ΗΠΑ: Με ή χωρίς συμφωνία για το χρέος είναι χαμένες

Οι διαμάχες στις ΗΠΑ για την αύξηση του ορίου χρέους επισκιάζουν το γεγονός ότι η χώρα έχει ήδη χρέος άνω των 31 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Ολόκληρη η οικονομία της αξίζει περίπου 26,9 τρισεκατομμύρια δολάρια. Για όσους δεν έχουν τάση στα μαθηματικά, αυτό σημαίνει απλά ότι οι Αμερικανοί χρωστούν πολύ περισσότερα από όσα βγάζουν.

Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και η όποια χώρα, σίγουρα δεν είναι επιχείρηση, ισχύουν κάποιοι από τους ίδιους κανόνες και η ίδια λογική.

Με άλλα λόγια, όπως υπενθύμισε ο υπουργός Οικονομικών της Κίνας στον τότε υπουργό Οικονομικών Χανκ Πόλσεν στο απόγειο της Μεγάλης Ύφεσης του 2008: το χρέος της Αμερικής είναι μια σοβαρή απειλή για την εθνική σας ασφάλεια.

Ο μόνος λόγος που επιτρέπεται στις ΗΠΑ να ξοδεύουν και να εκτυπώνουν χρήματα ξέγνοιαστα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ότι το δολάριο ΗΠΑ είναι το κύριο αποθεματικό νόμισμα στον κόσμο. Αλλά αυτές οι μέρες τελειώνουν.

Η αποδολαριοποίηση σε εξέλιξη

Το νόμισμα της Κίνας αντιμετωπίζεται από μεγάλο μέρος του Αναπτυσσόμενου Κόσμου ως πιθανή εναλλακτική λύση (μαζί με κάποιες άλλες επιλογές). Αυτό, με την πάροδο του χρόνου θα μειώσει την ισχύ του δολαρίου ΗΠΑ, εάν το κίνημα της αποδολαριοποίησης κερδίσει θιασώτες.

Δεδομένων των αλόγιστων δαπανών (και της υποτίμησης του δολαρίου ΗΠΑ) στις οποίες έχουν εμπλακεί οι Αμερικανοί πολιτικοί, μαζί με την οπλοποίηση του δολαρίου, υπάρχει πλέον πραγματικό κίνητρο για τον υπόλοιπο κόσμο να προχωρήσει σε κάποια διαφοροποίηση. Μόλις συμβεί αυτό, αυτοί οι φαινομενικά κατασκευασμένοι αριθμοί που αντιπροσωπεύουν το χρέος της Αμερικής γίνονται όλο και πιο απτοί για τους Αμερικανούς πολίτες.

Για να αποπληρώσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες το χρέος τους, θα χρειαστεί να προβούν σε μια σειρά από ενέργειες που οι πολίτες τους —και οι πολιτικοί— θεωρούν απαράδεκτες.

Το πρώτο πράγμα είναι ότι θα πρέπει να αυξήσουν τους φόρους σε τεράστια για τα σημερινά δεδομένα επίπεδα. Ταυτόχρονα, όμως, θα πρέπει να τονώσουν την ανάπτυξη. Κάποιοι προτείνουν (κάτι εντελώς αβάσιμο πολιτικά) την ενθάρρυνση της μαζικής μετανάστευσης στις Ηνωμένες Πολιτείες (όπως έκαναν οι ΗΠΑ τόσες φορές στο παρελθόν), καθώς οι μετανάστες ανοίγουν περισσότερες επιχειρήσεις στην Αμερική από τους γηγενείς.

Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση θα έπρεπε να περικόψει δραστικά το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών της άμεσα. Αυτό είναι σαν να προσπαθείς να αλλάξεις πορεία σε ένα αυτοκίνητο που τρέχει με 300 χιλιόμετρα. Ακόμα κι αν μπορούσε να επιτευχθεί, κρίσιμα προγράμματα, όπως τα προγράμματα πρόνοιας, θα κλείσουν. Όποιες και αν ήταν οι κρατικές δαπάνες θα έπρεπε να κατευθυνθούν προς την αποπληρωμή του χρέους.

