Σπάνιες γαίες: Πώς η Κίνα κερδίζει τον πόλεμο

Σχεδόν τριπλάσια ποσότητα (3,2 εκατ. κιλά) μαγνητών σπάνιων γαιών εξήγαγε τον Ιούνιο η Κίνα συγκριτικά με τον Μάιο (1,2 εκατ. κιλά) μετά την άρση ορισμένων ελέγχων εξαγωγών σε αυτά τα κρίσιμα μέταλλα. Η πρωτοκαθεδρία του Πεκίνου στις σπάνιες γαίες φέρνει κρύο ιδρώτα στην Ουάσιγκτον, καθώς αδυνατεί να ανατρέψει την κατάσταση.

Υπενθυμίζεται ότι στις 4 Απριλίου, η Κίνα ανακοίνωσε νέες απαιτήσεις αδειοδότησης για την εξαγωγή επτά συγκεκριμένων σπάνιων γαιών και σχετικών μαγνητών προς όλες τις χώρες, ως απάντηση στην αύξηση των δασμών από τον Τραμπ σε κινεζικά προϊόντα στο 54% εκείνη την εβδομάδα.

Ένα από αυτά τα μέταλλα, το σαμάριο, παράγεται και επεξεργάζεται αποκλειστικά στην Κίνα και είναι απαραίτητο για, μεταξύ άλλων, μαχητικά αεροσκάφη F-35 του Πενταγώνου. Το αποτέλεσμα ήταν άμεση πτώση των εισαγωγών.

Στις αρχές Μαΐου, εκπρόσωποι της αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας έστειλαν επιστολή σε τέσσερις αξιωματούχους της κυβέρνησης Τραμπ, προειδοποιώντας για επικείμενη αναταραχή στον κλάδο. Μέσα σε μέρες, ο πρόεδρος έκανε στροφή, αν και παρουσίασε τη συμφωνία της Γενεύης ως «ιστορική εμπορική νίκη».

Όταν η εκεχειρία απέτυχε, οι αξιωματούχοι του Τραμπ κατηγόρησαν την Κίνα για μη τήρηση των μέτρων στα σπάνια γαία. Η οικονομική πίεση που ασκούσε η Κίνα στις οικονομίες ΗΠΑ και Ευρώπης έγινε εξαιρετικά ορατή, ώστε στις αρχές Ιουνίου, η Ford αποκάλυψε ότι είχε σταματήσει την παραγωγή σε αρκετά εργοστάσια τον προηγούμενο μήνα λόγω έλλειψης σπάνιων μαγνητών.

Ο δε Τραμπ, στην προσπάθεια να υπερηφανευτεί για μια δεύτερη συμφωνία που επετεύχθη μετα βίας στο Λονδίνο στις 11 Ιουνίου, τόνισε ότι αυτή τη φορά η Κίνα θα προμηθεύσει σπάνιες γαίες «άμεσα».

Την ίδια στιγμή στην ΕΕ, ο Ευρωπαίος Επίτροπος για το Εμπόριο και την Οικονομική Ασφάλεια, Μάρος Σέφτσοβιτς, παραπονέθηκε ότι η ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία αντιμετώπιζε μια «ανησυχητική κατάσταση».

Το καμπανάκι του 2010

Παρόλα αυτά, η προσφορά παρέμεινε περιορισμένη, αναγκάζοντας την αμερικανική κυβέρνηση να αναζητήσει τρίτη συμφωνία λίγο μετά, με αβεβαιότητα για τις εισαγωγές σαμαρίου.

H σοβαρή μόχλευση της Κίνας όμως στη Δύση μέσω των σπάνιων γαιών είχε ξεκινήσει το καλοκαίρι του 2010, όπως αναφέρει η καθηγήτρια πολιτικής οικονομίας Πανεπιστήμιο του Cambridge, Έλεν Τόμσον.

