Στη σκιά του Πολ Βόλκερ

Ο Πολ Βόλκερ, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, παλιός μου φίλος και συνάδελφος, πέθανε στα τέλη του 2019, προτού ο κορωνοϊός σαρώσει τον πλανήτη. Ωστόσο, καθώς ο κόσμος αγωνίζεται να αντιμετωπίσει τις οικονομικές και ανθρώπινες απώλειες που προκλήθηκαν από την πανδημία, ανακαλώ συχνά τις ανησυχίες του, ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ενδεχομένως να ξεχάσουν τα σημαντικά μαθήματα που προσφέρθηκαν στα χρόνια του, όταν ως κεντρικός τραπεζίτης βρέθηκε στην εμπροσθοφυλακή στη μάχη για την καταπολέμηση του αμερικανικού πληθωρισμού.

Η αμερικανική οικονομία εξέρχεται τελικά από την κρίση της πανδημίας με τους μισούς ενήλικες να εμβολιάζονται και τα εμβόλια να είναι διαθέσιμα σε όλους όσοι – τουλάχιστον στην Αμερική – είναι πρόθυμοι να εμβολιαστούν. Η ανάπτυξη επιταχύνεται, με την παραγωγή να αυξάνεται με ένα ισχυρό ποσοστό 6,4% το τελευταίο τρίμηνο, ποσοστό που είχαμε να δούμε από το 2003. Προβλέπεται, ακόμη, ότι το ΑΕΠ των ΗΠΑ θα επιστρέψει, σύντομα, στο μέγεθος που ήταν πριν από την εμφάνιση του ιού.

REUTERS/Caitlin Ochs/File Photo

Αυτό πρέπει να το γιορτάσουμε. Όλοι θέλουν να βγουν από τα σπίτια τους, να ζήσουν, να δουν τους φίλους και την οικογένειά τους και να αφήσουν πίσω τους τις κακές αναμνήσεις του περασμένου φρικτού έτους. Ωστόσο, καθώς οι αγορές «ανθούν», και οι εμβολιασμένοι καταναλωτές επιστρέφουν στις παλιές καταναλωτικές τους συνήθειες, συνεπικουρούμενοι από μία εξαιρετικά υποστηρικτική νομισματική πολιτική, από εξαιρετικά τονωτικές δημοσιονομικές πολιτικές και ταχέως αυξανόμενες τιμές περιουσιακών στοιχείων, ανησυχώ ότι η Fed αντιμετωπίζει πληθωριστικούς κινδύνους ανάλογους με εκείνους επί των ημερών του Βόλκερ. Η κεντρική τράπεζα πρέπει να είναι έτοιμη να κινηθεί γρήγορα, εάν οι αυξήσεις των τιμών αποδειχθούν ότι δεν είναι προσωρινές, αλλά επίμονες – και επιζήμιες, ειδικά για τους φτωχούς.

Ο φίλος μου ο Πολ έγινε πρόεδρος της Fed τον Αύγουστο του 1979, αφού διορίστηκε από τον Πρόεδρο Τζίμι Κάρτερ, σε μία εποχή που η Αμερική αντιμετώπιζε στασιμοπληθωρισμό. Αμέσως «έπιασε δουλειά» με σκοπό να αντιμετωπίσει τον πληθωρισμό, ο οποίος ήταν εκτός ελέγχου, αυξάνοντας τα επιτόκια, τα οποία έφτασαν στο 20%, τον Δεκέμβριο του 1980. Ο Πολ κατάφερε να ανακόψει τον πληθωρισμό και, με αυτόν τον τρόπο, αποκατέστησε την αξιοπιστία της κεντρικής τράπεζας, ακόμη κι εάν η νομισματική πολιτική που ακολούθησε προκάλεσε απότομη επιβράδυνση το 1981 και ύφεση το 1982.

Είχα την τύχη και την τιμή να είμαι στον ίδιο εργασιακό χώρο με τον Πολ στα τελευταία χρόνια της ζωής του. Συχνά συζητούσε τις ανησυχίες του ότι, με την πάροδο του χρόνου, άτομα, επενδυτές και κυβερνήσεις, και ίσως ακόμη και η ίδια η Fed, μπορεί να αρχίσουν να ξεχνούν τον πόνο του πληθωρισμού και την ανάγκη για ισχυρή προληπτική δράση. Φοβάμαι ότι στις μέρες μας διατρέχουμε τον πραγματικό κίνδυνο να βρεθούμε σε μια επίπλαστη αίσθηση ηρεμίας, ακριβώς ενώ ο κίνδυνος του πληθωρισμού καραδοκεί. Τα συστατικά για έναν πληθωρισμό, όπως επί της εποχής Βόλκερ, γίνονται εύκολα αντιληπτά μέσω της οικονομίας.

