Εμπορικοί πόλεμοι, γεωπολιτικές εντάσεις και ένα περιβάλλον παγκόσμιας επιβράδυνσης συνθέτουν ένα σκηνικό που δοκιμάζει τις αντοχές των οικονομιών. Μέσα σε αυτό το σκηνικό, η Ελλάδα εξακολουθεί να εμφανίζει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, υψηλότερους από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Το ερώτημα είναι κατά πόσο αυτή η ανάπτυξη είναι διατηρήσιμη και αν μπορεί να μετατραπεί σε μόνιμη βελτίωση της παραγωγικότητας και του εισοδήματος.
Η Ελλάδα εξακολουθεί να στηρίζεται σε εξωγενείς παράγοντες όπως είναι οι ευρωπαϊκές επιδοτήσεις, η κατανάλωση και οι δημόσιες επενδύσεις
Οι προβλέψεις του ΔΝΤ για την ανάπτυξη
Το ΔΝΤ προβλέπει για το 2025 ανάπτυξη 2,1% και 2% για το 2026 , προβλέψεις που ξεπερνούν την μεγέθυνση της Ευρωζώνης η οποία εκτιμάται στο 1,2%. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εμφανίζεται ελαφρώς πιο αισιόδοξη, τοποθετώντας την ελληνική οικονομία στο 2,3%.
Οι εκτιμήσεις αυτές συνδέονται με την αυξημένη επενδυτική δραστηριότητα, κυρίως μέσω των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης και της σταθερής πορείας του τουρισμού.
Στην πράξη, η Ελλάδα εξακολουθεί να στηρίζεται σε εξωγενείς παράγοντες όπως είναι οι ευρωπαϊκές επιδοτήσεις, η κατανάλωση και οι δημόσιες επενδύσεις. Η θετική εικόνα του ΑΕΠ συνοδεύεται όμως από στασιμότητα στην παραγωγικότητα, περιορισμένη συμμετοχή του βιομηχανικού τομέα και συγκέντρωση της εξαγωγικής δυναμικής σε λίγους κλάδους.
Το Ταμείο αναγνωρίζει τη δημοσιονομική πρόοδο, με πρωτογενή πλεονάσματα πάνω από 2% του ΑΕΠ και σταθεροποίηση του χρέους, αλλά προειδοποιεί ότι η διατηρησιμότητα αυτής της πορείας θα εξαρτηθεί από τη βελτίωση των θεμελιωδών μεγεθών, όχι από τη ροή ευρωπαϊκών πόρων.
Η μακροχρόνια ανεργία και η υποαπασχόληση δείχνουν ότι η αγορά δεν έχει ακόμη ανακτήσει πλήρη ισορροπία
Δομικές αδυναμίες
Η Ελλάδα εξακολουθεί να υστερεί στην παραγωγικότητα της εργασίας γεγονός που απαντά στην υστερηση της ανταγωνιστικότητας. Σύμφωνα με την Eurostat, ο μέσος Έλληνας εργαζόμενος παράγει περίπου 65% της προστιθέμενης αξίας ενός εργαζομένου στην Ευρωζώνη.
Ταυτόχρονα, ενώ το επενδυτικό περιβάλλον βελτιώνεται, η καθυστέρηση στην απονομή δικαιοσύνης, η γραφειοκρατία και η περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση παραμένουν τροχοπέδη.
Το ΔΝΤ επισημαίνει και το μεγάλο ζήτημα της δημογραφικής πίεσης, καθώς η μείωση του ενεργού πληθυσμού και η χαμηλή συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας απειλούν την αναπτυξιακή δυναμική.
Αν και η ανεργία έχει υποχωρήσει στο 8%, η μακροχρόνια ανεργία και η υποαπασχόληση δείχνουν ότι η αγορά δεν έχει ακόμη ανακτήσει πλήρη ισορροπία.
Οι εξαγωγές παραμένουν περιορισμένες στο 45% του ΑΕΠ, με χαμηλή προστιθέμενη αξία, ενώ η βιομηχανία αντιπροσωπεύει λιγότερο από 10% της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας.
Το μοντέλο αυτό είναι εξαιρετικά ευάλωτο στους εξωγενείς παράγοντες.. Αν η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση μειωθεί ή αν οι τιμές ενέργειας αυξηθούν, η ελληνική οικονομία κινδυνεύει να μειώσει την αναπτυξιακή της ταχύτητα.
