Κομισιόν – Τρεις νέες πηγές χρηματοδότησης του κοινοτικού προϋπολογισμού με σημείο αιχμής το σύστημα εμπορίας ρύπων

Την επόμενη γενιά ιδίων πόρων για τη χρηματοδότηση της Ε.Ε. ανακοίνωσε σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Όπως προκύπτει από τα όσα σχεδιάζονται, οι Βρυξέλλες σκοπεύουν να διεκδικήσουν ένα σημαντικό κομμάτι της ετήσιας πίτας που θα προκύπτει από την εμπορία δικαιωμάτων ρύπων στην Ε.Ε., ύψους 12 δισ. ευρώ, τα οποία και θα χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή των χρεών που θα προκύψουν από το Ταμείο Ανάκαμψης, καθώς και για τη στήριξη των πλέον ευάλωτων νοικοκυριών.

Παράλληλα, η Κομισιόν διεκδικεί τη μερίδα του λέοντος από το νέο μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα, με τον οποίο θα φορολογούνται οι πλέον ρυπογόνες εισαγωγές, αποφέροντας τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ ετησίως, ενώ θα… βάλει χέρι και σε σημαντικό τμήμα των κερδών από τη φορολόγηση των πολυεθνικών και την ανακατανομή των φορολογικών δικαιωμάτων, ύψους περίπου 4 δισ. ευρώ, όπως θα προκύψουν από την εφαρμογή της διεθνούς συμφωνίας για τον παγκόσμιο ελάχιστο εταιρικό φόρο.

Οι νέες πηγές

Πιο συγκεκριμένα, η νέα γενιά ιδίων πόρων αφορά σε τρεις επιπλέον πηγές εσόδων για την τροφοδότηση του κοινοτικού προϋπολογισμού: η πρώτη βασίζεται στα έσοδα από την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών (ETS), η δεύτερη στους πόρους που παράγονται από τον προτεινόμενο μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα της Ε.Ε. και η τρίτη βασίζεται στο μερίδιο επί των υπολειπόμενων κερδών των πολυεθνικών εταιρειών που θα ανακατανέμονται στα κράτη μέλη στο πλαίσιο της συμφωνίας για τον παγκόσμιο ελάχιστο εταιρικό φόρο και την ανακατανομή των φορολογικών δικαιωμάτων, που εγκρίθηκε τον Οκτώβριο από τον ΟΟΣΑ.

Οι νέες πηγές εσόδων αναμένεται να αποφέρουν, κατά μέσο όρο, συνολικά έως και 17 δισ. ευρώ ετησίως στον προϋπολογισμό της Ε.Ε, ξεκινώντας από το 2026.

«Με τη σημερινή δέσμη μέτρων, θέτουμε τα θεμέλια για την αποπληρωμή του NextGenerationEU και παρέχουμε ουσιαστική στήριξη στη δέσμη μέτρων “Fit for 55” προβλέποντας τη χρηματοδότηση του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα. Ως εκ τούτου, με το σύνολο των νέων ιδίων πόρων διασφαλίζουμε ότι η επόμενη γενιά θα επωφεληθεί πραγματικά από το NextGenerationEU» τόνισε χαρακτηριστικά ο επίτροπος για θέματα Προϋπολογισμού, Γιοχάνες Χαν.

Εμπορία δικαιωμάτων ρύπων

Η δέσμη μέτρων «Fit for 55» του Ιουλίου του 2021 έχει ως στόχο να μειώσει τις καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην Ε.Ε. κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, ώστε να μπορέσει η Ε.Ε. να καταστεί κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Η δέσμη αυτή περιλαμβάνει αναθεώρηση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της Ε.Ε. Στο μέλλον, ο ναυτιλιακός τομέας θα συμπεριληφθεί στο πεδίο εφαρμογής της εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών, θα αυξηθεί ο πλειστηριασμός δικαιωμάτων εκπομπών των αεροπορικών μεταφορών και θα δημιουργηθεί ένα νέο σύστημα για τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές.