Αυτή η διαδικασία θα διαρκούσε δεκαετίες, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι Αμερικανοί θα ζούσαν σε απελπιστική φτώχεια, και η οικονομία των ΗΠΑ να συρρικνωνόταν σε ιστορικά επίπεδα και θα δημιουργείτο «φτώχεια γενεών» καθώς η κυβέρνηση θα πρέπει σε τέτοια περίπτωση να ξοδέψει τους πόρους για αποπληρωμή επαχθούς χρέους. Αυτό είναι ένα ακραίο σενάριο.

Η Κρίση Χρέους της Αμερικής είναι «Γκρι Ρινόκερος»

Ένα πράγμα είναι σαφές, ωστόσο, ότι το χρέος των ΗΠΑ είναι τεράστιο βάρος που την καθιστά ευάλωτη. Αν αφεθεί ανεξέλεγκτο, θα μπορούσε να καταστρέψει την αμερικανική οικονομία, η οποία, με τη σειρά της, θα έριχνε την Αμερική από την θέση της κυρίαρχης παγκόσμιας δύναμης. Αυτή η κρίση δεν ήρθε από το πουθενά. Δεν είναι αυτό που ο Νασίμ Ταλέμπ ονόμασε γεγονός “μαύρος κύκνος”.

Αντίθετα, είναι μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης που είδαμε να έρχεται εδώ και δεκαετίες, μια καταστροφή που φτιάχναμε μόνοι μας. Είναι ένα γεγονός «γκρίζου ρινόκερου», όπως θα έλεγε η Μισέλ Βούκερ, μια πολύ πιθανή, μεγάλης βαρύτητας αλλά παραμελημένη απειλή: συγγενής τόσο με τον ελέφαντα στο δωμάτιο όσο και με τον απίθανο και απρόβλεπτο μαύρο κύκνο.

Υπήρξαν ακόμη και προσπάθειες στο παρελθόν να αποτραπεί αυτή η κρίση. Κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Ομπάμα, υπήρχε η Επιτροπή Simpson-Bowles (γνωστή και ως η «Συμμορία των Έξι») που προσπάθησε να επιβάλει έναν υγιή συνδυασμό αυξήσεων φόρων και περικοπών δαπανών για μια δεκαετία που, μέχρι τώρα, θα είχε μειώσει το χρέος των ΗΠΑ κατά τρισεκατομμύρια δολαρίων.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο τότε Πρόεδρος της Βουλής Τζον Μπένερ προσπάθησε  πάλεψε για να κάνει την «μεγάλη συμφωνία» με τον Ομπάμα. Ακριβώς όταν φαινόταν ότι θα πετύχαινε, ο Ομπάμα και φανατικοί Ρεπουμπλικάνοι τίναξαν τις προσπάθειες στον αέρα.

Αμφιλεγόμενα σχέδια

Ωστόσο, τόσο η Συμμορία των Έξι όσο και η «μεγάλη συμφωνία» απλά εξοικονόμησαν μερικά τρισεκατομμύρια δολάρια σε διάρκεια δεκαετίας. Δεν σταμάτησαν τελικά την κρίση. Αυτά τα σχέδια απλώς θα είχαν αγοράσει χρόνο για την Αμερική.

Σήμερα, τα επίπεδα χρέους είναι εντελώς μη διαχειρίσιμα διακινδυνεύοντας πέραν από το γεωπολιτικό στάτους την ασφάλεια και την ευημερία των απλών Αμερικανών. Αλλά οι πολιτικοί ταγοί και στα δύο κόμματα κάνουν ότι δεν βλέπουν και αυτό δεν είναι ρεαλιστικό πλέον. Δυστυχώς, η ενασχόληση με τις πιο λογικές πολιτικές θα ήταν τόσο καταστροφική βραχυπρόθεσμα όσο και η παράβλεψη του προβλήματος μακροπρόθεσμα.