Μια μικρή ανοιχτή οικονομία, όπως η ελληνική, δεν μπορεί να στηριχθεί μόνο στη ροή επενδύσεων ή στον τουρισμό για να διατηρήσει τους ρυθμούς της
Παράγοντες αβεβαιότητας
Η ελληνική οικονομία θα πρέπει να κινηθεί εν μέσω ενός ιδιαίτερα ασταθούς τοπίου σε παγκόσμιο επίπεδο. Η παγκόσμια ανάπτυξη αναμένεται να επιβραδυνθεί στο 2,9% το 2025 και να παραμείνει κοντά στο 3% το 2026, με την Ευρωζώνη στο 1,2% και τη Γερμανία σχεδόν στο μηδέν.
Οι εμπορικές εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, η αβεβαιότητα στη Μέση Ανατολή και τα επίμονα υψηλά επιτόκια διαμορφώνουν ένα περιβάλλον όπου η ζήτηση υποχωρεί και οι επενδυτές γίνονται όλο και πιο επιφυλακτικοί.
Το Ταμείο συγκρίνει τη σημερινή «υπεραισιοδοξία» γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη με τη «φούσκα» των dot-com στα τέλη της δεκαετίας του 1990.
Παρά τη διαφορετική κλίμακα, το κοινό στοιχείο είναι η αποσύνδεση της αποτίμησης των προσδοκιών από τα πραγματικά θεμελιώδη μεγέθη.
Σε μια τέτοια παγκόσμια συγκυρία, μια μικρή ανοιχτή οικονομία όπως η ελληνική δεν μπορεί να στηριχθεί μόνο στη ροή επενδύσεων ή στον τουρισμό για να διατηρήσει τους ρυθμούς της.
Η αύξηση των δημοσίων επενδύσεων δεν έχει ακόμη μεταφραστεί σε αντίστοιχη αύξηση της παραγωγικότητας
Το ζητούμενο της βιωσιμότητας
Η βασική παρατήρηση του ΔΝΤ είναι ότι η Ελλάδα έχει επιτύχει δημοσιονομική σταθερότητα χωρίς να έχει εξασφαλίσει βιώσιμη ανάπτυξη. Η αύξηση των δημοσίων επενδύσεων δεν έχει ακόμη μεταφραστεί σε αντίστοιχη αύξηση της παραγωγικότητας.
Οι μισθοί βελτιώνονται, αλλά παραμένουν σε χαμηλότερα επίπεδα αγοραστικής δύναμης από τον μέσο ευρωπαϊκό.
Η βιωσιμότητα, σύμφωνα με το Ταμείο, δεν θα κριθεί από τον ρυθμό ανάπτυξης του επόμενου έτους, αλλά από το αν η χώρα θα κατορθώσει να ενισχύσει την καινοτομία, την εξωστρέφεια και τη βιομηχανική της βάση.
Η μελλοντική μείωση των ευρωπαϊκών κονδυλίων και οι αυξημένες ανάγκες για επενδύσεις στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση καθιστούν αυτή τη μετάβαση αναγκαία.
Έχοντας αφήσει πίσω της την κρίση, η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα σε ένα μεταίχμιο
Λεπτή ισορροπία
Έχοντας αφήσει πίσω της την κρίση, η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα σε ένα μεταίχμιο, καθώς δεν έχει ακόμη οικοδομήσει ένα μοντέλο ανάπτυξης που να βασίζεται κυρίως στις δικές της δυνατότητες.
Η πρόκληση δεν είναι να επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις του ΔΝΤ, αλλά να αποδειχθεί ότι οι ρυθμοί αυτοί δεν είναι συγκυριακοί.
Στο οικονομικό επιτελείο εκτιμούν ότι η σταθερή δημοσιονομική πορεία και οι επενδύσεις του Ταμείου Ανάκαμψης θα διατηρήσουν την ανάπτυξη κοντά στο 2%, ακόμη και αν η Ευρωζώνη κινηθεί χαμηλότερα.
Το Ταμείο, ωστόσο, υπενθυμίζει ότι η εξάρτηση από την κατανάλωση και τις ευρωπαϊκές ροές καθιστά την ελληνική οικονομία ευάλωτη στις διεθνείς αναταράξεις.
