εξετάζονται εναλλακτικά σχήματα μικρότερης κλίμακας.
● Σιδηρόδρομοι: Οι καθυστερήσεις σε προμήθειες σηματοδότησης και συστημάτων ασφαλείας παραμένουν κρίσιμες, με την Ε.Ε. να ζητά σαφή ορόσημα προόδου.
Το Ταμείο Ανάκαμψης δεν είναι απλώς ένα ευρωπαϊκό ταμείο, είναι η μεγαλύτερη επενδυτική ευκαιρία της δεκαετίας
Το τέλος της διαδρομής
Η εμπειρία των χωρών που προχωρούν ταχύτερα στο Ταμείο Ανάκαμψης δείχνει ότι το «μυστικό» βρίσκεται στη διαχείριση με ενιαία ψηφιακά συστήματα, υποχρεωτικά ενδιάμεσα χρονοδιαγράμματα, και μόνιμες ομάδες έργου ανά υπουργείο που παρακολουθούν αποκλίσεις σε πραγματικό χρόνο.
● Η Πορτογαλία εφάρμοσε ενδιάμεσους ελέγχους με αυτοματοποιημένες ειδοποιήσεις και πλαίσιο συνεχούς αξιολόγησης προόδου.
● Η Ισπανία ανέθεσε τη διαχείριση έργων σε τοπικά γραφεία project management που λειτουργούν υπό το Υπουργείο Οικονομικών, επιτυγχάνοντας καλύτερη εποπτεία.
● Η Κροατία, με απορρόφηση άνω του 55%, προχώρησε σε πλήρη ψηφιοποίηση του μηχανισμού παρακολούθησης, συνδέοντας κάθε φορέα υλοποίησης με το Υπουργείο Οικονομικών.
● Η Σλοβενία «έσπασε» τα μεγάλα έργα σε μικρότερα, αυτόνομα υποέργα, αποφεύγοντας τις διοικητικές εμπλοκές που καθυστερούν εκταμιεύσεις.
● Η Ιρλανδία υιοθέτησε συμπράξεις δημόσιου – ιδιωτικού τομέα για την παρακολούθηση των έργων, διατηρώντας τον έλεγχο στο κράτος αλλά αξιοποιώντας την ευελιξία της αγοράς.
● Η Φινλανδία ανέπτυξε σύστημα ποιοτικών δεικτών για κάθε έργο, ώστε να μετράται η ποιότητα και όχι μόνο η ποσότητα της απορρόφησης.
Τα παραδείγματα δείχνουν ότι το Ταμείο Ανάκαμψης δεν είναι απλώς ένα ευρωπαϊκό ταμείο, είναι η μεγαλύτερη επενδυτική ευκαιρία της δεκαετίας. Όμως τα έργα που θα ολοκληρωθούν καθυστερημένα ή θα αντικατασταθούν από λιγότερο ουσιαστικά υποέργα, θα έχουν μικρότερο αναπτυξιακό αντίκτυπο.
Η πρόκληση για την Ελλάδα δεν είναι να απορροφήσει περισσότερα, αλλά να αξιοποιήσει με τον καλύτερο τρόπο τα κεφάλαια. Όπως σημειώνουν θεσμοί και αγορές, ο ρυθμός εκτέλεσης των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό και την αναπτυξιακή πορεία της χώρας για το 2025–2026.
