Νότια Κορέα: Τελείωσε το οικονομικό θαύμα;

H μεταποίηση και οι μεγάλοι όμιλοι ετερογενών δραστηριοτήτων ήταν διαχρονικά οι παραδοσιακοί κινητήριοι μοχλοί ανάπτυξης της Νότιας Κορέας. Τώρα όμως πλέον οι οικονομολόγοι ανησυχούν ότι η αποφασιστικότητα της κυβέρνησης να εστιάσει σε αυτούς τους παραδοσιακούς παραγωγικούς τομείς, προδίδει μια απροθυμία ή ανικανότητα να μεταρρυθμίσει ένα μοντέλο που δείχνει σημάδια εξάντλησης.

Χαρακτηριστικό είναι ότι η Τράπεζα της Κορέας προειδοποίησε πέρυσι ότι αν και η ετήσια ανάπτυξη έχει εμφανίσει αύξηση κατά μέσο όρο 6,4% μεταξύ 1970 και 2022, πρόκειται να επιβραδυνθεί σε μέσο όρο 2,1% τη δεκαετία του 2020, 0,6% τη δεκαετία του 2030 και να ξεκινήσει συρρίκνωση κατά 0,1% ετησίως έως τη δεκαετία του 2040.

Νότια Κορέα: Στο στόχαστρο των αρχών το Facebook

Ο Παρκ Σανγκίν, καθηγητής οικονομικών στο μεταπτυχιακό σχολείο δημόσιας διοίκησης στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Σεούλ, σημειώνει στους Financial Times ότι αποκαλύπτεται η αδυναμία της χώρας για την ανάπτυξη νέων «υποκείμενων τεχνολογιών», καθώς οι Κινέζοι αντίπαλοι κλείνουν το χάσμα καινοτομίας.

Απ’ έξω κούκλα…

Η εικόνα της Νότιας Κορέας μοιάζει εξαιρετικά δυναμική, σύμφωνα με τον Παρκ, αλλά η οικονομική δομή, η οποία βασίζεται στη μίμηση δεν έχει αλλάξει ριζικά από τη δεκαετία του 1970 και οι ανησυχίες για το πώς θα αναπτυχθεί η χώρα στο μέλλον, έχουν επιδεινωθεί από την δημογραφική κρίση.

«Η κορεατική οικονομία θα αντιμετωπίσει μεγάλες προκλήσεις εάν διατηρήσουμε το προηγούμενο μοντέλο ανάπτυξης», δήλωσε και ο υπουργός Οικονομικών Τσόι Σανγκ-μοκ στους Financial Times νωρίτερα αυτό το μήνα.

Κάποιοι ελπίζουν ότι η αναμενόμενη παγκόσμια έκρηξη τεχνητής νοημοσύνης θα σώσει την κορεατική βιομηχανία ημιαγωγών, και ενδεχομένως ακόμη και την κορεατική οικονομία γενικότερα, προσφέροντας λύσεις στα προβλήματα παραγωγικότητας και το δημογραφικό.

Ωστόσο, οι σκεπτικιστές επισημαίνουν το ανεπαρκές ιστορικό της χώρας στην αντιμετώπιση μιας τέτοιας κρισης, που είναι απίθανο να βελτιωθεί στο εγγύς μέλλον.

Η επιτυχία του παλιού μοντέλου

Ένας από τους λόγους για τους οποίους αποδεικνύεται τόσο δύσκολο να μεταρρυθμιστεί το «παλιό μοντέλο», λένε οι οικονομολόγοι, είναι επειδή ήταν τόσο επιτυχημένο.

Τα επιτεύγματα του κρατικά καθοδηγούμενου καπιταλισμού της Νότιας Κορέας, που την μετέτρεψε από μια φτωχή αγροτική κοινωνία σε μια τεχνολογική δύναμη σε λιγότερο από μισό αιώνα, έχουν γίνει γνωστά ως «το θαύμα στον ποταμό Χαν». Το 2018, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Νότιας Κορέας, με βάση την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης, ξεπέρασε της Ιαπωνίας.

Οι κορυφαίοι όμιλοι της χώρας έχουν παρασυρθεί από μια φρενίτιδα ανάπτυξης που προέκυψε από την ανάγκη να ανατραπεί η «κατεστημένη νοοτροπία» που γεννήθηκε από τον εφησυχασμό.

Το παρόν μοντέλο έφτασε στο απόγειό του το 2011. Από τότε, ωστόσο, οι κινεζικές εταιρείες έχουν φτάσει τους Κορεάτες ανταγωνιστές τους σχεδόν σε όλους τους τομείς, εκτός από τους πιο προηγμένους ημιαγωγούς, πράγμα που σημαίνει ότι από πελάτες ή προμηθευτές έχουν γίνει ανταγωνιστές.

