Κίνα: Δάνεισε 240 δισ. δολάρια σε 13 χρόνια για τη διάσωση του «δρόμου του μεταξιού»

Με 240 δισεκατομμύρια δολάρια μεταξύ 2008 και 2021 η Κίνα επεδίωξε τη διάσωση της πρωτοβουλίας «Μια ζώνη και ένας δρόμος» (“Belt and Road”), γνωστής και ως «δρόμος του μεταξιού», που παραπαίει, με προγράμματα διάσωσης για 22 αναπτυσσόμενες χώρες οι οποίες δυσκολεύονται να αποπληρώσουν δάνεια που έλαβαν για την υλοποίηση των έργων της πρωτοβουλίας.

Κίνα: Καταρρέουν τα mega-projects – Στον αέρα ο «Δρόμος του Μεταξιού»

Η πρωτοβουλία

Η πρωτοβουλία μιας ζώνης και ενός δρόμου (Belt and Road Initiative), παλαιότερα γνωστή ως One Belt One Road (OBOR), είναι μια παγκόσμια στρατηγική ανάπτυξης υποδομών που υιοθέτησε η κινεζική κυβέρνηση το 2013 επενδύοντας σε σχεδόν 70 χώρες και διεθνείς οργανισμούς. Θεωρείται μάλιστα κεντρικό κομμάτι της εξωτερικής πολιτικής του ΣΙ Ζινπίνγκ.

Η πρωτοβουλία ενσωματώθηκε στο Σύνταγμα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας το 2017. Η κινεζική κυβέρνηση αποκαλεί την πρωτοβουλία «μια προσπάθεια ενίσχυσης της περιφερειακής συνοχής για ένα λαμπρότερο μέλλον». Ορισμένοι, κυρίως από μη συμμετέχουσες χώρες, το ερμηνεύουν ως σχέδιο δημιουργίας ενός σινοκεντρικού διεθνούς εμπορικού δικτύου.

Η μελέτη

Σύμφωνα με μελέτη ερευνητών από την Παγκόσμια Τράπεζα, τη Σχολή Κένεντι του Χάρβαρντ, την AidData και το Ινστιτούτο Κίελου για την παγκόσμια οικονομία, σχεδόν το 80% των δανείων διάσωσης δόθηκε μεταξύ 2016 και 2021, κυρίως σε χώρες μεσαίου εισοδήματος, όπως η Αργεντινή, η Μογγολία και το Πακιστάν.

Η Κίνα έχει δανείσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή υποδομών στις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά ο δανεισμός έχει υποχωρήσει από το 2016, καθώς πολλά έργα δεν ανταποκρίθηκαν στον προγραμματισμό.

Σύμφωνα με την πρώην επικεφαλής οικονομολόγο της Παγκόσμιας Τράπεζας και μια εκ των συντακτών της μελέτης, αυτό που επιδιώκει, τελικά, το Πεκίνο είναι να διασώσει τις κινεζικές τράπεζες. Γι’ αυτό προχωράει σε αυτόν τον δανεισμό, ο οποίος έχει μεγάλο ρίσκο.

Τα δάνεια

Τα κινεζικά δάνεια σε χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα χρέους αυξήθηκαν κατά λιγότερο από το 5% του χαρτοφυλακίου δανεισμού της στο εξωτερικό το 2010 σε 60% το 2022, σύμφωνα με την ίδια μελέτη.

Η Αργεντινή έλαβε τα περισσότερα, 111,8 δισεκατομμύρια δολάρια, ακολούθησε το Πακιστάν με 48,5 δισεκατομμύρια δολάρια και η Αίγυπτος με 15,6 δισεκατομμύρια δολάρια. Εννέα χώρες έλαβαν λιγότερο από 1 δισεκατομμύριο δολάρια.

Το Πεκίνο επίσης δεν προσφέρει προγράμματα διάσωσης σε όλους τους δανειολήπτες Belt and Road που βρίσκονται σε κίνδυνο.

Οι μεγάλοι αποδέκτες χρηματοδότησης Belt and Road, που αντιπροσωπεύουν σημαντικό κίνδυνο ισολογισμού για τις κινεζικές τράπεζες, είναι πιο πιθανό να λάβουν επείγουσα βοήθεια. Εξ ου και η εκτίμηση ότι επί της ουσίας «το Πεκίνο προσπαθεί να σώσει τις δικές του τράπεζες. Αυτός είναι ο λόγος που έχει μπει στην επικίνδυνη επιχείρηση του διεθνούς δανεισμού διάσωσης», δήλωσε η Κάρμεν Ράινχαρτ, καθηγήτρια στη Σχολή Κένεντι του Χάρβαρντ και πρώην επικεφαλής οικονομολόγος στην Παγκόσμια Τράπεζα.

Ο δανεισμός της Κίνας έχει δύο μορφές. Η πρώτη είναι μέσω μιας διευκόλυνσης «γραμμής ανταλλαγής νομισμάτων». Περίπου 170 δισ. δολάρια εκταμιεύτηκαν με αυτόν τον τρόπο.

