Πάταξη φοροδιαφυγής: 16 ερωτήσεις – απαντήσεις για το νέο νομοσχέδιο

Για μια πολύ σημαντική μεταρρύθμιση που βασίζεται στην αξιοποίηση σύγχρονων ψηφιακών εργαλείων, στον περιορισμό της χρήσης των μετρητών και τη διεξαγωγή στοχευμένων ελέγχων, κάνει λόγο το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών σε ανακοίνωσή του σχετικά με το νομοσχέδιο για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής.

Στο σχετικό ενημερωτικό σημείωμα παρουσιάζει 16 ερωτήσεις – απαντήσεις σε σχέση με το νομοσχέδιο εστιάζοντας ιδιαίτερα στο θέμα των ρυθμίσεων για τους ελεύθερους επαγγελματίες, αλλά και σε άλλα κρίσιμα ζητήματα όπως τα κίνητρα για αποδείξεις, τη διαδικασία διασύνδεσης των POS  με τις ταμειακές και η επέκταση των POS στη λιανική και την πάταξη του λαθρεμπορίου καυσίμων.

Εφορία: Νέου τύπου έλεγχοι με κάμερες

1. Γιατί φέρνετε ρυθμίσεις μόνο για τους ελεύθερους επαγγελματίες;

Δεν κάνουμε μόνο αυτό σε καμία περίπτωση! Η παρέμβασή μας είναι πολυεπίπεδη και περιλαμβάνει σειρά ρυθμίσεων, όπως η ολοκλήρωση της διασύνδεσης των POS με τις ταμειακές μηχανές τους πρώτους μήνες του 2024, τα ηλεκτρονικά τιμολόγια, η καθολική επέκταση του myDATA, η ρύθμιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων, οι διατάξεις για το λαθρεμπόριο καυσίμων, για πιο διαφανείς και αποτελεσματικούς ελέγχους και διασταυρώσεις από την ΑΑΔΕ, ο περιορισμός της χρήσης των μετρητών στις συναλλαγές. Και ένα κομμάτι του νομοσχεδίου αφορά στην εισαγωγή ενός νέου και δικαιότερου συστήματος φορολόγησης των ελεύθερων επαγγελματιών. Τελικός μας στόχος, μέσω της αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής, είναι η ενίσχυση των δαπανών για την Παιδεία και την Υγεία. Και στο τέλος της διαδρομής περαιτέρω μείωση των φορολογικών συντελεστών.

2. Οι παρεμβάσεις που ανακοινώσατε συνιστούν μεταρρύθμιση ή είναι τελικά αποσπασματικές ρυθμίσεις;

Είναι μια πολύ σημαντική μεταρρύθμιση που βασίζεται στην αξιοποίηση σύγχρονων ψηφιακών εργαλείων, στον περιορισμό της χρήσης των μετρητών, στη διεξαγωγή στοχευμένων ελέγχων. Αφορά στο μείζον θέμα της φοροδιαφυγής, και ακριβώς επειδή το αντιμετωπίζει ολιστικά, προξενεί ορισμένες αντιδράσεις από την πλευρά εκείνων που αισθάνονται ότι θίγονται.

3. Και γιατί δεν αξιοποιείτε τις νέες τεχνολογίες για τους ελεύθερους επαγγελματίες, αλλά εισάγετε αυτό το νέο σύστημα τεκμηρίων;

Αξιοποιούμε τις νέες τεχνολογίες τόσο για τους ελεύθερους επαγγελματίες όσο και για τη φοροδιαφυγή σε σχέση με τον ΦΠΑ, για το λαθρεμπόριο κ.λπ. Ωστόσο, είναι ολοφάνερη ανάγκη, όταν το 71% των ελεύθερων επαγγελματιών δηλώνει εισόδημα κάτω από το εισόδημα του μισθωτού που αμείβεται με τον κατώτατο μισθό, να υπάρξει μια παρέμβαση άμεσης απόδοσης με πνεύμα λογικής και δικαιοσύνης. Το νέο σύστημα έχει ως σημείο αναφοράς τον κατώτατο μισθό, θεωρώντας ότι δεν μπορεί ένας ελεύθερος επαγγελματίας να έχει εισόδημα μικρότερο από έναν εργαζόμενο, που αμείβεται με τις κατώτατες αποδοχές, ενώ προβλέπει πιο ευνοϊκό καθεστώς για τις νεοσύστατες ατομικές επιχειρήσεις για τα πρώτα πέντε χρόνια δραστηριοποίησής τους, τους ανάπηρους, τους κατοίκους μικρών νησιών και οικισμών.

