Ομόλογα: Μια ιστορία 2.400 ετών

Σε περιόδους κρίσης οι επενδυτές αναζητούν την ασφάλεια που προσφέρουν τα ομόλογα. Στις ίδιες περιόδους, κυβερνήσεις, νομισματικές αρχές και επιχειρήσεις επιδιώκουν την έκδοση χρέους για να χρηματοδοτήσουν τα προγράμματα στήριξης ή να καλύψουν τις ανάγκες ρευστότητας που έχουν. Σε κάθε άλλη περίοδο, τα ομόλογα αποτελούν τη σίγουρη επιλογή για συντηρητικούς επενδυτές που θέλουν να διασφαλίσουν σταθερές αποδόσεις. Η σημερινή αξία της παγκόσμιας αγοράς ομολόγων ξεπερνά τα 120 τρις δολάρια, εκ των οποίων 46 τρις είναι η αμερικανική αγορά.

Η αγορά ομολόγων, ή αγορά χρέους, είναι μια αγορά στην οποία οι συμμετέχοντας μπορούν να εκδώσουν νέο χρέος, γνωστή ως πρωτογενής αγοράς, ή να αγοράζουν και να πωλούν χρεόγραφα, γνωστή ως δευτερογενή αγορά. Αυτό το χρέος έχει συνήθως τη μορφή ομολόγων, όμως περιλαμβάνει επίσης χρεόγραφα, έντοκα γραμμάτια. Τα ομόλογα και τα τραπεζικά ομόλογα σχηματίζουν αυτό που είναι γνωστό ως πιστωτική αγορά, της οποίας η αξία είναι περίπου τρεις φορές μεγαλύτερη από την παγκόσμια χρηματιστηρακή αγορά. Ένα σημαντικό μέρος της ομολογιακής αγοράς είναι η αγορά κρατικών ομολόγων, λόγω του μεγέθους και της ρευστότητας. Τα κρατικά ομόλογα συχνά χρησιμοποιούνται για να συγκρίνουν άλλα ομόλογα για την μέτρηση του πιστωτικού ρίσκου. Λόγω της αντίθετης σχέσης που έχει η αποτίμηση ομολόγων με τα επιτόκια (ή αποδόσεις), η αγορά ομολόγων συχνά χρησιμοποιείται για να καταγράψει αλλαγές στα επιτόκια ή στην τάση της καμπύλης απόδοσης, το μέτρο για το κόστος χρηματοδότησης.

Η ιστορία των ομολόγων

Τα ομόλογα προϋπήρχαν των μετοχών. Το πρώτο ομόλογο που καταγράφεται στην ιστορία πάει πίσω στο 2.400 π.Χ. Πρόκειται για μια πέτρινη πλάκα που βρέθηκε στη Νιπούρ, της Μεσοποταμίας –σημερινό Ιρακ. Το ομόλογο αυτό εγγυήθηκε την πληρωμή δημητριακών και την αποζημίωση σε περίπτωση αδυναμίας πληρωμής. Ο αραβόσιτος ήταν το νόμισμα εκείνης της εποχής.

Οι Ενετοί δημιουργούν τις ανεπτυγμένες αγορές ομολόγων

Στη διάρκεια του 1100, η Βενετία άρχισε να εκδίδει κρατικά ομόλογα για να χρηματοδοτήσει τους πολέμους της, γνωστά ως prestiti. Η πόλη συνέχισε να αναπτύσσει την αγορά ομολόγων στον 14^ο αιώνα, όταν οι κάτοικοι της Βενετίας μπορούσαν να αγοράζουν και να πωλούν κρατικά χρεόγραφα, κάτι που πλήρωνε τον ιδιοκτήτη πρόσοδο σε καθορισμένη τιμή.

Το πρώτο επίσημο κρατικό ομόλογο

Το πρώτο κρατικό ομόλογο εκδόθηκε από την Τράπεζα της Αγγλίας το 1693 για τη χρηματοδότηση του πολέμου κατά της Γαλλίας. Αυτά τα πρώτα ομόλογα ήταν μια μείξη προσόδου και λαχείου.

