Είναι συγκλονιστική για ολόκληρο τον κόσμο η εμπειρία της πανδημίας. Συμβαίνουν υπαρξιακού χαρακτήρα μεταβολές και αποτιμήσεις στη συνείδηση των ανθρώπων όταν «ο θάνατος το στρώνει», όπως λέει ο ποιητής. Αναθεωρήσεις αρχών και αξιών, που ίσως παγιώσουν θεμελιώδεις αλλαγές όχι μόνο στη ζωή όσων τις βιώνουν αλλά και στις ανθρώπινες κοινωνίες και στις εθνικές οικονομίες. Η «Μεγάλη Παραίτηση» είναι ένα φαινόμενο των πανδημικών καιρών που ήδη απασχολεί – και θα συνεχίσει και το 2022 σίγουρα να απασχολεί – εργοδότες, κυβερνήσεις και ειδικούς.

Δείτε ακόμη: H κληρονομιά του 2021, τι φέρνει το 2022

Μιλάμε για τον ασυνήθιστα μεγάλο αριθμό παραιτήσεων εργαζομένων που παρατηρείται σε ορισμένες αναπτυγμένες δυτικές οικονομίες, κυρίως στις ΗΠΑ και στη Βρετανία. Ειδικά στις ΗΠΑ βάσει επίσημων στοιχείων το Σεπτέμβριο παραιτήθηκαν από τις δουλειές τους 4,43 εκατ. εργαζόμενοι. Τον Αύγουστο είχαν παραιτηθεί 4,27 εκατ. ενώ και τον Ιούλιο οι παραιτήσεις είχαν ξεπεράσει τα 4 εκατομμύρια. Την ίδια ώρα, η προσφορά εργασίας αυξάνεται διαρκώς – το Σεπτέμβριο οι Αμερικανοί εργοδότες πρόσφεραν 10,4 εκατ. θέσεις εργασίας.

Γυρίζουν σελίδα

Στις δυτικές κοινωνίες η εργασία βρίσκεται πολύ ψηλά στην αξιακή πυραμίδα των ανθρώπων. Στην περίφημη μελέτη του «Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού» ο γερμανός κοινωνιολόγος Μαξ Βέμπερ περιέγραψε στις αρχές του 20ού αιώνα πώς η σκληρή εργασία είναι συνυφασμένη με την ηθική της αυταπάρνησης που απαντάται στις χριστιανικές κοινότητες και με την πνευματική ολοκλήρωση του ανθρώπου. Τι συμβαίνει και ξαφνικά εκατομμύρια  εργαζόμενοι υιοθετούν μια τελείως διαφορετική προσέγγιση του εργασιακού τους βίου; Πού οφείλεται αυτή η πιο «φιλοσοφημένη», πιο αρτίστικ ίσως, ή πιο «ροκ» και πάντως περισσότερο τυχοδιωκτική αντίληψη της ζωής;

Ο αμερικανός καθηγητής οργανωτικής ψυχολογίας Άντονι Κλοτς, ο οποίος την Άνοιξη του 2021 βάφτισε «Μεγάλη Παραίτηση» το κύμα φυγής των εργαζομένων από τις εργασίες τους, αποδίδει το φαινόμενο σε τρεις βασικές αιτίες. Πρώτον στην προϋπάρχουσα της πανδημίας σκέψη ορισμένων να διεκδικήσουν μια καλύτερη απασχόληση που  υλοποιήθηκε με τη λήξη των lockdown και την ανάκαμψη των οικονομιών. Δεύτερον στην εξάντληση εργαζομένων «πρώτης γραμμής» με φτωχές αποδοχές και επαγγελματικές προοπτικές και ανύπαρκτη εξασφάλιση για τους οποίους η πανδημία ήταν ευκαιρία να αναστοχαστούν το νόημα της ζωής τους και να αναζητήσουν ένα καλύτερο εργασιακό μέλλον. Τέλος, στην εμπειρία της τηλεργασίας, που διαμόρφωσε νέες αντιλήψεις περί απασχόλησης και έδωσε την ευκαιρία σε πολλούς να αποκτήσουν καθημερινές συνήθειες που δεν είναι διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν για να επιστρέψουν στο κλασικό «μετρό, δουλειά, ύπνος», που λένε οι Γάλλοι (métro, boulot, dodo).