4. Γιατί δεν δίνετε στους καταναλωτές κίνητρα, προκειμένου να ζητούν οι ίδιοι αποδείξεις και να αντιμετωπιστεί με αυτόν τον τρόπο η φοροδιαφυγή;

Είναι μύθος ότι δεν υπάρχουν κίνητρα για συλλογή αποδείξεων. Σύμφωνα με το ισχύον πλαίσιο, το αφορολόγητο για μισθωτούς και συνταξιούχους «χτίζεται» με ηλεκτρονικές δαπάνες ύψους 30% του εισοδήματος με όριο τις 20.000 ευρώ.

Σχετικά πρόσφατα έχει δοθεί επιπλέον δυνατότητα συνυπολογισμού ετησίως δαπανών που αφορούν σε συγκεκριμένες υπηρεσίες (όπως υδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι, ταξί, κουρεία – κομμωτήρια, γυμναστήρια, κτηνιατρικές υπηρεσίες, υπηρεσίες καθαρισμού κ.ά.). Ακόμα σημαντικότερα κίνητρα έχουν δοθεί για υπηρεσίες που είναι σχετικές με την υγεία οι οποίες υπολογίζονται στο διπλάσιο της αξίας τους για το «χτίσιμο» του αφορολόγητου.

Όμως τα κίνητρα αυτά δεν μπορούν εκ των πραγμάτων να λειτουργήσουν πλήρως γιατί, ακόμη και αν μηδενιστεί ο ΦΠΑ, πάντα θα υπάρχουν αθέμιτες προσφορές από τους επαγγελματίες που θέλουν να φοροδιαφύγουν.

5. Υπάρχει η κριτική ότι τα αποτελέσματα της παρέμβασης στη φορολογία των ελεύθερων επαγγελματιών είναι περιορισμένα και ότι παρά τα μέτρα, η φοροδιαφυγή στο χώρο των αυτοαπασχολούμενων θα συνεχιστεί. Τι απαντάτε;

Τα επιπλέον έσοδα που αναμένονται από την παρέμβαση στη φορολογία των ελεύθερων επαγγελματιών είναι 874 εκατ. ευρώ το χρόνο, ενώ ακόμη και αν υπολογίσουμε την κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος τα επιπλέον έσοδα είναι 606 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για μεγέθη που δεν είναι αμελητέα. Η συμμετοχή των ελεύθερων επαγγελματιών στα φορολογικά βάρη θα αυξηθεί σημαντικά, με τρόπο δίκαιο και ανεκτό. Ο περιορισμός της φοροδιαφυγής με την εφαρμογή του νέου συστήματος προκύπτει από τα στοιχεία:

• Σήμερα το 71% των ελεύθερων επαγγελματικών εμφανίζουν εισόδημα κάτω από 10.920 ευρώ, δηλαδή χαμηλότερο από τον κατώτατο μισθό, οι μισοί (47%) πληρώνουν φόρο έως 1.000 ευρώ το χρόνο και το 27% πληρώνουν από 1.000-3.000 ευρώ.
• Με το νέο σύστημα η κατάσταση αλλάζει δραστικά: μέχρι 1.000 ευρώ θα πληρώνει το 17% και το 54% (διπλάσιοι σε σχέση με πριν) θα πληρώνουν 1.000-3.000 ευρώ.

Όσοι δεν πλήρωναν τίποτα ή πλήρωναν ελάχιστα σε σχέση με τα εισοδήματά τους, θα πληρώνουν αυτά που τους αναλογούν.

6. Υπάρχει και η αντίθετη κριτική, και από κόμματα της αντιπολίτευσης, ότι το νέο σύστημα επιβάλλει υπερβολικά και άδικα βάρη στους επαγγελματίες. Πώς το σχολιάζετε;

Δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί σοβαρά ότι η μεταρρύθμιση καταστρέφει τους ελεύθερους επαγγελματίες. Μόνο όσοι θέλουν να χαϊδέψουν τα αυτιά εκείνων που φοροδιαφεύγουν συστηματικά μπορεί να ισχυριστούν κάτι τέτοιο. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία το 71% των ελεύθερων επαγγελματιών δηλώνει εισόδημα χαμηλότερο από τον κατώτατο μισθό, ενώ το 4% πληρώνει το 50% των φόρων στη συγκεκριμένη κατηγορία φορολογούμενων.

