Οι οικονομικές ζημίες που σχετίζονται με τον καιρό και το κλίμα στις χώρες της ΕΕ

Η κλιματική αλλαγή καθιστά τις χώρες της ΕΕ ολοένα και πιο ευάλωτες στις φυσικές καταστροφές καθώς οδηγεί σε ακραία καιρικά φαινόμενα όπως υψηλές θερμοκρασίες, έντονες βροχοπτώσεις και ξηρασίες που είναι απειλητικά για την ανθρωπινή ζωή και το περιβάλλον. Ταυτόχρονα, έχουν σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις καθώς προκαλούν σοβαρές υλικές καταστροφές (π.χ. καταστροφές δημόσιων υποδομών) και  επηρεάζουν την οικονομική δραστηριότητα σε κλάδους όπως η γεωργική παραγωγή, η υδατοκαλλιέργεια, ο τουρισμός κ.ά. Συνολικά τα κύματα καύσωνα, οι πλημμύρες και οι καταιγίδες έχουν προκαλέσει οικονομικές ζημιές άνω των 200 δισεκατομμυρίων ευρώ στο σύνολο της ΕΕ από το 2010 έως το 2021.

Οι ζημίες αυτές διαφέρουν από έτος σε έτος. Κάποιες χρονιές οι οικονομικές ζημίες που σχετίζονται με τα καιρικά φαινόμενα και το κλίμα κινήθηκαν σε χαμηλότερα επίπεδα για το σύνολο της ΕΕ (π.χ. το 2012 ήταν περίπου 3,8 δισ. ευρώ) ενώ άλλες χρονιές το κόστος ήταν ιδιαίτερα υψηλό (π.χ. το 2017 οι οικονομικές ζημίες ξεπέρασαν τα 28 δισεκατομμύρια ευρώ λόγω των υψηλών θερμοκρασιών και των καταστροφικών πυρκαγιών). Παρότι υπάρχει υψηλή μεταβλητότητα από έτος σε έτος, έρευνες υποστηρίζουν ότι οι οικονομικές ζημίες πού σχετίζονται με το κλίμα αυξάνονται με την πάροδο του χρόνου.

Το 2021 (στο οποίο αναφέρονται τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα) οι ζημίες που σχετίζονται με τα καιρικά φαινόμενα και το κλίμα εκτινάσσονται στα 56,5 δισεκατομμύρια ευρώ, έναντι 12,4 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2020. Ο  λόγος για την κατακόρυφη άνοδο των οικονομικών ζημιών είναι οι φονικές πλημμύρες που έπληξαν κυρίως τις περιοχές του Βελγίου και της Γερμανίας αλλά και οι δασικές πυρκαγιές των χωρών της Μεσογείου.  Συγκεκριμένα, το Βέλγιο κατέγραψε τις υψηλότερες οικονομικές ζημίες που σχετίζονται με το κλίμα (860 ευρώ ανά κάτοικο), ενώ  η Γερμανία ήταν στη δεύτερη θέση (417 ευρώ ανά κάτοικο). Το Λουξεμβούργο, που επηρεάστηκε επίσης από τις πλημμύρες, ήταν στην τρίτη θέση (263 ευρώ ανά κάτοικο). Ακολουθούν η Γαλλία (84 ευρώ ανά κάτοικο), η Αυστρία (76 ευρώ ανά κάτοικο) και η Ισπανία (57 ευρώ ανά κάτοικο).

Οι καταστροφικές πυρκαγιές της Εύβοιας και άλλων περιοχών της Ελλάδας τον Αύγουστο του 2021, τοποθετούν τη χώρα μας στην 7η θέση, με τις οικονομικές ζημίες να φτάνουν τα 53,5 ευρώ ανά κάτοικο. Αξίζει να  σημειωθεί ότι το 2020, η χώρα μας κατέγραψε αρνητική πρωτιά καθώς ήταν το κράτος μέλος με τις μεγαλύτερες ζημίες ανά κάτοικο ( 91,7 ευρώ ανά κάτοικο έναντι 27,8 ευρώ ανά κάτοικο που ήταν ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος). Τέλος, οι χαμηλότερες ζημίες ανά κάτοικο για το 2021 καταγράφηκαν στη Σλοβενία (0,05 ευρώ ανά κάτοικο), στη Βουλγαρία και την Πορτογαλία (0,25 ευρώ ανά κάτοικο) ενώ δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα για τη Δανία, τη Μάλτα, τη Λετονία, την Εσθονία, τη Λιθουανία, την Ιρλανδία και την Κροατία.

Η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή προβλέπει ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα που σχετίζονται με το κλίμα θα γίνουν πιο συχνά και σοβαρότερα. Μέσα σε μόλις 12 μέρες του φετινού Ιουλίου (15/07-27/07) κάηκαν εκτάσεις 135.000 εκτάριων στην περιοχή της Μεσογείου (Τυνησία, Αλγερία, Ελλάδα, Ιταλία). Από αυτές τις εκτάσεις πάνω από 50.000 εκτάρια βρίσκονται τη χώρα μας.

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αναμένεται να συνεχιστούν επί δεκαετίες, ακόμη και αν οι προσπάθειες που γίνονται τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου αποβούν επιτυχείς. Βέβαια, το μελλοντικό κόστος των ζημιών που σχετίζονται με το κλίμα εξαρτάται όχι μόνο από τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των φαινομένων αλλά και από τα κυβερνητικά μέτρα διαχείρισης των κινδύνων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή (όπως η κατασκευή αντιπλημμυρικών τειχών, η ανάπτυξη ανθεκτικών στην ξηρασία καλλιεργειών, η επιλογή δασικών ειδών και δασοκομικών πρακτικών λιγότερο ευάλωτων στις καταιγίδες και τις πυρκαγιές κ.ά.)

Οι Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις καλούνται όχι μόνο να αποζημιώσουν και να αποκαταστήσουν κατεστραμμένες υποδομές, αλλά κυρίως να δράσουν προληπτικά για να περιορίσουν – όπου είναι δυνατόν- τις καταστροφές. Τόσο η νέα στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, όσο και οι πόροι του μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και τα κονδύλια της πολιτικής συνοχής αποτελούν ιστορική ευκαιρία για την επίσπευση  επενδύσεων που μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στον περιορισμό του κόστους των καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα.

Η Χρύσα Παπαλεξάτου είναι Υπότροφος της Ερευνητικής Έδρας Α. Γ. Λεβέντη στο Παρατηρητήριο Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Οικονομίας του ΕΛΙΑΜΕΠ

Ο Μάνος Ματσαγγάνης είναι Κύριος Ερευνητής, Επικεφαλής του Παρατηρητηρίου Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Οικονομίας του ΕΛΙΑΜΕΠ, Υπότροφος της Έδρας «Σταύρος Κωστόπουλος», και Καθηγητής Δημόσιας Οικονομικής στο Πολυτεχνείο Μιλάνου