Η δεύτερη είναι μέσω άμεσης στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών, με δεσμεύσεις 70 δισεκατομμυρίων δολαρίων, κυρίως από κρατικές κινεζικές τράπεζες.

Το Belt and Road Initiative είναι το μεγαλύτερο διακρατικό πρόγραμμα υποδομής στον κόσμο.

Η μελέτη ασκεί κριτική σε ορισμένες κεντρικές τράπεζες που χρησιμοποιούν τις γραμμές ανταλλαγής PBOC για να αυξήσουν τεχνητά τα μεγέθη των συναλλαγματικών τους αποθεμάτων.

Χωρίς διαφάνεια και συντονισμό

Ο Μπραντ Παρκς, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης και διευθυντής του AidData, σχολίασε πως ο δανεισμός διάσωσης της Κίνας είναι «αδιαφανής και ασυντόνιστος».

Τα δάνεια διάσωσης επικεντρώνονται κυρίως στις χώρες μεσαίου εισοδήματος που αποτελούν τα τέσσερα πέμπτα του δανεισμού της, λόγω του κινδύνου που ενέχονται για τους ισολογισμούς των κινεζικών τραπεζών, ενώ στις χώρες χαμηλού εισοδήματος προσφέρονται περίοδοι χάριτος και παρατάσεις λήξης, αναφέρει η έκθεση.

Άλλα κενά του μεγαλεπίβολου σχεδίου συνδέονται με την  έλλειψη μελετών σκοπιμότητας και τη γενική έλλειψη διαφάνειας, σύμφωνα με τη μελέτη.

Η Κίνα διαπραγματεύεται αναδιαρθρώσεις χρέους με χώρες όπως η Ζάμπια, η Γκάνα και η Σρι Λάνκα και έχει επικριθεί για καθυστέρηση των διαδικασιών. Σε απάντηση, κάλεσε την Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να προσφέρουν επίσης ελάφρυνση του χρέους.

Προβλήματα για την παγκόσμια χρηματοπιστωτική σταθερότητα

Η ανάδειξη της Κίνας σε «δανειστή έσχατης ανάγκης» με μεγάλη επιρροή παρουσιάζει κρίσιμες προκλήσεις για τους δυτικούς θεσμούς όπως το ΔΝΤ, που προσπάθησαν να διαφυλάξουν την παγκόσμια χρηματοπιστωτική σταθερότητα από το τέλος του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου.

«Η παγκόσμια χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική γίνεται λιγότερο συνεκτική, λιγότερο θεσμική και λιγότερο διαφανής», δήλωσε ο Μπραντ Παρκς, εκτελεστικός διευθυντής της AidData στο Κολλέγιο William and Mary στις ΗΠΑ. «Το Πεκίνο έχει δημιουργήσει ένα νέο παγκόσμιο σύστημα για διασυνοριακό δανεισμό διάσωσης, αλλά το έχει κάνει με αδιαφανή και ασυντόνιστο τρόπο».

Η αύξηση των επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες σε όλον τον κόσμο και η ενίσχυση του δολαρίου έχουν επιδεινώσει τη θέση των χωρών με μεγάλο εξωτερικό χρέος.

Ο πρόεδρος της Σρι Λάνκα κάλεσε πρόσφατα ην Κίνα και άλλους πιστωτές τ να καταλήξουν γρήγορα σε συμβιβασμό για την αναδιάρθρωση του χρέους αφού το ΔΝΤ ενέκρινε ένα τετραετές πρόγραμμα δανεισμού 3 δισ. δολαρίων για τη χώρα του.

Η Κίνα αρνήθηκε να συμμετάσχει σε πολυμερή προγράμματα επίλυσης χρέους, παρόλο που είναι μέλος του ΔΝΤ. Η Γκάνα, το Πακιστάν και άλλες χώρες με διογκωμένο εξωτερικό χρέος απέναντι στην Κίνα παρακολουθούν στενά το παράδειγμα της Σρι Λάνκα.

Πολλές από τις 22 χώρες στις οποίες έχει χορηγήσει δάνεια διάσωσης η Κίνα – συμπεριλαμβανομένων της Αργεντινής, της Λευκορωσίας, του Ισημερινού, της Αιγύπτου, του Λάος, της Μογγολίας, του Πακιστάν, του Σουρινάμ, της Σρι Λάνκα, της Τουρκίας, της Ουκρανίας και της Βενεζουέλας – είναι επίσης αποδέκτες στήριξης του ΔΝΤ.

Ωστόσο, υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των προγραμμάτων του ΔΝΤ και των κινεζικών προγραμμάτων διάσωσης. Το ένα είναι ότι τα κινεζικά χρήματα δεν είναι φθηνά. «Ένα τυπικό δάνειο διάσωσης από το ΔΝΤ έχει επιτόκιο 2%, ενώ το αντίστοιχο επιτόκιο για ένα κινεζικό δάνειο διάσωσης είναι 5%», αναφέρεται στη μελέτη.