Η Μεσόγειος φλέγεται – Προβλέψεις που προκαλούν τρόμο

Αν οι προβλέψεις για την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας σε όλο τον πλανήτη είναι ζοφερές, για τη Μεσόγειο τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα. Είναι ενδεικτικό ότι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Διακυβερνητικής Διάσκεψης για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), οι δείκτες των θερμομέτρων στην περιοχή μας θα φτάνουν κατά 20% υψηλότερα.

Πρακτικά, το κλειστό οικοσύστημα της Μεσογείου, με τους περίπου μισό δισεκατομμύριο κατοίκους του (650 εκατ. ως το 2050), κινδυνεύει από ένα θαύμα της φύσης να μετατραπεί σε επίγεια κόλαση τα επόμενα χρόνια. Κι αυτό διότι, μαζί με την Αρκτική, αναμένεται να αποτελέσει ένα από τα επίκεντρα της κλιματικής αλλαγής – από την Ιβηρική μέχρι την Ελλάδα και την Τουρκία, το Μαγκρέμπ και τη Μέση Ανατολή.

Οι εικόνες που έρχονται από τις διάφορες γωνιές της γειτονιάς μας το τελευταίο διάστημα επιβεβαιώνουν των προβλέψεων το αληθές. Η Ελλάδα βιώνει μία από τις πιο εκτεταμένες και σοβαρές φυσικές καταστροφές στην πρόσφατη ιστορία της. Μεγάλο μέρος της Τουρκίας έχει επίσης παραδοθεί στην πυρά. Στην Αλγερία, τουλάχιστον 42 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους από τις τρομερές πυρκαγιές στο βόρειο τμήμα της χώρας. Η ιταλική Σαρδηνία καταστρέφεται. Αλβανία, Λίβανος, Βόρειος Μακεδονία και άλλες χώρες είναι σε κατάσταση συναγερμού. Η δε Πορτογαλία έχει ήδη δει μεγάλο μέρος των δασών της να γίνονται στάχτη.

Τα πάνω-κάτω στη ζωή μας

Τα πράγματα, όμως, φαίνεται πως είναι ακόμη πιο σοβαρά από ό,τι δείχνει η πρώτη ματιά.

«Οι αιτίες που προκαλούν ανησυχία περιλαμβάνουν κινδύνους οι οποίοι σχετίζονται με την άνοδο της στάθμης τα θάλασσας, τις απώλειες στη χερσαία και θαλάσσια βιοποικιλότητα, τους κινδύνους από την ξηρασία, τις πυρκαγιές και τις μεταβολές του υδάτινου κύκλου, την απειλούμενη παραγωγή τροφίμων, τους κινδύνους για την υγεία που συνεπάγεται η ζέστη τόσο σε αστικές όσο και αγροτικές περιοχές, καθώς και την αλλοίωση της διαδικασίας μετάδοσης των νοσημάτων», σημειώνει η έκθεση, που αναμένεται να γίνει γνωστή στην ολοκληρωμένη της μορφή τον Φεβρουάριο του 2022.

Πιο συγκεκριμένα, οι αποδόσεις των καλλιεργούμενων εκτάσεων που βασίζονται στο νερό της βροχής θα μπορούσαν να μειωθούν σταδιακά μέχρι και κατά 64%, σύμφωνα με το προσχέδιο. Επίσης, η έκταση των καμένων δασών στο ευρωπαϊκό τμήμα της Μεσογείου προβλέπεται να αυξηθεί κατά 87% αν η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στην επιφάνεια του πλανήτη φτάσει τους 2 βαθμούς Κελσίου και κατά 187% εάν αυξηθεί κατά 3 βαθμούς – πάντα σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή.

Πόσοι θα αντέξουν;

Το προσχέδιο της έκθεσης της IPCC προβλέπει, ακόμη, ότι περίπου 93 εκατομμύρια άνθρωποι στο βόρειο τμήμα της Μεσογείου (κυρίως το ευρωπαϊκό, δηλαδή) ενδέχεται να βρεθούν αντιμέτωπα με υψηλό ή πολύ υψηλό στρες θερμότητας ως τα μέσα του αιώνα, δηλαδή το 2050. Στη δε Μέση Ανατολή και τη Βόρειο Αφρική, ο κίνδυνος θανάτου για τους γηραιότερους ανθρώπους από τις υψηλές θερμοκρασίες θα είναι από 3 ως 30 φορές μεγαλύτερος ως το τέλος του αιώνα.

«Η κλιματική αλλαγή μας ωθεί σε ζώνες στις οποίες δεν μπορούμε να επιβιώσουμε. Προκειμένου να επιβιώσει κανείς σε αυτό το επίπεδο της ζέστης, η μοναδική επιλογή είναι ο 24ωρος κλιματισμός των εσωτερικών χώρων και αυτό είναι κάτι που οι άνθρωποι δεν μπορούν να αντέξουν. Θα βρεθούμε αντιμέτωποι με ανεπάρκεια στην ηλεκτροδότηση», σημειώνει ο Ίλαν Κέλμαν, του University College London’s Institute.

