Brain Gain ή Brain Tr-ain; Σχέση εμπιστοσύνης

Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα η Ελλάδα υπήρξε χώρα εξαγωγής μεταναστών. Η φτώχια του ελληνικού πληθυσμού και στη συνέχεια πολιτικοί και κοινωνικοί λόγοι ανάγκασαν πολλούς συμπατριώτες μας, τα εργατικά χέρια εκείνης της εποχής, ν’ αναζητήσουν και να δημιουργήσουν την τύχη τους στη ξενιτιά. Στις αρχές του αιώνα η βασική χώρα προορισμού ήταν η αναδυόμενη παγκόσμια οικονομική δύναμη εκείνης της εποχής, οι ΗΠΑ, στις οποίες υπολογίζεται ότι μέχρι την έναρξη του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου είχαν εγκατασταθεί πάνω από μισό εκατομμύριο Έλληνες. Μετά το τέλος του Πολέμου και μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 70 τη «σκυτάλη» παρέλαβε η τότε δυναμικά ανερχόμενη οικονομική δύναμη της Ευρώπης, Γερμανία, στις φάμπρικες της οποίας πάνω από εξακόσιες χιλιάδες Έλληνες βίωσαν, παράλληλα με την σκληρή χειρωνακτική εργασία, την έννοια του «Gastarbeiter» (Gast: φιλοξενούμενος, επισκέπτης – Arbeiter: εργάτης. Δηλαδή εργαζόμενος με προσωρινή παραμονή – έννοια αρνητικά φορτισμένη).

Από τα μέσα όμως της δεκαετίας του 70 τα πράγματα στη χώρα μας είχαν ήδη αρχίζει ν’ αλλάζουν. Η στιγμή της «καισαρικής τομής» της Μεταπολίτευσης, τον Ιούλιο του 74, λειτούργησε σαν βαλβίδα εκτίναξης συναισθημάτων ενθουσιασμού, αισιοδοξίας και πίστης σ’ ένα λαμπρό μέλλον. Σε συνδυασμό μάλιστα με τη συνεχιζόμενη άνοδο του βιοτικού επιπέδου πιστέψαμε ότι «έφραξε» οριστικά τον δρόμο της μετανάστευσης των εργατικών χεριών στα ξένα. Και προς το τέλος του περασμένου αιώνα όχι μόνο δεν εγκατέλειπαν τη χώρα οι Έλληνες για να μεταναστεύσουν, αλλά για πρώτη φορά πολίτες άλλων κρατών άρχισαν να επιλέγουν τον τόπο μας για να μεταναστεύσουν στα μέρη μας κυνηγώντας το δικό τους όνειρο για ένα καλύτερο μέλλον. Επιπλέον, Έλληνες που ζούσαν και εργάζονταν στο εξωτερικό επέστρεφαν στον τόπο τους. Τι είχε συμβεί; Με την είσοδό μας αρχικά στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) το 1981 η οικονομία της χώρας είχε ξεκινήσει να μπαίνει σε τροχιά απογείωσης και στη συνέχεια με τα «καύσιμα» της συμμετοχής μας στην Οικονομική Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) το 2001 και τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων το 2004, έφθασε στο απόγειο της ανάπτυξης, όπου και κατάφερε να διατηρηθεί κάποια χρόνια ακόμη, προσφέροντας, κατά τη διάρκεια της πτήσης αυτής, μέχρι και αστακομακαρονάδα στους πολλούς ταξιδιώτες της «πρώτης θέσης».

Και ξαφνικά (;) μάς βρήκε η χρεοκοπία και στη συνέχεια η κρίση. Και ως γνωστόν, ενός κακού μύρια έπονται, ένα εκ των οποίων ήταν η «αναγκαστική προσθαλάσσωση» στις φουρτούνες της ανεργίας με τα «σωσίβια» της μείωσης των εισοδημάτων. Κι από την «έξοδο κινδύνου» προς το εξωτερικό πολλοί συμπατριώτες μας κατάφεραν να διασωθούν από το ναυάγιο. Σύμφωνα με διάφορες μελέτες περίπου εξακόσιες χιλιάδες Ελληνίδες και Έλληνες δεν χρειάσθηκαν μάλιστα να «κολυμπήσουν με τα χέρια τους», αλλά ν’ αξιοποιήσουν απλώς το μυαλό τους στον νέο τόπο εργασίας τους στις χώρες που μετανάστευσαν για να συνεχίσουν υπό τελείως νέες συνθήκες την επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Μετατόπιση από τη χειρωνακτική εργασία στη διανοητική.  Όχι πια εργατικά χέρια, αλλά εργαζόμενο μυαλό. Brain στα «αρχαία ελληνικά». Με αποτέλεσμα Brain Drain: εκροή εγκεφάλων ή σε ελεύθερη ερμηνεία, μετανάστευση ανθρώπων με υψηλή μόρφωση, εξειδίκευση και ευφυΐα, σε χώρες του εξωτερικού.