Ο Σανγκίν τόνισε ότι πολλά από τα εντυπωσιακά κέρδη των κορυφαίων ομίλων ετερογενών δραστηριοτήτων έχουν γίνει εις βάρος των εγχώριων προμηθευτών τους.

Το αποτέλεσμα είναι ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που απασχολούν περισσότερο από το 80% του εργατικού δυναμικού της χώρας, διαθέτουν λιγότερα χρήματα για να επενδύσουν, επιδεινώνοντας τη χαμηλή παραγωγικότητα, επιβραδύνοντας την καινοτομία και «πνίγοντας» την ανάπτυξη στον τομέα των υπηρεσιών.

Κοινωνικές ανισότητες

Η οικονομία δύο ταχυτήτων τροφοδοτεί όπως είναι αναμενόμενο, τις κοινωνικές και περιφερειακές ανισότητες, οι οποίες με τη σειρά τους τροφοδοτούν τον σπειροειδή ανταγωνισμό μεταξύ των νέων του Νότου.

Αυτός ο ανταγωνισμός συμβάλλει στη μείωση των γεννήσεων ακόμη περισσότερο, καθώς οι νέοι Κορεάτες παλεύουν με αυξανόμενα ακαδημαϊκά, οικονομικά και κοινωνικά βάρη. Η χώρα έχει το μεγαλύτερο μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων και το υψηλότερο ποσοστό αυτοκτονιών στον ΟΟΣΑ.

Η Νότια Κορέα έχει επίσης ένα από τα υψηλότερα ποσοστά χρέους νοικοκυριών ως ποσοστό του ΑΕΠ στον ανεπτυγμένο κόσμο.

Ενώ το δημόσιο χρέος της προς το ΑΕΠ είναι σχετικά χαμηλό, στο 57,5%, το ΔΝΤ προβλέπει ότι θα τριπλασιαστεί τα επόμενα 50 χρόνια ελλείψει δραστικών συνταξιοδοτικών μεταρρυθμίσεων.

Ορισμένοι, ωστόσο, βλέπουν την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης ως ευκαιρία για τη Νότια Κορέα να σηκώσει το βλέμμα της πέρα από την κατασκευή και τη διατήρηση των μεγαλύτερων ομίλων της.

Ο Σουνγκχιούν Παρκ, διευθύνων σύμβουλος της start-up Rebellions σχεδιασμού τσιπ τεχνητής νοημοσύνης, επισήμανε στους FT ότι η χώρα έχει ήδη δυνατότητες σε τρεις από τους τέσσερις πυλώνες που απαιτούνται για την τεχνητή νοημοσύνη – λογική, μνήμη και παρόχους υπηρεσιών cloud – και τώρα έχει την ευκαιρία να εξασφαλίσει πρόσβαση στον τέταρτο πυλώνα, τους πιο εξελιγμένους αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης.

Υπερβολικές ανησυχίες;

Ορισμένοι ωστόσο θεωρούν υπερβολικές τις προειδοποιήσεις για το οικονομικό μέλλον, επισημαίνοντας πως σε αντίθεση με τις εκτιμήσεις, πολλές χώρες έχουν μετανιώσει που εγκατέλειψαν το είδος της προηγμένης βιομηχανικής βάσης που η Σεούλ κατάφερε να διατηρήσει.

Οι εταιρείες της Νότιας Κορέας έχουν δείξει ότι είναι πιο ικανές από πολλές από τις δυτικές ομολόγους τους στη μείωση της έκθεσής τους στην κινεζική αγορά και στην επιδίωξη ανάπτυξης  σε άλλα μέρη. Η Τράπεζα της Κορέας ανέφερε επίσης ότι τα πιο καταστροφικά σενάρια σχετικά με τη δημογραφική κρίση και τις προοπτικές ανάπτυξης της χώρας μπορούν να αμβλυνθούν.

Άλλοι όμως υποστηρίζουν ότι ενώ υπάρχουν πολλά που θα μπορούσε και θα έπρεπε να κάνει η χώρα για να αμβλύνει τα προβλήματά της, η επίδοσή της όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις, είναι κακή.

Παρ’ όλ’ αυτά ο υπουργός Οικονομικών Τσόι ευελπιστεί ότι η οικονομία της χώρας μπορεί να μεταρρυθμιστεί, επιμένοντας ότι «ο δυναμισμός είναι ενσωματωμένος στο DNA της Κορέας».

«Πρέπει να επανασχεδιάζουμε πολιτικές για να απελευθερώσουμε ξανά τον οικονομικό δυναμισμό μας», συμπλήρωσε ο Τσόι. «Ό,τι και αν έχει ειπωθεί, το θαύμα δεν έχει τελειώσει».