Διαβάστε επίσης: Η «Μεγάλη Παραίτηση» και το ριψοκίνδυνο γαλλικό «πείραμα»

Μήνες επιστημονικών παρατηρήσεων και ερευνών επιβεβαιώνουν τις επισημάνσεις του καθηγητή Κλοτς. Όντως, η μεγαλύτερη φυγή παρατηρείται από εργαζομένους στην εστίαση και τη φιλοξενία, από εργαζομένους σε επισφαλείς και κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας την ασημαντότητα των οποίων ανέδειξε η πανδημία. Φευγιό, ωστόσο, έχει καταλάβει και καλοπληρωμένους μάνατζερ ή επαγγελματίες και υπαλλήλους με υψηλό μορφωτικό επίπεδο και κατάρτιση που δούλευαν 24 ώρες το 24ωρο, αλλά εγκλεισμένοι ενώπιοι ενωπίοις στα σπίτια τους, ανακάλυψαν αίφνης ότι η ζωή είναι… αλλού – διότι στατιστικά η «Μεγάλη Παραίτηση» αφορά τις «παραγωγικές» ηλικίες 30-45 ετών κατά τις οποίες στη Δύση οι άνθρωποι εδραιώνουν μεν το κοινωνικο-οικονομικό τους status, αλλά κάνουν και οικογένεια.

Αγγλοσαξονικό φαινόμενο

Το φαινόμενο της επαναποτίμησης της ζωής των ανθρώπων απαντάται σε ολόκληρο τον κόσμο. Είναι θα έλεγε κανείς πανδημικό. Αλλά σαρώνει με μεγαλύτερη δριμύτητα τις αγγλοσαξονικές χώρες, όπου εδώ και δεκαετίες (από τις περιόδους Ρέιγκαν-Θάτσερ για την ακρίβεια) η αγορά εργασίας έχει απορρυθμιστεί, οι θέσεις εργασίας δεν προστατεύονται όσο (ακόμη) προστατεύονται στις χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης και οι εργαζόμενοι δεν απολαμβάνουν αξιόλογες κοινωνικές παροχές. Στις ΗΠΑ και στη Βρετανία η κινητικότητα στην αγορά εργασίας είναι κανόνας.

Πέρα από το συχνό «έλα συ-φύγε συ», κανόνας είναι και η έλλειψη αρωγής και ασφαλιστικών παροχών κυρίως σε όσους απασχολούνται σε χαμηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας και στις οικογένειές τους. Έτσι ο εργαζόμενος δεν έχει να χάσει και πολλά παραιτούμενος. Τα στοιχεία από τις ΗΠΑ δείχνουν ότι πολλές μητέρες αρνήθηκαν να επιστρέψουν μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων σε επισφαλείς θέσεις εργασίας για λόγους υγειονομικούς αλλά και για να φροντίσουν τα παιδιά και τους ηλικιωμένους της οικογένειας. Σύμφωνα με έρευνα της Barclays το ποσοστό συμμετοχής των παραγωγικών ηλικιών στην αμερικανική αγορά εργασίας περιορίστηκε στο 61,6% μειούμενο κατά 1,7% συγκριτικά με την προ-πανδημική περίοδο. Επίσης, η πανδημία στις ΗΠΑ και στην υπόλοιπη Δύση φαίνεται πως έχει επισπεύσει εντυπωσιακά τις συνταξιοδοτήσεις των εργαζομένων.

Δυσαρέσκεια και συνδικαλισμός

Κεντρικό εύρημα των πανδημικών ερευνών είναι ένα αίσθημα έντονης δυσαρέσκειας των ανθρώπων που καταγράφεται σε κάθε γωνιά της γης. Για «Μεγάλη Δυσαρέσκεια» κάνει λόγο η Gallup. Δυσαρέσκεια των ανθρώπων  όχι μόνο για τον τρόπο που αντιμετώπισαν την πανδημία οι κυβερνήσεις αλλά και για την εκτόξευση των ανισοτήτων τους μήνες της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης. Έτσι, στις ΗΠΑ και στον Καναδά το 57% των εργαζομένων αισθάνεται στρες, το 48% δηλώνει ανήσυχο για το μέλλον, ενώ το 22%… οργισμένο.

