Brain drain: Ο πόλεμος διώχνει τους επιστήμονες από το Ισραήλ

Ουδέποτε τα τελευταία 28 χρόνια το brain drain στο Ισραήλ είχε τις διαστάσεις που έχει λάβει την τελευταία διετία, μετά το ξέσπασμα του πολέμου κατά της Χαμάς. Η ακαδημαϊκή κοινότητα της χώρας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου καθώς πρόσφατη έρευνα του Κεντρικού Γραφείου Στατιστικών Μελετών της χώρας έδειξε ότι περίπου το 12% των ισραηλινών πολιτών που είναι κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος έχουν μετοικήσει και διαμένουν σε χώρα του εξωτερικού.

Το φαινόμενο του brain drain στο Ισραήλ, εκτός από τον πόλεμο, αποδίδεται και στην «πολιτική αβεβαιότητα»

Πρόκειται για αφαίμαξη του πλέον εξειδικευμένου θεωρητικά και κατηρτισμένου επαγγελματικά εργατικού δυναμικού του Ισραήλ. Βάσει της έρευνας, 54.778 απόφοιτοι των ετών 1990-2018 – μιλάμε για το 6,2% των αποφοίτων κάθε βαθμίδας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης – εργάζονται και διαβιούν σε χώρες του εξωτερικού. Τα στοιχεία επεξεργάστηκε η Στατιστική Υπηρεσία σε συνεργασία με το ισραηλινό Εθνικό Συμβούλιο για την Έρευνα και την Ανάπτυξη και αφορούν βέβαια αποφοίτους ισραηλινών Πανεπιστημίων.

Η αγγλόφωνη εφημερίδα «Times of Israel» αποδίδει το φαινόμενο, εκτός από τον πόλεμο, και στην «πολιτική αβεβαιότητα» που επικρατεί στη χώρα – στην αυταρχική διακυβέρνηση του Βενιαμίν Νετανιάχου δηλαδή.

«Κάλεσμα αφύπνισης»

Η τάση μετανάστευσης επιστημόνων και μετεγκατάστασής τους στις ΗΠΑ και σε χώρες της Ευρώπης είναι σχεδόν διπλάσια μεταξύ των αποφοίτων σε τομείς STEM. Εκείνοι δηλαδή που αναζητούν μια επαγγελματική καριέρα εκτός ισραηλινής επικράτειας είναι κατά κύριο λόγο οι απόφοιτοι στον τομέα των θετικών επιστημών: μαθηματικοί, φυσικοί, μηχανικοί, τεχνολόγοι της πληροφορικής επιστήμης κλπ.

Περισσότεροι από το 25% των κατόχων διδακτορικού στα Μαθηματικά από ισραηλινό Πανεπιστήμιο και σχεδόν το 22% των κατόχων διδακτορικού στην επιστήμη των υπολογιστών διέμεναν στο εξωτερικό, σύμφωνα με την έρευνα. Επίσης, εκτός ισραηλινής επικράτειας ζει και εργάζεται στα τέλη του 2025 το 8% των αποφοίτων Ιατρικής.

«Τα ευρήματα της έρευνας αποτελούν ένα κάλεσμα αφύπνισης και ένα σοβαρό προειδοποιητικό σημάδι για τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων», υπογραμμίζει σε ανακοίνωσή του το Συμβούλιο των Επικεφαλής Πανεπιστημιακών Ερευνών του Ισραήλ.

«Σπατάλη πόρων»

«Ο ισραηλινός ακαδημαϊκός κόσμος και η ισραηλινή κοινωνία επενδύουν πολλούς πόρους στην εκπαίδευση των πιο λαμπρών μυαλών και όταν έρχεται η στιγμή για να δρέψουν τους καρπούς των επενδύσεών τους, αντιλαμβάνονται ότι τα λαμπρά αυτά μυαλά έχουν εγκαταλείψει τη χώρα. Είναι ένα καίριο πλήγμα για τις μηχανές ανάπτυξης της ισραηλινής οικονομίας. Ένα καίριο πλήγμα για την ασφάλεια, την υψηλή τεχνολογία και την ανθεκτικότητα του έθνους μας», υπογραμμίζει χαρακτηριστικά το Συμβούλιο.

Δίχως τη δημιουργία καλύτερων ερευνητικών υποδομών και δίχως τη δυνατότητα να αποκτούν οι νέοι επιστημονικοί ερευνητές μεγαλύτερη επαγγελματική ασφάλεια και καλύτερες προοπτικές για την προσωπική τους ανέλιξη, «το Ισραήλ θα συνεχίσει να παρέχει στον κόσμο τους καλύτερους επιστήμονές του, αντί αυτοί να χτίζουν το μέλλον τους εδώ και να εργάζονται για την πατρίδα τους», αναφέρει το Συμβούλιο των Επικεφαλής Πανεπιστημιακών Ερευνών.

Πολιτικές Νετανιάχου

Όπως σημειώνουν οι «Times of Israel», η έκθεση δημοσιοποιείται σε μια χρονική συγκυρία κατά την οποία «οι Ισραηλινοί εγκαταλείπουν την πατρίδα τους για άλλες χώρες με έναν πρωτοφανή ρυθμό». Είναι ένα φαινόμενο που έχει αποδοθεί στον πόλεμο του Ισραήλ με τη Χαμάς στη Γάζα, αλλά και «στις πολιτικές αναταραχές που κορυφώθηκαν το 2023 με μαζικές διαμαρτυρίες κατά του κυβερνητικού σχεδίου αναμόρφωσης της δικαστικής εξουσίας».

Σύμφωνα με έκθεση που έδωσε στη δημοσιότητα τον Οκτώβριο η Επιτροπή Μετανάστευσης και Απορρόφησης του ισραηλινού Κοινοβουλίου, από τις αρχές του 2022 έως τα μέσα του 2024 περισσότεροι από 125.000 Ισραηλινοί πολίτες μετοίκησαν στο εξωτερικό. «Πρόκειται για τη μεγαλύτερη απώλεια ανθρώπινου κεφαλαίου που έχει καταγραφεί ποτέ στη χώρα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα», σημειώνουν οι «Times of Israel».

Το Νοέμβριο του 2025 σε δημοσκόπηση της κοινής γνώμης που δημοσιοποίησε το Ινστιτούτο Δημοκρατίας του Ισραήλ διαπιστώθηκε ότι έως και το 27% των Ισραηλινών σκέφτονται κάποια στιγμή να εγκαταλείψουν τη χώρα.