Μπορούν οι ΗΠΑ να συνεχίσουν να αυξάνουν το τεράστιο χρέος τους;

Ένα πράγμα που πρέπει να κάνουν οι ΗΠΑ, όπως και η όποια χώρα βρίσκεται σε κρίση υπερβολικού χρέους, είναι προσπάθειες να τονώσουν την ανάπτυξη σε μαζική κλίμακα.

Το κλειδί για το μέλλον θα μπορούσε να είναι τεράστια προγράμματα υποδομών σε συνδυασμό με εκτεταμένες επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη υψηλής τεχνολογίας. Εν μέρει τα τεράστια πακέτα φοροαπαλλαγών και ενισχύσεων που πέρασε η κυβέρνηση Μπάιντεν κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση, ασχέτως αν κινδυνεύουν από τους καβγάδες για την αύξηση του ορίου χρέους που κατέστη η άμεση απειλή για την οικονομία των ΗΠΑ.

Κάποιοι οραματιστές, δείχνουν την οικοδόμηση μιας διαστημικής οικονομίας με βάση την διαστημικής εξόρυξης, μπορεί να είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται για να σωθεί η Αμερική μακροπρόθεσμα από την αφερεγγυότητα χωρίς να βλάψει τους απλούς πολίτες.

Και τώρα τι

Η παράβλεψη του χρέους από πολιτικούς αλλά και από την κοινή γνώμη, έφτασε τις ΗΠΑ στο σημείο επισφάλειας που βρίσκονται σήμερα. Οι, εν πολλοίς αλόγιστες και βρίθουσες σπατάλης, τεράστιες κρατικές δαπάνες υπερβαίνουν κατά πολύ τα όποια έσοδα.

Πολλοί Αμερικανοί είναι δύσπιστοι όσον αφορά αυξήσεις σε επενδύσεις για υποδομές, επειδή η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει δεσμεύσει τεράστιους πόρους για τέτοια προγράμματα. Το πρόβλημα με το σχέδιο της κυβέρνησης Μπάιντεν, ωστόσο, είναι ότι είναι υπερβολικά σπάταλο. Ξοδεύει πολύ περισσότερα σε έργα πολιτικής «βιτρίνας» παρά σε ρεαλιστικούς τρόπους για την ενίσχυση της προβληματικής υποδομής της Αμερικής.

Από την άλλη η αντιπολίτευση δεν είναι διατεθειμένη να περικόψει τα οικονομικά προνόμια της Wall Street φορολογώντας τα σε μεγαλύτερο βαθμό, για να χρηματοδοτήσει τις επενδύσεις των σχεδίων Μπάιντεν, που έτσι κι’ αλλιώς θα δημιουργήσουν έσοδα για τις εταιρείες. Αλλά ούτε είναι διατεθειμένη να ελαφρύνει την θέση του μέσου Αμερικανικού με αυξήσεις βασικών αποδοχών, κάποιες παροχές υγείας και μείωση φοιτητικών δανείων, που επίσης θα τόνωνε την αγοραστική δύναμη, και άρα το σύνολο της οικονομίας.

Ωστόσο, εάν οι ΗΠΑ θέλουν να βρεθούν σε θέση να πληρώσουν το χρέος τους χωρίς να φτωχύνουν τον σημερινό πληθυσμό, ένα πρόγραμμα ριζικής, μακροπρόθεσμης ανάπτυξης είναι η μόνη απάντηση. Είναι απίθανο η Ουάσιγκτον να υιοθετήσει αυτή την προοπτική. Έτσι, οι Αμερικανοί μπορούν είτε να περιμένουν ολική οικονομική κατάρρευση είτε επώδυνο σφίξιμο της ζώνης που οδηγεί σε μια μακροχρόνια εθνική δημοσιονομική κατάρρευση.

Η αύξηση του ορίου χρέους (αν επιτευχθεί) λύνει το πρόβλημα μέχρι μεθαύριο, αλλά το τέρας του χρέους παραμονεύει πάντα.