Πριν ασχοληθούμε με το θέμα της πιθανής επιστροφής τους, ας έχουμε υπ’ όψιν ότι τα τελευταία χρόνια οι 38 χώρες του ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) ανταγωνίζονται όλο και περισσότερο για την προσέλκυση και διατήρηση ταλαντούχων εργαζομένων, ιδίως με την υιοθέτηση ευνοϊκότερων μεταναστευτικών πολιτικών για τους καλύτερους και εξυπνότερους. Για τα καλύτερα μυαλά δηλαδή. Ο ΟΟΣΑ διεξήγαγε στις χώρες του για πρώτη φορά το 2019 έρευνα με τίτλο «Δείκτες ελκυστικότητας των ταλέντων» (Indicators of Talent Attractiveness, ITA) εστιάζοντας σε τρεις τύπους ταλαντούχων μεταναστών: υψηλής ειδίκευσης εργαζόμενοι σε επίπεδο Master/Doctor (βλ. Σχήμα 1), διεθνείς φοιτητές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και ξένοι επιχειρηματίες (entrepreneurs).

Όπως γίνεται αντιληπτό, η χώρα μας δεν διεκδικεί τα πρωτεία. «Παρά τη χαμηλή ελκυστικότητά τους σε διεθνή σύγκριση», συνεχίζει ο ΟΟΣΑ, «οι εν λόγω χώρες, όπως π.χ. η Ελλάδα, πρέπει να αναλάβουν αποφασιστικές δράσεις εάν σκοπεύουν να παραμείνουν ανταγωνιστικοί προορισμοί στον παγκόσμιο ανταγωνισμό για ταλέντα». Δηλαδή να προσελκύουν ταλαντούχους εργαζόμενους, ει δυνατόν τα καλύτερα μυαλά ή όπως ανέφερε ο, πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ και πρώην πρόεδρος του Χάρβαρντ, Λάρυ Σάμμερς σε συνέντευξή του στην Ελλάδα: «Να γίνετε πιο ελκυστικοί για τους πιο ικανούς και έξυπνους πολίτες σας»! Και σε αντιστροφή του Brain Drain: προσέλκυση ανθρώπων με υψηλή μόρφωση, εξειδίκευση και ευφυΐα από χώρες του εξωτερικού. Brain Gain λοιπόν.

Κρατώντας στο πίσω μέρος του μυαλού μας την πραγματικότητα του παγκόσμιου ανταγωνισμού για ταλέντα, ας επανέλθουμε στα δικά μας ξενιτεμένα μυαλά. Όπως προαναφέραμε, στο διάστημα της κρίσης, σχεδόν εξακόσιες χιλιάδες συμπολίτες μας έφυγαν, ενώ στο ίδιο χρονικό διάστημα περίπου τριακόσιες πενήντα χιλιάδες επέστρεψαν στην Ελλάδα (εισερχόμενη μετανάστευση). Μήπως λοιπόν βιώνουμε το δικό μας Brain Gain; Δηλαδή την επιστροφή στη χώρα μας τουλάχιστον εκείνων των ανθρώπων με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που μετανάστευσαν. Μάλλον όχι, μιας και τα προαναφερθέντα στοιχεία αποδεικνύουν ότι πολλοί συμπατριώτες μας εξακολουθούν να παραμένουν στο εξωτερικό συνεχίζοντας ν’ αξιοποιούν το μυαλό τους εργαζόμενοι εκεί.

