Λιγνιτικές περιοχές: Στα …αζήτητα 126,4 εκατ. ευρώ

Πέντε χρόνια μετά τη θεσμοθέτηση ενός χρηματοδοτικού εργαλείου για τη Δίκαιη Μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών της χώρας, το οποίο αντλεί πόρους από τα έσοδα δημοπράτησης δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων,  έχουν συγκεντρωθεί  127,7 εκατ. ευρώ,  εκ των οποίων έχουν απορροφηθεί σε έργα και δράσεις μόνο 1,3 εκατ. ευρώ, ήτοι περίπου το 1% των πόρων. 

Με άλλα λόγια, εθνικοί πόροι  126,3 εκατ. ευρώ παραμένουν αδιάθετοι, ενώ ήδη έχουν συγκεντρωθεί άλλα 19 εκατ. ευρώ από τις δημοπρασίες δικαιωμάτων εκπομπών τους πρώτους μήνες του 2023. Αυτά προκύπτουν από την  έκθεση του Green Tank με τίτλο «Εθνικοί πόροι για τη Δίκαιη Μετάβαση».

Εννέα ρεκόρ έσπασε η ενεργειακή αγορά το 2022 στην Ελλάδα

Το «Πράσινο Ταμείο»

 Από το σύνολο των  127,7 εκατ. ευρώ – με αποφάσεις του «Πράσινου Ταμείου» το οποίο έχει οριστεί ως ο αρμόδιος φορέας για την αξιοποίησή τους –  βρίσκονται σε διαδικασία αξιοποίησης μόνο οι πόροι του 2018 και 2019 (62 εκατ. ευρώ) εκ των οποίων έχουν απορροφηθεί 1,3 εκατ. ευρώ . Από τα έσοδα της διετίας 2018-2019, έχουν προκηρυχθεί και βρίσκονται σε εξέλιξη έργα ύψους  32,3 εκατ. ευρώ (25,3% του συνόλου των πόρων) για τις λιγνιτικές περιοχές ενώ υπολείπονται προς ενεργοποίηση πόροι ύψους  28,3 εκατ. ευρώ (22.2% του συνόλου των πόρων)  οι οποίοι είναι κατανεμημένοι σε  δράσεις, αλλά βρίσκονται σε αναμονή.

Οι συγκεκριμένοι πόροι θα κατευθυνθούν για τη  στήριξη και ενίσχυση μικρομεσαίων επιχειρήσεων  (13,9 εκατ. ευρώ), ενεργειακές παρεμβάσεις για δράσεις με βάση τις κατευθύνσεις των  Σχεδίων Δράσης για την Ενέργεια και το Κλίμα και της Κυκλικής Οικονομίας    (17 εκατ. ευρώ) κλπ.

Όσο για την αξιοποίηση των εσόδων από τις δημοπρασίες των ετών   2020 -2022, δηλαδή τα υπόλοιπα 65,7 εκατ. ευρώ (51,5% των εθνικών πόρων)  ακόμη εκκρεμούν οι αποφάσεις του «Πράσινου Ταμείου».

 Η μετάβαση

  Η αξιοποίηση των πόρων είναι απαραίτητη για τη μεταστροφή των τοπικών οικονομιών των λιγνιτικών περιοχών σε βιώσιμη τροχιά δίχως εξάρτηση από τη λιγνιτική δραστηριότητα και για τη στήριξη των τοπικών κοινωνιών καθώς κατά την περίοδο της  μετάβασης απαιτείται χρόνος, σχεδιασμός και πόροι. Είναι αξιοσημείωτο ότι το 76% των κατανεμημένων πόρων προορίζεται για το σύνολο των λιγνιτικών περιοχών. Από το υπόλοιπο 24%, το  13%  διοχετεύεται στη Φλώρινα, το 7% στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, το 3% στην   Κοζάνη και το 1% στον Δήμο Μεγαλόπολης.

Η στήριξη των επιχειρήσεων είναι η μόνη ενεργός δράση που απευθύνεται άμεσα στις τοπικές κοινωνίες και αντιπροσωπεύει το 23% των συνολικών δράσεων, ενώ μόλις το 2% προορίζεται για τη νεολαία και το 5% για τις ενεργειακές κοινότητες. Το 24% κατευθύνεται σε έργα υποδομής ευρύτερου ενδιαφέροντος και το 16% σε σχεδιασμό και μελέτες.

 Το Green Tank

 «Η έως σήμερα ιεράρχηση στη χρήση των πόρων δεν ανταποκρίνεται στις επείγουσες προκλήσεις της Δίκαιης Μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών. Επιπλέον, οι μεγάλες αυξομειώσεις μεταξύ ετών στα έσοδα από τη δημοπράτηση δικαιωμάτων εκπομπών   που κατευθύνονται στις λιγνιτικές περιοχές και η αποσπασματικότητα στη χρήση τους δεν επιτρέπουν τη σταθερότητα που απαιτείται για τη βέλτιστη αξιοποίησή τους» αναφέρει ο αναλυτής πολιτικής του Green Tank κ. Νίκος Μάντζαρης.   Και προσθέτει: «Ενόψει των επικείμενων εκλογών σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, είναι απαραίτητη η ανάληψη συγκεκριμένων δεσμεύσεων που θα διασφαλίζουν τη συνδρομή αυτών των πόρων στην ουσιαστική αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι λιγνιτικές περιοχές».

 Το πρόγραμμα

 Οι  εθνικοί πόροι   που προέρχονται από τις δημοπρασίες ρύπων αποτελούν απαραίτητο συμπλήρωμα των ευρωπαϊκών πόρων που  δικαιούται η Ελλάδα  για τη Δίκαιη Μετάβαση, οι οποίοι ανέρχονται σε περίπου  1,4 δισ. ευρώ για την περίοδο 2021 – 2027 και η αξιοποίησή τους θα γίνει μέσω του Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΠΔΑΜ) 2021 – 2027, το οποίο συγκεντρώνει πόρους από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ+) μαζί με την απαιτούμενη εθνική συγχρηματοδότηση. Για την αξιοποίηση   των ευρωπαϊκών πόρων έχουν καταρτιστεί τα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης (ΕΣΔΙΜ) των λιγνιτικών περιοχών.