Το πρώτο επίσημο κρατικό ομόλογο στις ΗΠΑ

Μια εμφανής τάση εμφανίζεται σ΄ ολόκληρο τον κόσμο με ολοένα περισσότερες χώρες να ακολουθούν το παράδειγμα της Αγγλίας και να εκδίδουν κρατικά ομόλογα για τη χρηματοδότηση πολέμων. Όπως έγινε και στις ΗΠΑ. Το πρώτο αμερικανικό κρατικό ομόλογο εμφανίσθηκε στη διάρκεια του Επαναστατικού Πολέμου. Το υπουργείο οικονομικών πρόσφερε πιστοποιητικά δανείου, που ισοδυναμούσαν με ομόλογα. Οι ιδιώτες αγόρασαν ομόλογα αξίας άνω των 27 εκατομμυρίων δολαρίων.

Το πρώτο κρατικό χρεόγραφο στις ΗΠΑ

Το πρώτο κρατικό χρεόγραφο στις ΗΠΑ, T-bill, είχε την ονομασία «Ομόλογα Ελευθερίας» και εκδόθηκαν για τη χρηματοδότηση του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1917, ο πρώτος νόμος Δανείου Ελευθερίας εξουσιοδοτούσε την έκδοση ομολόγων αξίας 5 δις δολαρίων με επιτόκιο 3,5%, τρείς εβδομάδες μετά την απόφαση των ΗΠΑ να κηρύξουν τον πόλεμο κατά της Γερμανίας.

Ασφαλές λιμάνι στη διάρκεια της Μεγάλης Υφεσης

Τα μακροπρόθεσμα κρατικά ομόλογα αποδείχθηκαν ασφαλείς τοποθετήσεις στη διάρκεια του χρηματιστηριακού κραχ το 1929, μια χρονιά που απέδιδαν 3,4%. Μετά το κραχ και την ύφεση που ακολούθησε, τα αμερικανικά ομόλογα πρόσφεραν σημαντικές αποδόσεις.

Πλήγμα από την ύφεση της προεδρίας Αϊζενχάουερ

Στη διάρκεια της «Υφεσης του Αϊζενχάουερ», το 1955-1959, οι επενδυτές μακροχρόνιων κρατικών ομολόγων έχασαν χρήματα καθώς τα επιτόκια αυξήθηκαν σταθερά εκείνη την περίοδο ασκώντας πιέσεις στο κρατικό χρέος.

Βιετνάμ, πληθωρισμός, επιτόκια

Το 1969, η αμερικανική οικονομία δεχόταν πιέσεις από τον καλπάζοντα πληθωρισμό και τα αυξανόμενα επιτόκια, ενώ οι ΗΠΑ εμπλέκονταν στον πόλεμο του Βιετνάμ Τα μακροχρόνια ομόλογα, πάλι, δέχθηκαν το μεγαλύτερο πλήγμα χάνοντας περίπου το 25% της αξίας τους εκείνη τη χρονιά.

Εμφάνιση των ομολόγων υψηλής απόδοσης

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας, εταιρείες που δεν είχαν επενδυτική διαβάθμιση μπόρεσαν να εκδώσουν εταιρικό χρέος. Αυτό έγινε μετά τις μεγάλες απώλειες που υπέστησαν τα ομόλογα στον απόηχο των δύο πετρελαϊκών σοκ, του καλπάζοντα πληθωρισμού και της αύξησης των επιτοκίων. Μέχρι τότε, μόνο εταιρείες με επενδυτική αξιολόγηση μπορούσαν να εκδίδουν ομόλογα, όμως εάν η αξιολόγηση μιας εταιρείας υποχωρούσε μετά την έκδοση του ομολόγου, τα ομόλογα αυτά μπορούσα να συνεχίσουν να διαπραγματεύονται και χαρακτηρίσθηκαν «έκπτωτοι άγγελοι». Ωστόσο, το 1977, η Bear Sterns έγινε ανάδοχος του πρώτου μη-αξιολογημένου ομολόγου (junk bond). To 1983, περισσότερο από το ένα-τρίτο όλου του εταιρικού χρέους δεν είχε επενδυτική διαβάθμιση. Μέχρι το 1989, η αγορά junk-bond είχε φτάσει στα 189 δις δολάρια σε αξία.

