Παρά τις γεωπολιτικές εντάσεις και τους εμπορικούς πολέμους, στα μέσα της πρώτης εβδομάδας του Ιουνίου οι μετοχές με βάση των παγκόσμιο δείκτη MSCI All Country World, αποστρέφοντας το βλέμμα τους από τα προειδοποιητικά μηνύματα της αγοράς ομολόγων, βρέθηκαν σε νέα ιστορικά υψηλά, ενώ και το Χρηματιστήριο της Αθήνας με κέρδη 25% φέτος σημειώνει μία από τις τοπ αποδόσεις παγκοσμίως, με τις ελληνικές μετοχές να κερδίζουν από τις αρχές του έτους 22,5 δισ. ευρώ.
Με το 68% της ελληνικής αγοράς να βρίσκεται πάντως στα χέρια των ξένων επενδυτών και με τους έλληνες μικροεπενδυτές να κατέχουν μόλις το 13% της αγοράς, τα ελληνικά νοικοκυριά – σε αντίθεση π.χ. με τα αντίστοιχα των ΗΠΑ, που κατέχουν τις μισές αμερικανικές μετοχές – δεν επωφελήθηκαν σημαντικά από την άνοδο της αξίας των μετοχών.
Στις πρώτες θέσεις
Τα ελληνικά νοικοκυριά παραδοσιακά επένδυαν, εξάλλου, μεγάλο μέρος των αποταμιεύσεών τους στην αγορά ακινήτων και πολύ μικρό μέρος σε προϊόντα της κεφαλαιαγοράς, με αποτέλεσμα η χώρα μας να βρίσκεται στις πρώτες θέσεις στην ΕΕ με βάση τον δείκτη αξίας κατοικιών προς την αξία των χρηματοπιστωτικών περιουσιακών στοιχείων (ΧΠΣ) των νοικοκυριών, ενώ το μέγεθος των ελληνικών επενδύσεων σε κινητές αξίες, τόσο απευθείας όσο και μέσα από θεσμικούς επενδυτές, είναι από τα χαμηλότερα στην ΕΕ.
H αξία των επενδύσεων των νοικοκυριών σε εισηγμένες μετοχές και επενδυτικά κεφάλαια κυμαίνεται σήμερα λίγο πάνω από το 20% του ΑΕΠ έναντι 70% αντίστοιχα του μέσου όρου στην Ευρώπη.
Τα μνημόνια
Σήμερα πάντως ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου της Αθήνας (1.834,94 μονάδες) βρίσκεται περίπου στα ίδια επίπεδα που ήταν στις 23.4.2010 (1.857,96 μονάδες), όταν ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου ανακοίνωνε από το Καστελλόριζο την προσφυγή της χώρας στο ΔΝΤ, που σηματοδότησε και επίσημα την είσοδο της χώρας στην περιπέτεια των μνημονίων, απόρροια της ελληνικής χρεοκοπίας, οδηγώντας λίγο αργότερα (χαμηλό 5.6.2012) το ελληνικό χρηματιστήριο με απώλειες 74,4% στις 476,36 μονάδες.
Και όμως, παρά την καταστροφή των αξιών, από τις 119 μετοχές που ήταν τότε, και σήμερα, εισηγμένες, οι 79 μετοχές, δηλαδή το 66,4% του συνόλου, παρουσιάζουν από την ημερομηνία του Καστελλορίζου κέρδη ως 1.635,8%.
Το αστέρι
Το ελληνικό χρηματιστήριο δείχνει να βρίσκει πάντως σήμερα στήριξη από την υπεραπόδοση της ελληνικής οικονομίας σε σχέση με την ευρωζώνη – με την παλαιότερη (από το 1590) γερμανική τράπεζα, την Berenberg, να χαρακτηρίζει την Ελλάδα «ως το αστέρι της ανάπτυξης στην ευρωζώνη» –, από τα ισχυρά εταιρικά κέρδη που κινούνται σε ιστορικά υψηλά, αλλά και από το γεγονός πως στο πλαίσιο της μετάβασής του στο club των ανεπτυγμένων αγορών – που βρισκόταν πάντως για 12 χρόνια, προτού υποβαθμιστεί τον Νοέμβριο του 2013 – θα προσελκύει κεφαλαία τόσο από τις αναδυόμενες αγορές όσο και από τις ανεπτυγμένες, αφού αναμένεται οι πάροχοι δεικτών FTSE Russell, S&P Dow Jones, STOXX να το αναβαθμίσουν ταχύτερα από τον σημαντικότερο, πάντως, πάροχο δεικτών, τη MSCI.
Οι παλινωδίες
Από την άλλη πλευρά, βέβαια, το Χρηματιστήριο της Αθήνας, που σημειώνει κέρδη 172% την τελευταία πενταετία, ως περιφερειακή αγορά, είναι ευάλωτο στις διεθνείς εξελίξεις. Μπορεί η παγκόσμια οικονομία να διανύει μια μεταβατική περίοδο, κατά την οποία αναθεωρούνται θεμελιώδεις αρχές που χαρακτήριζαν το μεταπολεμικό σύστημα της παγκόσμιας οικονομικής διακυβέρνησης, με τις γεωπολιτικές εντάσεις και τους εμπορικούς πολέμους να εντείνουν τη μεταβλητότητα στις αγορές, κοινός τόπος είναι πάντως πως το τελευταίο διάστημα αυτό που κυριάρχησε στις παγκόσμιες συναλλαγές ήταν το αποκαλούμενο «TACO trade».