Γιατί όμως παραμένουν εκεί; Είναι ο υψηλότερος μισθός το αποκλειστικό κριτήριο παραμονής τους; Για να το ψάξουμε λίγο. 1) Μισθός: ναι, παίζει μεγάλο, σημαντικό ρόλο. Δεν είναι όμως το αποκλειστικό κριτήριο. 2) Στις άλλες χώρες βιώνουν (ίσως για πρώτη φορά στη ζωή τους) την αίσθηση της ανεξαρτησίας μιας και, μεταξύ των άλλων, δεν χρειάζονται «κονέ» για να εξελιχθούν. 3) Το προαναφερθέν είναι απόρροια της επικρατούσας αξιοκρατίας και κατά συνέπεια μαθαίνουν να στηρίζονται αποκλειστικά στις δυνάμεις τους. 4) Το οποίο με τη σειρά του ενισχύει την πίστη στον εαυτό τους για επιτυχία. 5) Παράλληλα, σ’ αυτό που ονομάζουμε καθημερινότητα και η οποία αρχίζει από τους δρόμους, ζουν «στο πετσί» τους τον σεβασμό. Σεβασμός στον πεζό, στη μητέρα με το παιδικό καροτσάκι, στον αδύναμο. Κάτι που συνεχίζεται στην εκπαίδευση και στην υγεία. Σεβασμός που ξεκινάει από το κράτος προς τον πολίτη και διαχέεται στην κοινωνία. 6) Άρα μέσα από τον σεβασμό του κράτους προς τον πολίτη ξεκινάει το χτίσιμο σχέσης εμπιστοσύνης. 7) Μέσω αυτής της σχέσης εμπιστοσύνης αρχίζουν να βλέπουν ένα μέλλον στη ζωή τους, που μπορούν να το δημιουργήσουν οι ίδιοι παρ’ όλα τα ερωτηματικά που απορρέουν από την, κι εκεί πλανώμενη, αίσθηση αβεβαιότητας. Ένα μέλλον όμως που εδώ, ιδιαίτερα στα χρόνια της κρίσης, ούτε στα όνειρα της ζεστής ελληνικής «θερινής νυκτός» δεν υπήρχε περίπτωση να ονειρευθούν.

Για του λόγου το αληθές: στην έρευνα της ICAP για το φαινόμενο «Brain Drain» το 2018, πρώτη αιτία αποχώρησης από τη χώρα αναδείχθηκαν η μειωμένη αξιοκρατία και η διαφθορά και δεύτερη η οικονομική κρίση και η αβεβαιότητα. Ενώ οι κυριότεροι λόγοι για τους οποίους θα επέστρεφαν στην Ελλάδα είναι η οικογένεια, το κλίμα και ο τρόπος ζωής.

Ας επιστρέψουμε λοιπόν στους ξενιτεμένους μας. Παράλληλα με τις προαναφερθείσες εμπειρίες βιώνουν και τη ζωή με τους αντίστοιχους κανόνες. Αξιολόγηση από την πρώτη στιγμή στις σπουδές ή στη δουλειά τους. Σκληρή; Ίσως. Κανείς δεν σου χαρίζει τίποτα. Αν όμως καταφέρεις και σταθείς στα πόδια σου, ανταμείβεσαι. Άσπρος, μαύρος, μελαψός, με προφορά ή χωρίς, δεν παίζει ρόλο. Αισθάνεσαι όπως στον τόπο σου; Σίγουρα όχι! Τον αγαπάς τον νέο σου τόπο; Μάλλον όχι. Τον σέβεσαι; Με τα χίλια! Σε σέβονται, σε εκτιμούν, σε εμπιστεύονται. Αρχίζει σιγά – σιγά το «αίσθημα να γίνεται αμοιβαίο». Και «κάτω δεξιά» αισθάνεσαι ότι κάτι έχεις καταφέρει μόνος σου και γι’ αυτό ανταμείβεσαι. Και πάντα συγκρίνεις. Με την πατρίδα σου. Ιδιαίτερα όταν την επισκέπτεσαι για λίγες μέρες. Και απολαμβάνεις τους φίλους, το φαγητό, τον ήλιο, τη θάλασσα, τη θαλπωρή της οικογένειας. Και τα συγκρίνεις με τη ζωή σου: τον μισθό στο τέλος του μήνα, την τάξη στην καθημερινότητά σου, την ευκολία της μετακίνησης, τον σεβασμό και την ασφάλεια στους δρόμους, τη, χωρίς δυσάρεστες εκπλήξεις και μέχρι βλακείας, ρυθμισμένη ζωή σου, όπου ψάχνεις εναγωνίως να βρεις την αντίστοιχη λέξη για το φροντιστήριο ξένων γλωσσών και δεν την βρίσκεις, διότι τέτοιο φροντιστήριο απλά δεν υπάρχει.