Η μεγάλη σφαγή των ομολόγων

Το 1994, η απρόσμενη άνοδος του βραχυχρόνιου επιτοκίου της Federal Reserve πυροδότησε ένα μαζικό κύμα πωλήσεων σε ομόλογα, που επιδεινώθηκε από τη χρήση παραγώγων και μόχλευσης. Το περιοδικό Fortune εκτιμά ότι χάθηκαν ενεργητικά αξίας 1 τρις δολαρίων.

Η άνοδος των παραγώγων

Παρότι ένα από τα πρώτα παράγωγα χρέους εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1980, με τη δημιουργία των CDOs, των εγγυημένων δανειακών υποχρεώσεων, τα προϊόντα αυτά παρέμειναν σε δεύτερη μοίρα μέχρι το 2000. Τότε, τα CDOs έγιναν πιο δημοφιλή, πιο σύνθετα και με περισσότερο ρίσκο. Από το 2000 έως το 2007, η έκθεση σταθερού εισοδήματος διπλασιάσθηκε σε μέγεθος. Απαντώντας στην αυξημένη ζήτηση για χρεόγραφα τύπου ομολόγων, η Wall Street συνέχισε να εκδίδει παράγωγα, όπως τα ενυπόθηκε χρεόγραφα.

Το κραχ

Όταν έσπασε η φούσκα στην αγορά στέγης των ΗΠΑ, τα παράγωγα σταθερού εισοδήματος, όπως CDOs και MBSs δέχθηκαν τρομερό πλήγμα. Οι κάτοχοι αυτών των παραγώγων βρέθηκαν με τοξικά ενεργητικά τα οποία δεν ήθελε κανείς στην αγορά. Την κατάρρευση των ομολόγων ακολούθησε η κατάρρευση των χρηματιστηριακών αγορών, αναγκάζοντας τις αμερικανικές ρυθμιστικές αρχές και την Federal Reserve να παρέμβουν για να σταματήσουν τη χρηματοπιστωτική κρίση.

QE

Για πρώτη φορά στην αμερικανική ιστορία, η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ έθεσε σε εφαρμογή όχι ένα, αλλά τρία πρωτοφανής πακέτα στήριξης, τροφοδοτώντας την αγορά με τρισεκατομμύρια δολάρια, αγοράζοντας κρατικά χρεόγραφα και ενυπόθηκα χρεόγραφα. Ταυτόχρονα, η Fed συνέχισε να μειώνει τα επιτόκια μέχρι το μηδέν. Στις 18 Δεκεμβρίου, 2013, η Federal Reserve ανακοίνωσε ότι θα αρχίσει να αποσύρει το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων. Η Fed ανακοίνωσε ότι η απόσυρση θα ολοκληρωνόταν τον Οκτώβριο του 2014.

Το παγκόσμιο QE της πανδημίας του κορωνοϊού

Η πανδημία του κορωνοϊού ανάγκασε ολόκληρο τον κόσμο να ανακοινώσει γενναία και πρωτόγνωρα δημοσιονομικά και νομισματικά μέτρα για να στηρίξει τις οικονομίες που κλονίσθηκαν από τα lockdowns. Τα μέτρα αυτά εξακολουθούν να βρίσκονται σε ισχύ και χρηματοδοτούνται μέσω της έκδοσης ομολόγων (δημοσιονομικά και εταιρικά). Η κρίση αυτή αναδεικνύει έναν νέο μεγάλο παίκτη στην αγορά ομολόγων. Την Ευρωπαϊκή Ενωση που πήρε μια ιστορική απόφαση να εκδώσει –προσωρινά- κοινό χρέος.