Οπως εξηγεί ο Tom Stevenson της Fidelity International, αποτυπώνει ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο: ο πρόεδρος των ΗΠΑ ανακοινώνει μια «μεγάλη και τολμηρή» πολιτική· οι αγορές αντιδρούν άσχημα· ο Λευκός Οίκος υποχωρεί· οι αγορές ανακάμπτουν. Το αρκτικόλεξο TACO («Trump Always Chickens Out»), που επινόησε ο αρθρογράφος των «FT» Robert Armstrong, αποτυπώνει τις παλινωδίες του Τραμπ στο θέμα των δασμών – ανακοινώσεις, αναβολές, μειώσεις και εκ νέου αυξήσεις – που δημιούργησαν την εικόνα ενός ηγέτη που «φωνάζει πολύ αλλά δαγκώνει λίγο», λένε ορισμένοι αναλυτές.
Κρίση αξιοπιστίας
Πίσω όμως από το σαρκαστικό αρκτικόλεξο βρίσκεται και μια κρίση αξιοπιστίας με οικονομικές και πολιτικές προεκτάσεις. Χαρακτηριστικά, η πρόσφατη απόφαση Τραμπ να διπλασιάσει τους δασμούς σε χάλυβα και αλουμίνιο δεν είχε κανέναν αντίκτυπο στις αγορές.
Αντίθετα, ωστόσο, με το θετικό αφήγημα της αγοράς μετοχών, η άνοδος των αποδόσεων των αμερικανικών ομολόγων, παρατηρούσε σε σημείωμά της η Fidelity, όχι μόνο οδηγεί σε πτώση των τιμών τους (των ομολόγων) που κινούνται αντίστροφα, αλλά καθιστά και τις μετοχές από πλευράς αποτιμήσεων λιγότερο ελκυστικές.
Για τον Stevenson, ιστορικά, απόδοση ομολόγων άνω του 5% συνήθως υποδηλώνει πτώση 15%-20% για τη χρηματιστηριακή αγορά προτού οι μετοχές καταστούν ξανά ελκυστικές. Μπορεί τα πράγματα να είναι σήμερα διαφορετικά;
Αμφισβητήσεις
Για πρώτη φορά ύστερα από πολλά χρόνια οι επενδυτές αρχίζουν να αμφισβητούν το αφήγημα της υπεροχής των ΗΠΑ σε οικονομικούς και χρηματοπιστωτικούς όρους. Ετσι, μια διόρθωση στην αγορά των ΗΠΑ μπορεί να μην αντικατοπτρίζεται στον υπόλοιπο κόσμο, όπου οι αποτιμήσεις είναι φθηνότερες και ο αντίκτυπος της προστατευτικής πολιτικής Τραμπ μπορεί να είναι λιγότερο επιζήμιος.
Αλλά και για τη Lisa Shalett, επικεφαλής του τμήματος διαχείρισης πλούτου της Morgan Stanley, η αισιοδοξία των επενδυτών για τις μετοχές τούς κάνει να μη «βλέπουν» τα προειδοποιητικά μηνύματα της αγοράς ομολόγων. Οπως εκτιμά, η πολιτική αβεβαιότητα, οι ανησυχίες για το αυξανόμενο χρέος των ΗΠΑ και η συνεχιζόμενη μετάβαση σε έναν «πολυπολικό κόσμο» συμβάλλουν στην αύξηση των μακροπρόθεσμων επιτοκίων παγκοσμίως, κάτι που πιέζει τις αποτιμήσεις των περιουσιακών στοιχείων.
Το ρίσκο
Η παγκόσμια επενδυτική επιτροπή της Morgan Stanley συμφωνεί ότι η ανθεκτικότητα και η τρέχουσα δυναμική της οικονομίας των ΗΠΑ μειώνουν την πιθανότητα ύφεσης και ότι ο δείκτης-σηματωρός των διεθνών μετοχικών τάσεων S&P 500 θα μπορούσε να αποφέρει αποδόσεις 5%-10%, κινούμενος προς τις 6.500 για τους επόμενους 12 μήνες.
Παρ’ όλα αυτά, οι αποτιμήσεις των μετοχών είναι υπερβολικά αυξημένες και πολλοί επενδυτές αγνοούν την πραγματικότητα της αύξησης των μακροπρόθεσμων επιτοκίων, γεγονός που αυξάνει το ρίσκο για υψηλότερο κόστος δανεισμού και πτώση της αξίας των ριψοκίνδυνων αξιών.
Οι αποδόσεις των 30ετών κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ προσέγγισαν π.χ. πρόσφατα υψηλό πολλών ετών στο 5,15%, οι αντίστοιχες αποδόσεις των γερμανικών bunds αυξήθηκαν κατά 40 μονάδες βάσης και των ιαπωνικών ομολόγων κατά 70 μονάδες βάσης, ενώ οι δασμοί αυξάνουν το ασφάλιστρο κινδύνου των κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ, τα οποία όμως αποτελούν σημείο αναφοράς για την αποτίμηση των μετοχών και των ομολόγων παγκοσμίως.