Θα μου πεις, τρεις λέξεις μεταλαμπαδεύσαμε στον κόσμον όλον: η μια, η πιο πρόσφατη, της μοντέρνας γλώσσας μας, που αρχίζει από μα- και καταλήγει σ’ ένα μεγαλοπρεπές -ας. Και οι άλλες δύο; Από τα πολύ αρχαία μας: το εγώ (όχι όμως το εμείς) και το χάος. Κι επειδή, ενίοτε, μας αρέσει να τηρούμε τις παραδόσεις και τις πατροπαράδοτες αξίες, κάνουμε ό,τι μπορούμε για να υπερτονίσουμε την αξία του εγώ, σε σχέση με το εμείς, αλλά και την υπεραξία του χάους σε σχέση με την τάξη. Ιδιαίτερα στην καθημερινότητά μας. Και για να το εμπεδώσουμε αυτό, ψάξτε στο λεξικό να βρείτε λέξεις που αρχίζουν από οργ-, όπως οργάνωση: θα βρείτε τις λέξεις όργια, οργασμός, αλλά οργάνωση πουθενά…

Έλα όμως που ακριβώς τ’ αντίθετα βιώνει ο νέος και η νέα στη χώρα που έχει επιλέξει για τη συνέχεια της ζωής του: το εμείς υπερισχύει, δίνει όμως και άπλετο χώρο για να αναπτύξεις το δικό σου εγώ. Χωρίς να εξαρτάσαι από άλλους. Με την αξία σου. Και να μην αισθάνεσαι μα…..ας. Σε μια απλή και οργανωμένη καθημερινότητα, όπου μαθαίνεις πολύ γρήγορα να μπαίνεις στη σειρά σου στην ουρά, να μην προσπερνάς με το αυτοκίνητό σου από δεξιά και να ρυθμίζεις τα ραντεβού σου με βάση το πρόγραμμα των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς. Με κανόνες που τους μαθαίνεις γρήγορα και ισχύουν για όλους. Με λίγα λόγια: όπως σε σέβονται οι άλλοι, μαθαίνεις να τους σέβεσαι κι εσύ. Και σιγά – σιγά αισθάνεσαι, ότι οι άλλοι σε σέβονται, ιδιαίτερα το κράτος κι οι υπάλληλοί του. Κι έτσι τους σέβεσαι κι εσύ. Και μέσω του σεβασμού αναπτύσσεται συν τω χρόνω η, βασικότατη, αίσθηση εμπιστοσύνης.

Εμπιστοσύνη! Ποιον εμπιστεύεσθε εδώ στη χώρα μας, στο κράτος μας για την ακρίβεια (για ν’ ακριβολογούμε εννοώ); Σύμφωνα με την έρευνα της Κάπα Research (Αύγουστος 21) το 79% των ερωτηθέντων πολιτών εμπιστεύονται λίγο ή καθόλου Δημόσιες Υπηρεσίες και Οργανισμούς. Μα χωρίς εμπιστοσύνη, «που πας ρε Καραμήτρο»; Ο πυρήνας των μακροχρόνιων και, όχι μόνο γι’ αυτό, αλλά ιδιαίτερα γι’ αυτό, πετυχημένων σχέσεων. Χρειάζεται χρόνο, σχέδιο, προσπάθεια, κάποιες φορές αίσθημα και πολλές φορές μόχθο για να την χτίσεις, αλλά σε χρόνο dt μπορείς να την γκρεμίσεις. Είτε είναι μια σχέση ζευγαριού, είτε είναι η θέση της Ελλάδας στις αγορές (βλ. οίκοι αξιολόγησης και χρεοκοπία). Το μυστικό; Αξιοπιστία. Για να σε πιστεύει ο άλλος ή η άλλη. Και να σ’ εμπιστεύεται.

Και τι πρέπει να κάνουμε εδώ, στη χώρα μας, για να δώσουμε κίνητρα επιστροφής σε αυτούς και αυτές που έφυγαν από την πατρίδα και έχουν εγκατασταθεί σε άλλες χώρες; Ας ξεκινήσουμε με τον μισθό, κάνοντας ταυτόχρονα την εξής παραδοχή: οι περισσότεροι, με εξαίρεση, ενδεχομένως, τους γιατρούς, δεν στοχεύουν σε μια θέση στο Δημόσιο είτε λόγω ηλικίας, είτε λόγω χαμηλού μισθού, είτε όμως και λόγω πεποίθησης η οποία αναπτύχθηκε στο χρονικό διάστημα της εργασίας των στον ιδιωτικό τομέα της άλλης χώρας. Τον πρώτο λόγο σ’ αυτή την περίπτωση τον έχουν οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα οι οποίες, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν μπορούν ν’ ανταγωνισθούν τους μισθούς άλλων χωρών, είναι σε θέση όμως να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας και κατ’ αυτόν τον τρόπο και μέσα από τα αυξανόμενα κέρδη τους να προσφέρουν υψηλότερους μισθούς, μειώνοντας αισθητά την, σήμερα υπάρχουσα, διαφορά που μπορεί να φθάνει και τον τριπλάσιο μισθό σε σχέση με την Ελλάδα.