Tα μηνύματα από το μέτωπο των τιμών είναι δυσοίωνα. Ο δείκτης τιμών καταναλωτή του Απριλίου σημείωσε άνοδο 4,2% σε ετήσια βάση, το μεγαλύτερο άλμα από το 2008. Κατά τομέα, οι τιμές αυξάνονται σε πολλά μέρη της οικονομίας των ΗΠΑ. Σήμερα, η πλειονότητα των επιχειρήσεων αναφέρουν αύξηση των τιμών, μία εξέλιξη που δεν έχει παρατηρηθεί εδώ και δεκαετίες. Το ενεργειακό κόστος, επίσης, αυξάνεται. Οι τιμές των αυτοκινήτων (μεταχειρισμένων και νέων) αυξάνονται, επίσης, καθώς η προσφορά είναι περιορισμένη. Ο κατασκευαστικός τομέας ακμάζει. Οι τιμές των κατοικιών αυξάνονται. Ο χαλκός και ο σίδηρος διπλασιάστηκαν σε διάστημα ενός έτους. Τα πρόσφατα προβλήματα και οι ελλείψεις στην εφοδιαστική αλυσίδα προστίθενται στην πληθωριστική δυναμική.

Οι μισθοί, επίσης, παρουσίασαν αύξηση 3,3% από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο, με έντονη τη ζήτηση για εργαζόμενους, ειδικά στον τομέα των υπηρεσιών. Ως καταναλωτές, μπορούμε να διαπιστώσουμε, από την καθημερινότητά μας, ότι το κόστος των πραγμάτων αυξάνεται. Η Fed ελπίζει ότι αυτό το πληθωριστικό χτύπημα θα είναι βραχύβιο. Φοβάμαι ότι η Fed κάνει λάθος, γιατί, πλέον, παρατηρείται παντού ένας παράλογος ενθουσιασμός και όλοι ξοδεύουν σε ρευστό.

Η άνοδος κρυπτονομισμάτων, όπως το bitcoin, το ethereum, το dogecoin και πολλά άλλα, σημερινής αξίας άνω των 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με το Coinbase, αποτελεί μία πιθανή προειδοποίηση. Αυτά τα κρυπτο-περιουσιακά στοιχεία δεν εκτελούν καμία από τις κλασικές λειτουργίες του χρήματος. Είναι εξαιρετικά ασταθή, μη ρυθμισμένα, καταστρεπτικά για το περιβάλλον, κερδοσκοπικά πονταρίσματα σε ανοδική πορεία. Απουσία υποστήριξης από την κεντρική τράπεζα, αυτά τα αμφίβολα ψηφιακά στοιχήματα ενδέχεται να έχουν άσχημο τέλος, παρά των υποσχέσεών τους.

REUTERS/Dado Ruvic/Illustration

Φανταστείτε να συγκεντρωθούν πολύ μεγάλα ποσά από οχήματα απόκτησης ειδικού σκοπού, τα οποία αναφέρει το CNBC ότι εξασφάλισαν μόνο 38 δισεκατομμύρια δολάρια τον Ιανουάριο του 2021, περισσότερα από όσα συγκεντρώθηκαν σε ολόκληρο το 2020. Οι επενδυτές με μετρητά σπεύδουν να δεσμεύσουν χρήματα σε έργα που δεν φαίνονται.

Εναλλακτικά, σκεφτείτε τις υψηλές πωλήσεις ψηφιακής τέχνης και συλλεκτικών αντικειμένων, μέσω των λεγόμενων μη ανταλλάξιμων εκφάνσεων, που αποσκοπούν στην εγγύηση της μοναδικότητας μιας αγοράς, αλλά που, στην πραγματικότητα, αποτελούν επιδεικτική κατανάλωση και εμφάνιση πλούτου και όχι επένδυση σε απτό περιουσιακό στοιχείο. Επενδυτής στη Σιγκαπούρη πλήρωσε το ποσό ρεκόρ των 69 εκατομμυρίων δολαρίων για NFT που εκδόθηκε από τον καλλιτέχνη Beeple. Οι πωλήσεις NFT το πρώτο τρίμηνο έφτασαν τα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια, ξεπερνώντας κατά 20 φορές τον όγκο του προηγούμενου τριμήνου, με τον διπλάσιο αριθμό αγοραστών από τους πωλητές. Αυτό μοιάζει με κλασική φούσκα πληθωρισμού.

Είμαι βέβαιος ότι εάν ο Πολ ήταν ζωντανός, θα φοβόταν από αυτές τις ενδείξεις των τιμών, τις υπερβολές και τους κινδύνους που θέτουν στη μακροπρόθεσμη υγεία της παγκόσμιας οικονομίας και στην ευημερία της μεσαίας τάξης. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι αν ήμασταν πίσω στα γειτονικά μας γραφεία στο κέντρο του Μανχάταν, θα μου επεσήμανε την ανάγκη να ενώσω τα κομμάτια του παζλ, προκειμένου να αντιληφθώ κι εγώ τον κίνδυνο που κι εκείνος αντιμετώπισε κατά τη διάρκεια της καριέρας του: την ύπουλη ασθένεια του πληθωρισμού.

Το ερώτημα είναι εάν η Fed είναι έτοιμη και πρόθυμη να αντιμετωπίσει αυτό που μοιάζει πολύ με τον κίνδυνο πληθωρισμού που αντιμετώπισε ο Πολ. Ο Πρόεδρος της Fed, Τζερόμ Πάουελ, θα αντιμετωπίσει άμεσα την απειλή; Ή μήπως θα περιμένει αρκετά και θα αφήσει το μεταπανδημικό πάρτι να ξεφύγει από τον έλεγχο; Κάτι τέτοιο θα το μάθουμε αρκετά σύντομα. Λυπάμαι που ο Πολ δεν είναι κοντά για να μας υπενθυμίσει τι θα συμβεί αν κάνουμε λάθος.

REUTERS BREAKINGVIEWS