Με την υλοποίηση της μεταρρύθμισης, σε σύνολο 735.320 ελεύθερων επαγγελματιών, οι 138.000 θα έχουν μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης κατά 560 ευρώ κατά μέσο όρο ο καθένας, οι 124.000 δεν θα έχουν επιβάρυνση ή ελάφρυνση και οι 473.000 θα πληρώσουν μεγαλύτερο φόρο, κατά μέσο όρο 1.444 ευρώ ο καθένας. Άρα οι συνεπείς έχουν μηδενική επίπτωση ή ωφελούνται από την μείωση του τέλους επιτηδεύματος. Όσοι δήλωναν λιγότερα από τον κατώτατο μισθό επιβαρύνονται με 1.444 ευρώ ετησίως κατά μέσο όρο.

7. Τι απαντάτε στην κριτική ότι με το νέο σύστημα ουσιαστικά «απαγορεύεται» να έχει κάποιος επαγγελματίας ζημιές, αφού θα πληρώνει σε κάθε περίπτωση φόρο σαν να έχει κέρδη;

Αυτό δεν είναι ακριβές. Εδώ μιλάμε για κάτι άλλο. Το σύστημα της «ελάχιστης αμοιβής» που θεσπίζεται, αντανακλά στην ελάχιστη αξία της προσωπικής εργασίας του αυτοαπασχολούμενου στην επιχείρησή του. Το εισόδημα δηλαδή που τεκμαίρεται ότι έχει προσωπικά ο ίδιος, αποκομίζοντας κάτι περισσότερο από τον εργαζόμενο που αμείβεται με τον κατώτατο μισθό. Αυτό μόνο το εισόδημα φορολογείται. Σε κάθε περίπτωση το τεκμήριο είναι μαχητό. Και επίσης προβλέπονται σειρά συγκεκριμένων εξαιρέσεων, μειώσεων και απαλλαγών όταν συντρέχουν οι προϋποθέσεις.

8. Ποιες είναι αυτές οι εξαιρέσεις και διευκολύνσεις; Υπάρχει ιδιαίτερη μέριμνα για ελεύθερους επαγγελματίες με νεοσύστατη επιχειρηματική δραστηριότητα;

Κατ’ αρχάς, το τεκμήριο της ελάχιστης αμοιβής είναι μαχητό. Μπορεί να αμφισβητηθεί από τον φορολογούμενο εφόσον μπορεί να αποδείξει με βάση πραγματικά στοιχεία (λόγοι ανωτέρας βίας, στρατιωτική θητεία, νοσηλεία, κ.λπ.) ότι τα κέρδη του ήταν λιγότερα.

Για λόγους τώρα φορολογικής δικαιοσύνης προβλέπεται μείωση της ελάχιστης αμοιβής στις εξής περιπτώσεις: στους ελεύθερους επαγγελματίες με αναπηρία ίση ή μεγαλύτερη του 80% (μείωση 50%) και σε εκείνους που ασκούν δραστηριότητα και έχουν την κύρια κατοικία τους σε χωριά με πληθυσμό έως 500 κατοίκους και σε νησιά κάτω από 3.100 κατοίκους (μείωση 50%).

Ειδικά οι ελεύθεροι επαγγελματίες με νεοσύστατη επιχειρηματική δραστηριότητα τα τρία πρώτα χρόνια απαλλάσσονται πλήρως από την ελάχιστη αμοιβή. Για τον τέταρτο χρόνο θα ισχύει μείωση της ελάχιστης αμοιβής κατά 67 % και για τον 5ο χρόνο κατά 33%. Συνεπώς υπάρχει μέριμνα για τους νέους και είναι σημαντική.

