Η πρόσβαση στη γη είναι το πρώτο βήμα για να γίνει κανείς αγρότης και, πολύ συχνά, το πιο δύσκολο. Σε όλη την Ευρώπη, οι νέοι αγρότες, που θέλουν να καλλιεργήσουν τρόφιμα, να προστατεύσουν τη γη και να ξεκινήσουν την επιχείρησή τους βρίσκουν λίγες ευκαιρίες για να ξεκινήσουν. Η αγροτική γη είναι ακριβή, δυσεύρετη ή δεσμεύεται από πολύπλοκα συστήματα κληρονομιάς που καθυστερούν τις μεταβιβάσεις και αποθαρρύνουν την πρόωρη διαδοχή.
Η νεοσύστατη στρατηγική της ΕΕ για την ανανέωση των γενεών στη γεωργία, όπως αναφέρει η Γενική Διεύθυνση Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης της Κομισιόν, θέτει τη γη στο επίκεντρο του οράματός της, βοηθώντας τους νέους αγρότες να αποκτήσουν μια θέση και διασφαλίζοντας ότι η ευρωπαϊκή αγροτική γη θα παραμείνει παραγωγική, δίκαιη και βιώσιμη για τις επόμενες γενιές.
Οι περισσότεροι ηλικιωμένοι αγρότες είναι ιδιοκτήτες της γης τους, ενώ οι νεότεροι εξαρτώνται από μισθώσεις, διαχειριζόμενοι εκατομμύρια εκτάρια ως ενοικιαστές
Γιατί έχει σημασία η πρόσβαση στη γη;
Η γη αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της επισιτιστικής ασφάλειας, της αγροτικής οικονομίας και του περιβάλλοντος της Ευρώπης. Διατηρεί τη βιοποικιλότητα, στηρίζει εκατομμύρια θέσεις εργασίας και διατηρεί ζωντανές τις αγροτικές κοινότητες. Ωστόσο, η πρόσβαση παραμένει άνιση: οι περισσότεροι ηλικιωμένοι αγρότες είναι ιδιοκτήτες της γης τους, ενώ οι νεότεροι εξαρτώνται από μισθώσεις, διαχειριζόμενοι εκατομμύρια εκτάρια ως ενοικιαστές (15 εκατομμύρια) και όχι ως ιδιοκτήτες (10 εκατομμύρια).
Οι αυξανόμενες τιμές, τα βραχυπρόθεσμα συμβόλαια και οι κερδοσκοπικές εξαγορές καθιστούν ολοένα και πιο δύσκολο για τους νεοεισερχόμενους να επενδύσουν ή να προγραμματίσουν εκ των προτέρων. Χωρίς ευκολότερη και πιο δίκαιη πρόσβαση, η Ευρώπη κινδυνεύει να χάσει όχι μόνο την επόμενη γενιά αγροτών της, αλλά και τη σταθερότητα των διατροφικών της συστημάτων και τη ζωτικότητα των αγροτικών τοπίων της.
Οι λύσεις
Η αξιολόγηση των στρατηγικών ανανέωσης γενεών σε όλα τα κράτη μέλη (2025) του Δικτύου ΚΑΠ της ΕΕ έχει χαρτογραφήσει εθνικά και περιφερειακά μέσα σε όλη την Ευρώπη, τα οποία ήδη προωθούν καινοτόμους τρόπους για να καταστεί η αγροτική γη πιο προσβάσιμη και οι μεταβάσεις πιο ομαλές. Αυτές οι προσεγγίσεις δείχνουν ότι οι πρακτικές μεταρρυθμίσεις μπορούν να απελευθερώσουν την ανανέωση, όπως:
- Σχέδια μεταβίβασης και διαδοχής αγροτικών εκμεταλλεύσεων που απλοποιούν τις πρόωρες παραδόσεις, παρέχοντας στους συνταξιοδοτούμενους αγρότες ασφάλεια και στους διαδόχους ένα βιώσιμο ξεκίνημα.
- Τράπεζες γης και πλατφόρμες που συνδέουν τα διαθέσιμα οικόπεδα με τους νεοεισερχόμενους, διατηρώντας την αγροτική γη σε παραγωγική χρήση.
- Δημόσιες εγγυήσεις και εξατομικευμένα προγράμματα δανειοδότησης που μειώνουν το κόστος αγοράς ή μίσθωσης γης.
- Συνεργατικά και κοινά μοντέλα που επιτρέπουν στους αγρότες να συγκεντρώνουν γη, εργαλεία και εμπειρογνωμοσύνη, ενισχύοντας την ένταξη και την αποτελεσματικότητα.
Ευρωπαϊκή στρατηγική
Η στρατηγική της ΕΕ για την ανανέωση των γενεών στη γεωργία βασίζεται στο αναλυτικό έργο και τα στοιχεία που έχουν συλλεχθεί από το Δίκτυο ΚΑΠ της ΕΕ σε όλα τα κράτη μέλη, συγκεντρώνοντας αυτές τις προσπάθειες σε ένα συνεκτικό ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Η στρατηγική ενθαρρύνει τη διαφάνεια, τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και δικαιότερες συνθήκες για τη χρήση και τη μεταβίβαση γης, προωθώντας μια σειρά βασικών μέτρων:
- ένα Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Γης για την αύξηση της διαφάνειας, την παρακολούθηση των τάσεων της αγοράς και την αποθάρρυνση της κερδοσκοπίας
- εθνικές μεταρρυθμίσεις για πρόωρη διαδοχή, μεγαλύτερες μισθώσεις και ευνοϊκότερη φορολογία, που θα καθοδηγούνται μέσω του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου
- στοχευμένη επενδυτική βοήθεια και χρηματοδοτικά εργαλεία στο πλαίσιο της ΚΑΠ μετά το 2027, που θα επιτρέπουν στους νέους αγρότες να αγοράζουν, να μισθώνουν ή να βελτιώνουν τη γη
- νέα μέτρα για την επαναχρησιμοποίηση εγκαταλελειμμένης γης, τη μείωση του κόστους συναλλαγών και την ιεράρχηση των νέων αγροτών στην κατανομή της δημόσιας γης.
Συνδυάζοντας αυτές τις δράσεις, όπως αναφέρεται, η ΕΕ στοχεύει να καταστήσει για άλλη μια φορά τη γεωργία μια βιώσιμη και ικανοποιητική σταδιοδρομία. Στόχος; Η διασφάλιση του εφοδιασμού τροφίμων της Ευρώπης, η ενίσχυση της αγροτικής ζωής και η παραχώρηση αγροτικής γης σε όσους είναι έτοιμοι να καλλιεργήσουν το μέλλον.