Με βάση το ισχύον σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της Ε.Ε (ETS) τα περισσότερα έσοδα από τον πλειστηριασμό των δικαιωμάτων των εκπομπών ρύπων μεταφέρονται στους εθνικούς προϋπολογισμούς. Με τις νέες προτάσεις, η Επιτροπή ζητά το 25% των εσόδων από την εμπορία των δικαιωμάτων ρύπων να διοχετεύεται πλέον στον προϋπολογισμό της Ε.Ε. Τα έσοδα αυτά για τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. εκτιμώνται σε περίπου 12 δισ. ευρώ ετησίως, κατά μέσο όρο, για την περίοδο 2026-2030 (9 δισ. ευρώ κατά μέσο όρο από το 2023 έως το 2030).

Πέραν της αποπληρωμής των κονδυλίων του NextGenerationEU, τα νέα αυτά έσοδα θα χρηματοδοτήσουν το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, το οποίο πρότεινε η Κομισιόν τον Ιούλιο του 2021. Το Ταμείο αυτό θα διασφαλίσει μια κοινωνικά δίκαιη μετάβαση και θα παρέχει στήριξη σε ευάλωτα νοικοκυριά, χρήστες των μεταφορών και πολύ μικρές επιχειρήσεις για τη χρηματοδότηση επενδύσεων στην ενεργειακή απόδοση, σε νέα συστήματα θέρμανσης και ψύξης και σε καθαρότερες μορφές κινητικότητας και, αφετέρου, κατά περίπτωση, θα παρέχει προσωρινή άμεση εισοδηματική στήριξη. Το συνολικό χρηματοδοτικό κονδύλιο του Ταμείου αντιστοιχεί κατ’ αρχήν σε ποσό που ισοδυναμεί περίπου με το 25% των αναμενόμενων εσόδων από το νέο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών για τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές.

Μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα

Στόχος του μηχανισμού συνοριακής προσαρμογής άνθρακα είναι η μείωση του κινδύνου διαρροής άνθρακα προτρέποντας τους παραγωγούς τρίτων χωρών να προβούν σε οικολογικότερες διαδικασίες παραγωγής. Θα επιβάλει τιμή ανθρακούχων εκπομπών στις εισαγωγές, η οποία θα αντιστοιχεί στην τιμή που θα είχε καταβληθεί εάν τα αγαθά είχαν παραχθεί στην Ε.Ε. Ο μηχανισμός αυτός θα εφαρμόζεται σε στοχευμένη επιλογή τομέων και συνάδει πλήρως με τους κανόνες του ΠΟΕ.

Η Επιτροπή προτείνει να διατεθεί στον προϋπολογισμό της ΕΕ το 75% των εσόδων που παράγονται από τον εν λόγω μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα. Τα έσοδα για τον προϋπολογισμό της ΕΕ εκτιμώνται σε περίπου 1 δισ. ευρώ ετησίως κατά μέσο όρο για την περίοδο 2026-2030 (0,5 δισ. ευρώ κατά μέσο όρο από το 2023 έως το 2030).

Η φορολόγηση των πολυεθνικών εταιρειών

Η τρίτη πηγή εντοπίζεται στην παγκόσμια συμφωνία, η οποία εγκρίθηκε από τα 137 κράτη μέλη του ΟΟΣΑ τον περασμένο Οκτώβριο, αναφορικά με τον νέο παγκόσμιο ελάχιστο εταιρικό φόρο ύψους 15% για τις πολύ μεγάλες επιχειρήσεις με ετήσιο τζίρο άνω των 750 εκατ. ευρώ..

Στο πλαίσιο χωριστής ανακοίνωσης νωρίτερα, ο αρμόδιος επίτροπος Οικονομίας, Πάολο Τζεντιλόνι, δημοσιοποίησε το σχέδιο της Κομισιόν για την εφαρμογή της συμφωνίας που έχει σαν στόχο να πατάξει φαινόμενα φοροαποφυγής και να διασφαλίσει ότι τα κέρδη των πολυεθνικών κολοσσών φορολογούνται εκεί, όπου διεξάγονται οι οικονομικές τους δραστηριότητες και παράγονται τα κέρδη τους. Όμως, από τη μεταρρύθμιση του πλαισίου φορολόγησης των πολυεθνικών κολοσσών θα προκύψει και μια νέα πηγή εσόδων.