9. Υπάρχουν άλλες χώρες στις οποίες εφαρμόζονται παρόμοια συστήματα προσδιορισμού του εισοδήματος;

Σειρά χωρών της ΕΕ εφαρμόζουν ανάλογα συστήματα φορολόγησης για τους αυτοαπασχολούμενους. Ενδεικτικά:

Στην Ιταλία εφαρμόζεται καθεστώς κατ’ αποκοπή φορολόγησης – “regime forfettario” για όλους όσοι δηλώνουν ακαθάριστα έσοδα μέχρι 65.000 ευρώ ετησίως.

Στη Γαλλία, για αυτοαπασχολούμενους με κύκλο εργασιών έως 77.000 ευρώ ισχύει τεκμαρτός (κατά κατηγορία δραστηριότητας) συντελεστής δαπανών (μεταξύ 50% και 87%) που εφαρμόζεται στον κύκλο εργασιών. Το κέρδος που προκύπτει φορολογείται με την κλίμακα.

Ανάλογες ρυθμίσεις υπάρχουν σε άλλα κράτη – μέλη (Βέλγιο, Σλοβενία ,κ.ά.).

10. Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η διαδικασία διασύνδεσης των POS με τις ταμειακές και η επέκταση των POS στη λιανική;

Η σχετική νομοθεσία έχει ήδη ψηφιστεί. Όπως είχε δεσμευτεί η κυβέρνηση, τα POS θα πρέπει να έχουν διασυνδεθεί με τις ταμειακές στους κλάδους που προβλέπεται μέχρι τις 31 Ιανουαρίου και υπάρχει περιθώριο επιπλέον ενός μήνα εφόσον ο υπόχρεος έχει παραγγείλει το τερματικό, προκειμένου να εγκατασταθεί από την εταιρεία. Συνεπώς η τελική προθεσμία λήγει στο τέλος Φεβρουαρίου. Σύντομα θα εκδοθεί και η σχετική Υπουργική Απόφαση για την επέκταση της χρήσης POS και σε πολλούς ακόμα κλάδους της λιανικής. Οι κλάδοι που θα εξαιρεθούν θα είναι ελάχιστοι.

11. Λαμβάνετε μέτρα για το λαθρεμπόριο στην αγορά καυσίμων; Και ποια είναι αυτά;

Με το νέο πλαίσιο αυστηροποιούνται μια σειρά κυρώσεων ενώ επιβάλλονται υποχρεώσεις στις εταιρείες εμπορίας καυσίμων. Συγκεκριμένα οι εταιρείες πρέπει να ελέγχουν αν υπάρχει και λειτουργεί το σύστημα εισροών – εκροών στα πρατήρια με τα οποία συνεργάζονται, να κάνουν κάθε χρόνο έλεγχο ποιότητας καυσίμων και κυρίως να διακόπτουν τη συνεργασία με παραβατικά πρατήρια καθώς και με όλα όσα ανήκουν στα ίδια πρόσωπα. Επίσης, η σφράγιση εγκαταστάσεων για νοθεία και  λαθρεμπόριο καυσίμων, καθώς και για παραποίηση φορολογικών μηχανισμών ορίζεται σε δύο έτη, ανεξάρτητα από το εάν κατά το χρόνο επιβολής της σφράγισης, η εγκατάσταση  χρησιμοποιείται από την παραβατική επιχείρηση ή από άλλη που άνοιξε στη θέση της. Αυτό εισάγεται προκειμένου να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο να «παρακάμπτονται» στην πράξη τα «λουκέτα» που επιβάλλονται.

12. Το μπόνους μέχρι 3.000 ευρώ για τους πολίτες που καταγγέλλουν παραποιημένες ταμειακές μηχανές, μέσω της εφαρμογής «Appodixi», δεν αποτελεί μια έμμεση παραδοχή αποτυχίας των φοροελεγκτικών μηχανισμών;

Η καταγγελία είναι δικαίωμα του πολίτη. Κανένας δεν μπορεί να του ζητήσει να κλείσει το στόμα απέναντι στην παρανομία ή στην κακοδιοίκηση. Θεωρούμε τους πολίτες συμμάχους στον πόλεμο κατά της φοροδιαφυγής. Γιατί το αποτέλεσμα θα επιστρέψει στους ίδιους με περισσότερες και καλύτερες υπηρεσίες στην Υγεία και την Παιδεία και μείωση των φορολογικών συντελεστών. Γι’ αυτό πέρα από τη νέα πλατφόρμα με τις ηλεκτρονικές καταγγελίες της ΑΑΔΕ, θέτουμε στη διάθεση των πολιτών ένα απλό εργαλείο ώστε, όποιος θέλει, να μπορεί να υποβάλει εύκολα μια καταγγελία και να επιβραβευτεί αν το αποτέλεσμα οδηγήσει σε σύλληψη φοροδιαφυγής.

13. Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα των παρεμβάσεων για τα δημόσια έσοδα;

Συνολικά οι παρεμβάσεις της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής που περιλαμβάνουν όχι μόνο τις ρυθμίσεις για τους ελεύθερους επαγγελματίες αλλά και όλες τις υπόλοιπες δράσεις που οδηγούν και στη μείωση του λεγόμενου κενού ΦΠΑ (για τα POS, τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, το λαθρεμπόριο καυσίμων, τον περιορισμό της χρήσης μετρητών κ.λπ.) στην πλήρη εφαρμογή τους εκτιμούμε ότι θα αποδώσουν 3 δις. ευρώ ετησίως.

Ειδικά για τους ελεύθερους επαγγελματίες, το Δημόσιο εισπράττει σήμερα 1,709 δις. ευρώ από τη φορολογία τους. Με την μεταρρύθμιση της ελάχιστης αμοιβής προβλέπεται ότι τα έσοδα θα αυξηθούν κατά 874 εκατ. ευρώ ενώ αν συνυπολογιστεί η κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος τα έσοδα αυξάνονται κατά 606 εκατ. ευρώ.

Επιπλέον, η εξοικονόμηση από την διακοπή της χορήγησης επιδομάτων (π.χ. επιδόματα τέκνων, στέγασης, ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα κ.λπ.) στους επαγγελματίες που θα υπερβαίνουν τα αντίστοιχα εισοδηματικά όρια υπολογίζεται σε 100 εκατ. ευρώ. Τα χρήματα αυτά θα διατεθούν για την αύξηση των επιδομάτων αυτών.

14. Γιατί δεν εφαρμόζετε το σύστημα φορολόγησης των πολιτών με αφαίρεση των δαπανών από τα έσοδα; Ώστε οι πολίτες να έχουν ουσιαστικό κίνητρο συλλογής αποδείξεων.

Το να στηριχθεί κάποιος αποκλειστικά σε ένα σύστημα εσόδων – εξόδων , αν δεν υπάρχουν όλες οι αναγκαίες ηλεκτρονικές εγγυήσεις και διασταυρώσεις μπορεί να οδηγήσει σε υπερδήλωση εξόδων και υποδήλωση εσόδων.

Εν πάση περιπτώσει, για τους απλούς φορολογούμενους το σύστημα εσόδων – εξόδων δεν εφαρμόζεται σε καμία χώρα της ΕΕ.

15. Πότε θα καταργηθεί το τέλος επιτηδεύματος; Μέχρι τότε θα ισχύει παράλληλα με το νέο σύστημα φορολόγησης;

Το τέλος επιτηδεύματος μειώνεται άμεσα από το 2024 κατά 50% για όσους δηλώνουν πραγματικά εισοδήματα υψηλότερα από την ελάχιστη αμοιβή, ενώ όσοι δηλώνουν εισοδήματα χαμηλότερα από την ελάχιστη αμοιβή, θα έχουν μείωση του τέλους επιτηδεύματος κατά 25 %. Σημειώνεται ότι η μεγαλύτερη μείωση του τέλους αποτελεί και έμπρακτη επιβράβευση για τους συνεπείς φορολογούμενους. Το τέλος επιτηδεύματος θα καταργηθεί σε ορίζοντα διετίας, νωρίτερα δηλαδή σε σχέση με την προεκλογική δέσμευση της Νέας Δημοκρατίας.

16. Αν ένας ελεύθερος επαγγελματίας έχει εισοδήματα και από μισθωτή εργασία, αυτά θα προσμετρώνται για την κάλυψη του ελάχιστου εισοδήματος;

Όπως ανακοινώθηκε, κατά τον υπολογισμό της ελάχιστης αμοιβής, λαμβάνονται υπόψη τυχόν εισοδήματα από μισθωτή εργασία του αυτοαπασχολούμενου. Συνεπώς, η απάντηση είναι καταφατική.