Τον Αύγουστο εκείνου του έτους η Κίνα μείωσε τα ποσοστώσεις εξαγωγών για το υπόλοιπο του έτους. Τον επόμενο μήνα, σταμάτησε να πουλά σπάνια γαία στην Ιαπωνία, αφού η Ιαπωνική Ακτοφυλακή συνέλαβε τον καπετάνιο ενός κινέζικου αλιευτικού που είχε συγκρουστεί με ένα από τα πλοία της στα ύδατα γύρω από τα εδαφικά αμφισβητούμενα νησιά Σενκάκου.

Μέσα σε τέσσερις μέρες από την απώλεια πρόσβασης στα μέταλλα από τα οποία εξαρτιόνταν οι βιομηχανίες ηλεκτρονικών και αυτοκινήτων της χώρας, η Ιαπωνία υποχώρησε. Ωστόσο, η Κίνα κράτησε το εμπάργκο για άλλες πέντε εβδομάδες. Μέχρι τον Νοέμβριο, οι τιμές των σπάνιων γαιών είχαν εκτοξευθεί και δεν επέστρεψαν στα προ-κρίσης επίπεδα για μήνες.

Δεδομένου ότι η Κίνα αντιπροσώπευε πάνω από το 90% της παγκόσμιας παραγωγής το 2010, τίποτα δεν θα ήταν πια το ίδιο για τους καταναλωτές των 17 σπάνιων στοιχείων.

 Το 2011, μια υποεπιτροπή της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ πραγματοποίησε ακροάσεις για τις εθνικές ασφαλείας επιπτώσεις του μονοπωλίου της Κίνας. Το 2012, οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία και η ΕΕ κατέθεσαν προσφυγή εναντίον των περιορισμών του Πεκίνου στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.

Μετά την ήττα στη Γενεύη, η Κίνα συμφώνησε να καταργήσει το καθεστώς ποσοστώσεων, αλλά το Πεκίνο δεν θα το εμπιστευόταν πλέον ως αξιόπιστο μακροπρόθεσμο εμπορικό εταίρο.

Παρόλα αυτά, όπως σημειώνει η Τόμσον, ακόμα και καθώς το μερίδιο της Κίνας στην παγκόσμια παραγωγή έπεσε στο περίπου 70%, η επιρροή της ως εξαγωγέα σπάνιων γαιών έχει γίνει πιο ισχυρή στην παγκόσμια οικονομία τους τελευταίους μήνες από ποτέ.

Δύσκολα να αντιστραφεί η κατάσταση

Η πρωτοκαθεδρία της Κίνας έναντι των ΗΠΑ, σημειώνει η Τόμσον, είναι αποτέλεσμα της απόφασης της Ουάσιγκτον να αποφύγει με ασφάλεια τις ρυπογόνες εξορύξεις την πατρίδα της, εισάγοντας αυτά τα μέταλλα, που συχνά συνοδεύονται από ουράνιο, από την άλλη πλευρά του Ειρηνικού.

Πριν από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας προμήθειας σπάνιων γαιών εξορύσσονταν από την αμερικανική εταιρεία Molycorp στο Mountain Pass της Καλιφόρνια.

Οι μαγνήτες σπάνιων γαιών αφηγούνται μια παρόμοια ιστορία αμερικανικής εφησυχασμένης εξωτερικής ανάθεσης. Το 2002, η Magnequench, ο τελευταίος αμερικανικός παραγωγός, πουλήθηκε σε κινεζική εταιρεία και το εργοστάσιο στην Ιντιάνα έκλεισε τέσσερα χρόνια αργότερα. Πολιτικά, η ευπάθεια αυτής της στρατηγικής στον «Chimerican» εμπορικό πόρο δεν πέρασε απαρατήρητη.

Όταν η Χίλαρι Κλίντον διεκδίκησε το χρίσμα των Δημοκρατικών το 2008, κατηγόρησε την κυβέρνηση Μπους ότι «τώρα πρέπει να αγοράζουμε μαγνήτες για τις βόμβες μας από την Κίνα». Αλλά οι πολιτικοί που κέρδιζαν ρητορικά πόντους από την απομάκρυνση της παραγωγής δεν είχαν σοβαρό σχέδιο για την επαναφορά της, σημειώνει η Τόμσον.

Με πληροφορίες από Unherd, The Wall Street Journal

Πηγή: in.gr