«Αυτό που παρατηρούμε σήμερα με μορφή ακραίων φαινομένων στη Μεσόγειο ταιριάζει με τις υπάρχουσες προβλέψεις», δηλώνει ο Χανς-Ότο Πέρτνερ, βιολόγος ειδικός στη θαλάσσια ζωή του ινστιτούτου Alfred-Wegener, επιβεβαιώνοντας πως τίποτα από όσα συμβαίνουν δεν είναι τυχαίο.

Οι κανόνες έχουν αλλάξει – Εμείς;

Τι σημαίνουν, πρακτικά, όλα αυτά; Ας χρησιμοποιήσουμε μια πρόσφατη διαπίστωση του  αμερικανικού CDC αναφορικά με την εξέλιξη της πανδημίας και τη μετάλλαξη Δέλτα: «Οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν αλλάξει».

Με άλλα λόγια: Τα σχέδια που έχουν καταστρωθεί μέχρι σήμερα και οι υπάρχουσες υποδομές ανταποκρίνονται σε μια άλλη, προηγούμενη περίοδο και τις ανάγκες της. Από εδώ και στο εξής, τα πάντα πρέπει να αναθεωρηθούν. Κι αυτό, με στόχο κυρίως την πρόληψη και των περιορισμό των συνεπειών, με την ελπίδα ότι η ανθρωπότητα θα κάνει ό,τι πρέπει ώστε να αποτρέψει το μοιραίο και να ανακόψει τον δρόμο προς τον γκρεμό τις επόμενες δύο-τρεις δεκαετίες.

Τι σημαίνει πρόληψη, όμως, όσον αφορά τις δασικές πυρκαγιές και τις πλημμύρες, δύο φαινόμενα που πλήττουν ολοένα πιο συχνά την Ευρώπη και ειδικότερα την Ελλάδα;

Αν και αυτό είναι κάτι που πρέπει να απαντήσουν κυρίως οι ειδικοί, είναι φανερό ότι πέρα από τη ριζική ενίσχυση των δημόσιων μηχανισμών πολιτικής προστασίας, των μέσων πυρόσβεσης και αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών, σε προσωπικό και εξοπλισμό – κι εδώ δεν χωράνε τσιγκουνιές, για να είμαστε σαφείς, μιας και αυτός είναι ο πραγματικός πόλεμος που μας απειλεί – απαιτείται και κάτι ακόμη: Η πλήρης αξιοποίηση των δυνατοτήτων της τεχνολογίας και της ψηφιακής εποχής.

«Κλειδί» η πρόληψη

Ας το κάνουμε πιο λιανά, που θα έλεγε και ο λαός. Τα επίγεια και δορυφορικά μετεωρολογικά δεδομένα είναι απόλυτη ανάγκη να αναλύονται διαρκώς και σε πραγματικό χρόνο, έτσι ώστε οι μηχανισμοί να είναι έτοιμοι εγκαίρως. Η τεχνολογία των drones οφείλει να αξιοποιηθεί για διαρκή επιτήρηση, ειδικά τις κρίσιμες περιόδους, ενώ ο βαθμό ετοιμότητας πρέπει να είναι τέτοιος ώστε η φωτιά να χτυπιέται στην εστία της ελάχιστα λεπτά αφότου ξεσπά και εντοπίζεται.

Τα δάση, τα φυσικά πάρκα και οι προστατευόμενες περιοχές πρέπει να αποκτήσουν τους δικούς τους σταθμούς πρώτης ανάγκης. Επανδρωμένους, φυσικά, με επαρκή αριθμό κατάλληλα εκπαιδευμένων ανθρώπων, μιας και τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον ανθρώπινο παράγοντα και την παρέμβασή του. Το ίδιο και τα βουνά, και τα ποτάμια, οι πόλεις και τα χωριά που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή.

Επίσης, πρέπει να γίνει χωροταξικός και πολεοδομικός ανασχεδιασμός, που να αφορά κάθε είδους οικιστική και επιχειρηματική δράση μέσα ή κοντά στα δάση που μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη. Και φυσικά, εκσυγχρονισμός του δικτύου μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, που συχνά αποδεικνύεται αιτία ξεσπάσματος ή επέκτασης των πυρκαγιών. Και πολλά ακόμη.

Τελικά, βεβαίως, όπως άλλωστε προαναφέρθηκε και όπως εύκολα μπορεί να καταλάβουν όλοι, τα πάντα θα κριθούν από το αν η ανθρωπότητα θα καταφέρει να ανακόψει αυτό που η ίδια έχει ξεκινήσει: Την αλλαγή του κλίματος και την αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος με τρόπο που σταδιακά να κάνουν τον πλανήτη αβίωτο.

Για να γίνει αυτό, τα παλιά και γνωστά μοντέλα οργάνωσης της ζωής και της οικονομίας πρέπει επίσης να αναθεωρηθούν και να αλλάξουν. Ειδάλλως, όσοι έχουν αρχίσει να κάνουν ταξίδια στο διάστημα, κάποια στιγμή θα αναγκαστούν να μετακομίσουν εκεί. Βλέποντας τους υπόλοιπους, τους συντριπτικά πολλούς, να «λιώνουν» από τις συνθήκες που θα έχουν προκαλέσει κυρίως οι φυγάδες…