Κλιμακώνεται η αντιπαράθεση ΕΕ-Πολωνίας, στρατηγικό το διακύβευμα

Μέχρι πριν λίγες εβδομάδες, η Κομισιόν και οι εταίροι της Πολωνίας στην ΕΕ έμοιαζαν να έχουν… απλώσει τα φτερά τους προκειμένου να την προστατεύσουν από τις (επι)βουλές του Λουκασένκο και του Πούτιν και από τους χιλιάδες πρόσφυγες και δυνάμει εισβολείς που είχαν συγκεντρωθεί στα σύνορά της με τη Λευκορωσία.

Καθώς, όμως, η κατάσταση στο ανατολικό μέτωπο σταδιακά εξομαλύνθηκε, τα δεδομένα άλλαξαν και η κόντρα ήρθε και πάλι στο προσκήνιο. Έτσι, η Κομισιόν ανακοίνωσε ότι κινεί τη «διαδικασία επί παραβάσει» σε βάρος της Βαρσοβίας, την οποία καθίζει ουσιαστικά στο σκαμνί για παραβίαση του ευρωπαϊκού δικαίου.

Το κατηγορητήριο

«Θεωρούμε ότι αυτή η απόφαση παραβίασε τις γενικές αρχές της αυτονομίας, της υπεροχής, της αποτελεσματικότητας και της ενιαίας εφαρμογής του δικαίου στην Ένωση, καθώς και τις δεσμευτικές αποφάσεις του Δικαστηρίου της ΕΕ. Θεωρούμε επίσης ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο (της Πολωνίας) δεν ανταποκρίνεται πλέον στις απαιτήσεις ενός ανεξάρτητου και αμερόληπτου σύμφωνα με τον νόμο δικαστηρίου, όπως απαιτεί η συνθήκη» της ΕΕ, δήλωσε χαρακτηριστικά ο αρμόδιος για θέματα οικονομίας Επίτροπος, Πάολο Τζεντιλόνι, σχολιάζοντας την πρόσφατη ετυμηγορία του ανώτατου θεσμικού οργάνου της χώρας.

Η απόφαση των Βρυξελλών μπορεί, υπό προϋποθέσεις (αν και δύσκολα) να οδηγήσει σε βαριές κυρώσεις, τόσο οικονομικές όσο και πολιτικές, όπως είναι η στέρηση του δικαιώματος ψήφου στα συμβούλια. Έρχεται δε να προστεθεί στο «πάγωμα» των κοινοτικών κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης και να βαθύνει το ρήγμα ανάμεσα στις δύο πλευρές.

Οι δύο δρόμοι

Ουσιαστικά, πρόκειται για μια υπόθεση η οποία θα κρίνει πολλά για τη μελλοντική πορεία και δομή της ΕΕ. Το διακύβευμα, άλλωστε, έχει στρατηγική σημασία: Εάν οι «αντάρτες» καταφέρουν να επιβάλουν τη θέση τους, ότι το εθνικό δίκαιο υπερτερεί του ευρωπαϊκού σε καίρια θέματα, τότε είναι προφανές ότι το κάθε κράτος-μέλος θα μπορεί να ακολουθεί και να εφαρμόζει – και επισήμως – τη δική του πολιτική, που υπηρετεί τα δικά του συμφέροντα, είτε αυτά συνάδουν με τα ευρωπαϊκά είτε όχι.

Κι αυτό, με τη σειρά του, είτε θα οδηγήσει σε μια χαλαρή συνομοσπονδία είτε θα επιταχύνει το ξήλωμα του ευρωπαϊκού πουλόβερ, που έχει ξεκινήσει με το Brexit, φέρνοντάς του σε ένα σημείο που πλέον δεν θα επιδέχεται πολιτικού… μανταρίσματος.

Αντιθέτως, στην περίπτωση που οι Βρυξέλλες και το Ευρωδικαστήριο κερδίσουν αυτή την αναμέτρηση και υποχρεώσουν σε συνθηκολόγηση τις κυβερνήσεις της Πολωνίας, της Ουγγαρίας και όσων άλλων χωρών συμμερίζονται τις απόψεις τους, τότε η μάχη εξουσίας θα έχει κριθεί, για τα πολλά επόμενα χρόνια.

Αυτό σημαίνει ότι οι διαφωνούντες και οι πιο αδύναμοι δεν θα έχουν τη δυνατότητα να αντιταχθούν στις καίριες αποφάσεις που θα λαμβάνει (όταν λαμβάνει) το «διευθυντήριο» – με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Η επιλεκτική σύγκρουση

Είτε έτσι είτε αλλιώς, πάντως, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι η Κομισιόν αποδεικνύεται μάλλον επιλεκτική στη διαχείριση παρόμοιων περιστατικών. Δεν χρειάζεται, άλλωστε, να είναι κανείς ειδήμων στα της ΕΕ και του δικαίου της για να διαπιστώσει ότι ήδη και σε πολλά θέματα αρκετοί εταίροι κάνουν… του κεφαλιού τους. Ανάμεσά τους δε και πολλοί από τους ισχυρούς.

Υπό αυτό το πρίσμα, είναι προφανές ότι η στοχοποίηση Πολωνών και Ούγγρων – όσο και αν είναι αιτιολογημένη, ειδικά καθώς οι ηγέτες τους κινούνται σε συνολικά αντιδραστική κατεύθυνση – αποτελεί πρωτίστως πολιτική επιλογή. Οι δύο χώρες επελέγησαν, με άλλα λόγια, ως οι πιο εύκολοι και κοινά αποδεκτοί στόχοι, με σκοπό να σταλεί ένα συνολικό μήνυμα προς τους κάθε λογής αντιρρησίες και τους επίδοξους αντάρτες.

Μόνο που η συγκεκριμένη τακτική δεν αποκλείεται να αποδειχθεί μπούμερανγκ. Ειδικά εάν στις επικείμενες εκλογές στις δύο χώρες – την ερχόμενη άνοιξη στην Ουγγαρία και το καλοκαίρι του 2023 (το αργότερο) στην Πολωνία – τα νυν κυβερνώντα κόμματα επικρατήσουν και πάλι, διαψεύδοντας τις ελπίδες των Βρυξελλών για μια «εκ των έσω ανατροπή» με πρωταγωνίστριες τις φιλο-ΕΕ δυνάμεις.