Παρά την αύξηση κατά 4,9% των μισθών – επακόλουθο βέβαια του πληθωρισμού – οι Αμερικανοί πολίτες δηλώνουν τουλάχιστον «ενοχλημένοι» από το γεγονός ότι ο αριθμός των δισεκατομμυριούχων στη χώρα αυξήθηκε στους 745 τον Οκτώβριο του 2021 από 614 που ήταν το Μάρτιο του 2020 και ο συνολικός πλούτος τους αυξήθηκε από τα 2,9 στα 5 τρισ. δολάρια το διάστημα αυτό.

Όπως όλα δείχνουν, η «Μεγάλη Δυσαρέσκεια» αυξάνει την πολιτικοίηση των κοινωνιών. Κάτι που σε εργασιακό επίπεδο μεταφράζεται σε «Μεγάλη Επιστροφή» του τόσο δυσφημισμένου τις τελευταίες δεκαετίες συνδικαλισμού. Ακόμα και στις ΗΠΑ! Σύμφωνα με την Gallup, οι θετικές γνώμες για τα συνδικάτα στις ΗΠΑ έφθασε στο 68%. Είναι το υψηλότερο ποσοστό που καταγράφεται από τις δεκαετίες του 1950 και 1960, την εποχή δηλαδή των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και της οικονομικής και κοινωνικής ισχυροποίησης των εργαζομένων – μέχρι τις ενεργειακές κρίσεις τη δεκαετία του 1970 και την επικράτηση και πολιτική εφαρμογή του οικονομικού φιλελευθερισμού της Σχολής του Σικάγου το 1980. Μόλις προ ολίγων ημερών οι εργαζόμενοι στα Starbucks δημιούργησαν συνδικάτο.

Η γυάλινη σφαίρα

Καθώς η ανθρωπότητα δεν έχει αφήσει ακόμα πίσω της την πανδημία, με βεβαιότητα μπορεί κανείς να προβλέψει ότι η τάση της «Μεγάλης Παραίτησης» θα συνεχιστεί και τη νέα χρονιά. Το ερώτημα που ανακύπτει είναι αν ο πανδημικός αναστοχασμός της «ανθρώπινης κατάστασης» θα επιφέρει διαρκείς και πάγιες αλλαγές ή και ανατροπές στη θεώρηση της ζωής στις σύγχρονες κοινωνίες. Θα αναθεωρηθούν άραγε οι αξίες, τα πρότυπα διαβίωσης και η βασισμένη στις πιστώσεις καταναλωτική κουλτούρα;

«Ξοδεύουμε από αυτά που έχουμε», είναι το σύνθημα που κληροδότησε ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στο διάδοχό του στο υπουργείο Οικονομικών και πλέον νέο καγκελάριο της Γερμανίας Όλαφ Σολτς. Πρόκειται για μια οικονομική προσέγγιση εκ διαμέτρου  αντίθετη με το μοντέλο του χρηματιστηριακού-τραπεζικού καπιταλισμού που στηρίζεται στο στοίχημα και στην πίστωση. Θα εξελιχθεί η «φιλοσοφία» αυτή σε κρατούσα την καινούργια χρονιά τουλάχιστον στην, ας πούμε, «κεϊνσιανική» Ευρώπη; Ή θα βουλιάξει στην πλημμυρίδα του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου όταν αποκατασταθεί η υγειονομική κανονικότητα; Ωπ! Η γυάλινη σφαίρα του υπογράφοντος θολώνει ξαφνικά σαν τα τζάμια των κακά θερμασμένων δωματίων το χειμώνα, κλείνοντας την ορατότητα προς το μέλλον.

Ακολουθήστε τον ot.grστο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στον ot.gr

Latest News

Πρόσφατα Άρθρα Executive