Οι δύο αιτίες πίσω από τη «Μεγάλη παραίτηση»

«Μεγάλη παραίτηση» βάφτισε ο καθηγητής Antony Klotz (πανεπιστήμιο Texas A&M) την πρόβλεψη που έκανε τον Μάιο 2021 για μαζική έξοδο εργαζομένων από την αγορά εργασίας ως αποτέλεσμα της πανδημίας. Τα τελευταία στατιστικά στοιχεία επιβεβαιώνουν τις προβλέψεις του: 4,3 εκατομμύρια εργαζόμενοι στις ΗΠΑ υπέβαλαν την παραίτησή τους τον Αύγουστο 2021.

Αν και είναι ακόμα νωρίς για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων, ερευνητές και αναλυτές έχουν επιδοθεί στην ανάλυση του φαινομένου, εντοπίζοντας δύο αιτίες, δομικές και συμπεριφορικές/ ψυχολογικές. Από τη μια, το άνοιγμα των οικονομιών μετά την πανδημία και μετά την καταστολή της παραγωγικής και καταναλωτικής δραστηριότητας ωθεί τις επιχειρήσεις να αναζητούν προσωπικό ώστε να καλύψουν την ισχυρή ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών. Είναι ενδεικτικό ότι στις ΗΠΑ οι κενές θέσεις εργασίας ξεπέρασαν τα 10 εκατομμύρια. Από την άλλη, η τηλεργασία στη διάρκεια της πανδημίας, η επαναξιολόγηση των ισορροπιών μεταξύ εργασιακής και προσωπικής ζωής, καθώς και η σωματική και ψυχολογική κόπωση από το lockdown, οδήγησαν πολλούς εργαζόμενους σε επανεξέταση των προτεραιοτήτων τους. Η διαφορετική ιεράρχηση των αναγκών (σε συνδυασμό με την αφθονία ευκαιριών απασχόλησης) παρέχει στους εργαζόμενους το κίνητρο (και την άνεση) να εγκαταλείψουν μια θέση εργασίας που για διάφορους λόγους δεν αντιστοιχεί στις απαιτήσεις τους, οδηγώντας τους συχνότερα στην υποβολή παραίτησης.

Είναι καθαρά «αμερικανικό» αυτό το φαινόμενο, ή έχει περάσει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, επηρεάζοντας τις ευρωπαϊκές αγορές εργασίας; Στη Βρετανία, τον Αύγουστο 2021 οι κενές θέσεις εργασίας για πρώτη φορά στην ιστορία ξεπέρασαν το 1 εκατομμύριο, ενώ σύμφωνα με άλλη έρευνα 1 στους 4 εργαζόμενους σχεδιάζει να αφήσει την εργασία του μέσα στους επόμενους 3-6 μήνες. Στην Ιταλία, όπως αναφέρει άρθρο της εφημερίδας il Sole – 24 ore, 485.000 Ιταλοί παραιτήθηκαν από την εργασία τους στο διάστημα Απριλίου – Ιουνίου 2021. Στη Γερμανία, έρευνα του ινστιτούτου ifo αναφέρει ότι 1 στις 3 γερμανικές επιχειρήσεις δυσκολεύεται να προσλάβει εξειδικευμένο προσωπικό. Το φαινόμενο δείχνει να είναι γενικό: έρευνα της Microsoft σε δείγμα 30.000 εργαζόμενων από 31 χώρες επισημαίνει ότι το 41% σχεδιάζουν να εγκαταλείψουν την εργασία τους μέσα στο επόμενο διάστημα, ενώ το 46% θα παραιτούνταν υπέρ ενός υβριδικού μοντέλου εργασίας.

Βέβαια, όσο χαμηλότερη είναι η ανεργία τόσο περισσότερες είναι οι κενές θέσεις εργασίας, και αντιστρόφως. Το διάγραμμα δείχνει ότι σε χώρες υψηλής ανεργίας, όπως η Ελλάδα και η Ισπανία, το ποσοστό των κενών θέσεων εργασίας είναι χαμηλό, ενώ το αντίθετο συμβαίνει σε χώρες χαμηλής ανεργίας, όπως η Τσεχία και το Βέλγιο.

Δεν αποκλείεται το φαινόμενο να διαταράξει προσωρινά μόνο τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Αφενός, στις ΗΠΑ η γενναιόδωρη στήριξη των ανέργων με stimulus checks στη διάρκεια της πανδημίας ήταν τομή σε σχέση με το παρελθόν, ενώ σε πολλές χώρες της Ευρώπης έχουν από καιρό θεσμοθετηθεί ευρείας κάλυψης πολιτικές στήριξης εισοδήματος των ανέργων. Αφετέρου, οι συμβάσεις αορίστου χρόνου – πολύ πιο διαδεδομένες στην Ευρώπη από ό,τι στις ΗΠΑ – δυσχεραίνουν την απόφαση των εργαζομένων να εγκαταλείψουν μια (μόνιμη) θέση εργασίας.

Παρά την αβεβαιότητα για το πώς θα εξελιχθεί το φαινόμενο, είναι γεγονός πως η πανδημία άλλαξε ριζικά το εργασιακό τοπίο. Το υβριδικό μοντέλο εργασίας που αναδεικνύεται εμπεριέχει ευκαιρίες και κινδύνους. Το ζήτημα είναι με ποιες ρυθμίσεις θα μεγιστοποιηθούν οι πρώτες και θα ελαχιστοποιηθούν οι δεύτεροι.

Γιώργος Μανάλης

Μεταδιδακτορικός Ερευνητής,

Υπότροφος της Ερευνητικής Έδρας Α. Γ. Λεβέντη

Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)

Μάνος Ματσαγγάνης

Κύριος Ερευνητής

Επικεφαλής του Παρατηρητηρίου Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Οικονομίας

Υπότροφος της Έδρας «Σταύρος Κωστόπουλος»

Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)