Οικονομία της πλατφόρμας – Εργαζόμενοι με δικαιώματα πλέον οι «συνεργάτες»

Στην ΕΕ, κάπου 24 εκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή το 11% του εργατικού δυναμικού, έχουν εργαστεί τουλάχιστον μία φορά μέσω πλατφόρμας.

Μάλιστα, για τα 3 εκατ. από αυτούς η εργασία αυτής της μορφής αποτελεί τη βασική πηγή του εισοδήματός τους, ενώ για άλλα 9 εκατ. αποτελεί πηγή συμπληρωματικού εισοδήματος.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, επίσης, τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχουν σήμερα περισσότεροι από 4,5 εκατομμύρια εργαζόμενοι στην αποκαλούμενη οικονομία της πλατφόρμας.

Είναι όλοι εκείνοι οι οποίοι έχουν λάβει την κωδική ονομασία gig workers και, δίχως αμφιβολία, αντιπροσωπεύουν μια σχετικά νέα μορφή εργασίας, η οποία είναι «παιδί» της ψηφιακής εποχής και επεκτείνεται ταχύτατα.

Οσοι δε είχαν την τύχη να παρακολουθήσουν την καταπληκτική ταινία του Κεν Λόουτς με τίτλο «Δυστυχώς απουσιάζατε», μπορούν εύκολα να καταλάβουν τις συνθήκες στις οποίες ζουν και εργάζονται αυτοί οι άνθρωποι.

Σε αυτό το φόντο, η πρόταση που παρουσίασε η Κομισιόν, η οποία αποτελεί την πρώτη – έστω και ατελή – «χάρτα δικαιωμάτων» για τους εργαζομένους στην οικονομία της πλατφόρμας, είναι εξαιρετικά επίκαιρη.

Παρ’ όλα αυτά, τίποτα δεν εγγυάται ότι θα γίνει δεκτή ως έχει, καθώς υπάρχουν αντιθέσεις και ασάφειες. Το σίγουρο είναι ότι θα προωθηθεί προς συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Από τη στιγμή δε που θα εκδοθεί η σχετική οδηγία, μετά τις όποιες τροποποιήσεις, τα κράτη – μέλη θα έχουν στη διάθεσή τους δύο χρόνια για να μεταφέρουν τις διατάξεις της στο εθνικό τους δίκαιο.

Αποφάσεις – οδηγοί

Της χθεσινής εξέλιξης είχαν προηγηθεί οι σχετικές ρυθμίσεις σε μια σειρά από χώρες. Τον Μάιο, για του λόγου το αληθές, η κυβέρνηση της Ισπανίας έδωσε προθεσμία 90 ημερών στις εταιρείες ταχυμεταφορών για να εντάξουν τους «ντελιβεράδες» που απασχολούν στο έμμισθο προσωπικό τους.

Στη δε Γαλλία κατοχυρώθηκε νομικά η δυνατότητά τους να εκλέγουν αντιπροσώπους και να διαπραγματεύονται μια σειρά κοινωνικών παροχών με τους εργοδότες. Τον περασμένο Φεβρουάριο, επίσης, το ανώτατο δικαστήριο της Βρετανίας εξέδωσε απόφαση σύμφωνα με την οποία οι οδηγοί – «συνεργάτες» της Uber είναι εργαζόμενοι που έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους υπόλοιπους.

«Καθώς ολοένα περισσότερες θέσεις εργασίας δημιουργούνται από ψηφιακές πλατφόρμες, πρέπει να εξασφαλίσουμε αξιοπρεπείς συνθήκες για όλα τα άτομα που αντλούν το εισόδημά τους από τέτοιου είδους εργασία. Η πρότασή μας για οδηγία θα βοηθήσει τους ψευδώς αυτοαπασχολουμένους, οι οποίοι εργάζονται για πλατφόρμες, να καθορίσουν σωστά το καθεστώς απασχόλησής τους και να απολαμβάνουν όλα τα κοινωνικά δικαιώματα που απορρέουν από το καθεστώς αυτό», δήλωσε χαρακτηριστικά η αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργκρέτε Βεστάγκερ.

Η αντίδραση των εταιρειών

Σημειώνεται ότι το προτεινόμενο πλαίσιο παρέχει κατάλογο κριτηρίων με τα οποία καθορίζεται αν μια πλατφόρμα αποτελεί «εργοδότη». Εάν πληροί τουλάχιστον δύο από αυτά, τότε τεκμαίρεται νομικά ότι και τα άτομα που εργάζονται μέσω αυτής θα πρέπει να απολαμβάνουν τα δικαιώματα που απορρέουν από το καθεστώς του «εργαζομένου».

Αυτό συνεπάγεται το δικαίωμα σε κατώτατο μισθό (όπου υπάρχει), σε συλλογικές διαπραγματεύσεις, στην προστασία του χρόνου εργασίας και της υγείας, στην άδεια μετ’ αποδοχών ή στη βελτιωμένη πρόσβαση σε προστασία από εργατικά ατυχήματα, σε παροχές ανεργίας και ασθενείας, καθώς και ανταποδοτικές συντάξεις γήρατος. Οι πλατφόρμες, από την πλευρά τους, θα έχουν το δικαίωμα να αμφισβητήσουν ή να «προσβάλουν» αυτόν τον χαρακτηρισμό.

Με δεδομένο, επίσης, ότι το τοπίο παραμένει εξαιρετικά ομιχλώδες, η Κομισιόν έχει στόχο να αυξήσει τη διαφάνεια, αναθεωρώντας τις υπάρχουσες υποχρεώσεις δήλωσης εργασίας στις εθνικές Αρχές και ζητώντας από τις πλατφόρμες να θέτουν στη διάθεσή τους βασικές πληροφορίες σχετικά με τις δραστηριότητές τους και τα άτομα που εργάζονται μέσω αυτών.

Μπροστά σε αυτή την προοπτική, πάντως, οι «θιγόμενες» εταιρείες δεν μένουν αδιάφορες. Επιχειρούν δε να πείσουν και μερίδα των εργαζομένων ότι το νέο καθεστώς θα αποβεί εις βάρος τους και θα περιορίσει τη δυνατότητά τους να καθορίζουν μόνοι τον χρόνο εργασίας και τις αποδοχές τους.

«Οι πλατφόρμες είναι ιδιαιτέρως πρόθυμες να στηρίξουν τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας των εργαζομένων σε αυτές. Ομως η δημιουργία μεγαλύτερης νομικής αβεβαιότητας και η πρόκληση αντιδικιών θα οδηγήσουν μόνο σε λιγότερες ευκαιρίες απασχόλησης για τους εκατοντάδες χιλιάδες εργαζομένους σε αυτές σε όλη την Ευρώπη», σημειώνει χαρακτηριστικά η MoveEU, που εκπροσωπεί τις εταιρείες του κλάδου, όπως η Uber.

Ο απειλητικός τόνος είναι εμφανής. Ετσι, μάλλον πρόκειται για την αρχή και όχι για το τέλος του δρόμου όσον αφορά το μελλοντικό εργασιακό καθεστώς των gig workers στην Ευρώπη.