Ταυτόχρονα όμως με τον μισθό θα πρέπει οι επιχειρήσεις να προσφέρουν ένα σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον με προοπτικές αξιοκρατικής επαγγελματικής εξέλιξης. Και πως μπορεί να γίνει αυτό πραγματικότητα στην Ελλάδα του 2024; Επιχειρήσεις και κλάδοι με εξαγωγικό προσανατολισμό, ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες είναι και θα είναι σε θέση να τα παρέχουν. Παραδείγματα; Εταιρείες του κλάδου της Πληροφορικής  και της Φαρμακοβιομηχανίας οι οποίες, αξιοποιώντας τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα, στοχεύουν στην ανάπτυξη τεχνογνωσίας, έχουν ανοίξει ήδη το συγκεκριμένο «μονοπάτι», π.χ. θυγατρικές πολυεθνικών. Και για να περάσουμε από το «μονοπάτι» σε «οδούς ταχείας κυκλοφορίας» οφείλει η εκάστοτε Κυβέρνηση να εφαρμόζει αντίστοιχες και στοχευμένες πολιτικές, ενώ ταυτόχρονα το κράτος ν’ αρχίσει να προσπαθεί να γίνει πολιτοκεντρικό.

Βέβαια θα πει κάποιος «κάποια πράγματα δεν αλλάζουν στην Ελλάδα». Ταυτόχρονα θ’ ακουστεί μια άλλη φωνή να κραυγάζει «επιτέλους, από κάπου όμως πρέπει ν’ αρχίσουμε». Ας ακούσουμε λοιπόν τον καθηγητή Στάθη Καλύβα, ο οποίος γράφει κάτι πολύ απλό στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (17/9/23): «τα προβλήματά μας είναι τριών λογιών: αυτά που λύνονται εύκολα, αυτά που λύνονται δύσκολα και αυτά που δεν λύνονται». Και συνεχίζει: «εκεί όμως που η δράση του κράτους μπορεί να έχει άμεσα και απτά αποτελέσματα είναι στην τρίτη κατηγορία προβλημάτων, δηλαδή στα «εύκολα», όπου η εφαρμογή απλών πρωτοκόλλων και κανόνων κάνει τεράστια διαφορά».

Απλή δεν ακούγεται η έννοια «εφαρμογή κανόνων»; Μάλλον. Ίσως όμως έχει αραχνιάσει στο μπαούλο της συλλογικής λήθης σε μια χώρα, όπου στο απώτερο παρελθόν ζούσαν αυτοί που μας κληροδότησαν λέξεις, έννοιες και πολιτισμό. Από που προέρχεται λοιπόν η λέξη κανόνας; «Η αρχαία ελληνική λέξη κανών (από τη λέξη κάννα, δηλαδή καλάμι) δηλώνει κάθε ευθεία ράβδο, π.χ. από καλάμι, που χρησιμεύει για ευθυγράμμιση, το όργανο που χρησιμοποιείται για τη χάραξη ευθειών γραμμών (χάρακας) και μεταφορικά καθετί που χρησιμεύει ως μέτρο, πρότυπο, κριτήριο ή μια γενική αρχή» (Βικιπαίδεια). Παρεμπιπτόντως το cannelloni προέρχεται από τη λατινική λέξη canna που σημαίνει καλάμι και η οποία είναι η λατινική έκφραση της αρχαίας ελληνικής λέξης κάννα. Αν «εξ αυτής της αντανακλάσεως» εξηγείται και η  σχέση που έχει το καλαμάκι με το σουβλάκι, είναι ένα θέμα το οποίο αξίζει να εξετάσουν οι «ειδήμονες του κράτους των Αθηνών».