Με βάση τη συμφωνία, το δικαίωμα φορολόγησης ενός μεριδίου επί των λεγόμενων υπολειπόμενων κερδών των μεγαλύτερων παγκοσμίως πολυεθνικών εταιρειών θα ανακατανεμηθεί στις συμμετέχουσες χώρες ανά τον κόσμο. Η Επιτροπή προτείνει ίδιο πόρο ισοδύναμο με το 15% του μεριδίου επί των υπολειπόμενων κερδών των εταιρειών που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής προς ανακατανομή στα κράτη μέλη της Ε.Ε.

Εν αναμονή της οριστικοποίησης της συμφωνίας του ΟΟΣΑ, τα έσοδα για τον προϋπολογισμό της Ε.Ε μπορούν να κυμανθούν από 2,5 έως 4 δισ. ευρώ ετησίως.

Ενστάσεις και διαφωνίες

Βεβαίως, από τις προτάσεις αυτές δεν είναι βέβαιο ακόμη ποιες και σε τι βαθμό θα καταλήξουν να συμφωνηθούν και να επικυρωθούν από τα κράτη μέλη και την Ευρωβουλή. Ειδικά αν λάβουμε υπόψη τις ενστάσεις που υπάρχουν ήδη για τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων.

Το ETS βρίσκεται ήδη στο στόχαστρο αρκετών κρατών μελών που υποστηρίζουν ότι το εμπόριο των ρύπων, ανεβάζει κάθετα το ενεργειακό κόστος για τα ήδη επιβαρυμμένα, λόγω της ενεργειακής κρίσης, νοικοκυριά της Ε.Ε. Κι αυτό λαμβάνοντας υπόψη πως η τιμή των δικαιωμάτων διοξειδίου του άνθρακα (CO2) «έπιασε» προ ημερών τα 90 ευρώ τον τόνο, από τα μόλις 50 ευρώ στα τέλη Ιουλίου, ενώ δεν λείπουν οι προβλέψεις πως είναι πιθανόν να εκτοξευθεί πάνω από τα 200 ευρώ τα επόμενα χρόνια!

Ομάδα κρατών, όπως η Γαλλία (που μάλιστα θα αναλάβει την ευρωπαϊκή προεδρία το πρώτο εξάμηνο του 2022), η Ισπανία, η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Τσεχία, και η Λετονία, ζήτησαν, την περασμένη εβδομάδα, από τις Βρυξέλλες να παρέμβουν για να περιορίσουν το ράλι στις τιμές CO2 και οι διαμαρτυρίες τους μεταφέρθηκαν και στο τραπέζι του ευρωπαϊκού συμβουλίου.

Το ETS, ωστόσο, αποτελεί βασικό πυλώνα στην στρατηγική που έχει χαράξει η Ε.Ε. για την επίτευξη μηδενικού ισοζυγίου ρύπων μέχρι το 2050 και μάλιστα για το σκοπό αυτό οι Βρυξέλλες σχεδιάζουν τη διεύρυνση του πλαισίου, με τη δημιουργία ενός μικρότερου συστήματος αγοράς ρύπων στοχευμένου για τους ρύπους που παράγουν κτίρια και αυτοκίνητα. Ένα ακόμη ακανθώδες σημείο που συναντά αντιδράσεις από κάποιες χώρες, όπως η Γαλλία και η Ισπανία.

Σχολιάζοντας τις ανακοινώσεις, ο επίτροπος Γιοχάνες Χαν εμφανίστηκε πεπεισμένος πως τα κράτη μέλη θα στηρίξουν το σχέδιο για τις νέες πηγές ιδίων πόρων για τη χρηματοδότηση της Ε.Ε. Όμως, πολλοί αναλυτές δεν έδειξαν να συμμερίζονται την αισιοδοξία του, προμηνύοντας ένα ακόμη εξαιρετικά, σκληρό παζάρι στους κόλπους της ευρω-οικογένειας.