Θα βουλιάξει η διαφθορά τη σύγκλιση της ΕΕ;

Yπάρχει διευρυνόμενο οικονομικό χάσμα μεταξύ των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που προσχώρησαν στην Ευρωπαϊκή Ενωση και εκείνων που δεν έχουν προσχωρήσει. Οι πρώτες σταδιακά πλησιάζουν τα άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, με ρυθμούς ανάπτυξης σχεδόν διπλάσιους από τους ανατολικούς γείτονές τους. Οι τελευταίες έχουν παγιδευτεί μεταξύ της ΕΕ και της Ρωσίας.

Το βρώμικο μυστικό είναι ότι το 3%-4% του ετήσιου ΑΕΠ των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης προέρχεται από επιχορηγήσεις της ΕΕ, οι οποίες αποτελούν μεικτή ευλογία. Από τη μια πλευρά, στα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ οφείλεται το ότι όλες οι πρωτεύουσες των νεότερων κρατών-μελών έχουν όμορφα νέα αεροδρόμια και αυτοκινητόδρομους. Από την άλλη πλευρά, τέτοια έργα είναι συνήθως πιο ευάλωτα στη διαφθορά – εξ ου και ο πλούτος πολλών ούγγρων επιχειρηματιών που είναι κοντά στον πρωθυπουργό Βίκτορ Ορμπαν. Το ερώτημα, λοιπόν, είναι αν αναμένεται να διατηρήσουν οι οικονομίες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης την πρόοδο.

Ολα τα νέα μέλη της ΕΕ συνέχισαν να ενισχύουν τη διακυβέρνησή τους. Η Εσθονία και η Λιθουανία είναι πλέον οι λιγότερο διεφθαρμένες πρώην κομμουνιστικές χώρες. Σύμφωνα με την Transparency International, ωστόσο, ορισμένες από τις κορυφαίες χώρες μετάβασης υφίστανται απότομη επιδείνωση της διακυβέρνησης. Η βαθμολογία της Πολωνίας κορυφώθηκε το 2015, ακολούθησε έναν χρόνο αργότερα η Σλοβακία και η Τσεχική Δημοκρατία το 2018. Η βαθμολογία της Ουγγαρίας κορυφώθηκε το 2012 και έκτοτε έχει μειωθεί σταθερά, έτσι ώστε τώρα κατατάσσεται δίπλα στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, οι οποίες προηγουμένως θεωρούνταν οι πιο διεφθαρμένες χώρες της ΕΕ. Για την ΕΕ, αυτή η υποχώρηση από τη χρηστή διακυβέρνηση θα μπορούσε να γίνει ένα υπαρξιακό ζήτημα, επειδή η δημοκρατία και το κράτος δικαίου συμβαδίζουν. Παρόλο που η Ουγγαρία και η Πολωνία έχουν και τα δύο παρακωλύσει ουσιώδη δημοκρατικά κριτήρια της ΕΕ, παραμένουν οι δικαιούχοι μαζικής κοινοτικής χρηματοδότησης. Και ενώ η ΕΕ επέβαλε ειδικούς όρους στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, αυτά τα μέτρα δεν προχώρησαν αρκετά.

Σύμφωνα με το Freedom House, η δημοκρατία μειώνεται σε όλον τον κόσμο από το 2005. Η ΕΕ δεν πρέπει να επιτρέψει την οπισθοδρόμηση στο θέμα διακυβέρνησης. Ευτυχώς, το μπλοκ έχει επιδιώξει να επιβάλει σκληρότερους όρους, κυρίως μέσω του σχεδίου αποκατάστασης της επόμενης γενιάς της ΕΕ για την Ευρώπη 750 δισεκατομμυρίων ευρώ. Η πορεία των πρώην σοβιετικών κρατών είναι μια θλιβερή υπενθύμιση του γιατί η ΕΕ πρέπει να υπερασπιστεί τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

Ο Aslund Anders  είναι συνεργάτης του Atlantic Council στην Ουάσιγκτον