Στο διά ταύτα: ας εντοπίσει η Κυβέρνηση κατ’ αρχάς τα «εύκολα» προβλήματα, τα οποία θα είναι σε θέση να τα επιλύει άμεσα. Ένα τέτοιο, γενικό, παράδειγμα συντελείται ήδη μέσω της πλατφόρμας gov.gr, στην οποίαν, ας συνεχίσει να προσθέτει διαδικασίες συναλλαγής κράτους – πολίτη σε ψηφιακή μορφή. Παράπλευρο όφελος: ο πολίτης εθίζεται σε κανόνες, μιας και η ψηφιακή λειτουργία προϋποθέτει ξεκάθαρους κανόνες. Ένα επόμενο πεδίο, στο οποίο μπορεί η Κυβέρνηση άμεσα να θέσει κανόνες, είναι μια σημαντική πτυχή της καθημερινότητάς μας: οι δρόμοι. Ας τολμήσει να ξεκινήσει να «οδηγεί» την οδική μας συμπεριφορά, αξιοποιώντας πετυχημένες μεθόδους από άλλες χώρες, όπου με χρήση τεχνολογίας (π.χ. κάμερες, ψηφιακή διαχείριση κλήσεων και προστίμων), αλλά και ταυτόχρονη τήρηση της ισχύουσας νομοθεσίας, περιλαμβανομένων και των κυρώσεων, έχει εμπεδωθεί ο σεβασμός του οδηγού – πολίτη προς τους συνανθρώπους του, στο περιβάλλον, αλλά και στο κράτος.

Δηλαδή τι ζητάς τώρα; Εφαρμογή κανόνων, που μπορεί να οδηγήσει στην εφαρμογή νόμων; Με αποτέλεσμα την τάξη; Τι; Νόμος και τάξη; Ας το καλύτερα! Δεν γίνονται αυτά εδώ. Καλό το απώτερο παρελθόν, αλλά το, σχετικά, πρόσφατο μάς απωθεί. Κι’ όμως! Καλύτερο παράδειγμα από τη διαδικασία εμβολιασμού εναντίον του Covid δεν υπάρχει. Ψηφιακός μετασχηματισμός λοιπόν, αρχικά σε «εύκολα» προβλήματα, όπως προαναφέραμε, με άμεσο επακόλουθο τη μείωση της γραφειοκρατίας και ταυτόχρονη αύξηση της παραγωγικότητας και της διαφάνειας. Κάτι που σταδιακά οδηγεί στο χτίσιμο της αξιοπιστίας η οποία με τη σειρά της είναι το βασικό συστατικό της σχέσης εμπιστοσύνης προς τον πολίτη ο οποίος με τη σειρά του θ’ αρχίσει να εμπιστεύεται πραγματικά το κράτος του.

Παράλληλα ας επενδύσει στην εκπαίδευση εκείνων των δημοσίων υπαλλήλων, οι οποίοι εξυπηρετούν πολίτες, στοχεύοντας πρωτίστως στην αποτελεσματική εξυπηρέτηση των πολιτών και η οποία θα βασίζεται στον σεβασμό του πολίτη και στην αξιοπιστία του υπαλλήλου. Κάτι, το οποίο, δηλαδή η αναφορά στη συμπεριφορά του υπαλλήλου προς τον πολίτη, βάσει των δεδομένων του ισχύοντος δημοσιοϋπαλληλικού κώδικα (συνολικό κείμενο με 169 άρθρα σε 141 σελίδες), έχει περάσει στα «ψιλά γράμματα» μιας και έχει «στριμωχθεί» σε 2 μόλις άρθρα και 10 σειρές.

Πεδίον δόξης λαμπρόν για την Κυβέρνηση για να προχωρήσει στην επίλυση των «εύκολων», ων ουκ έστιν αριθμός, προβλημάτων. Η Κυβέρνηση εκπροσωπεί  όμως μια μόνο μορφή του κράτους, δηλαδή της εξουσίας. Ο τρίτος πυλώνας εξουσίας του δημοκρατικού πολιτεύματος, η Δικαιοσύνη, δηλαδή οι δικαστές, αποτελούν ex officio την ελίτ των δημοσίων λειτουργών στην Ελλάδα με συνταγματικά κατοχυρωμένη την ανεξαρτησία και ισοβιότητά τους. Ας επιλέξουν λοιπόν διάφορα μικρά και «εύκολα» προβλήματα, τα οποία ταλανίζουν τους πολίτες κι ας δώσουν λύσεις. Παράλληλα ας μπουν «μπροστάρηδες» κι ας δώσουν το καλό παράδειγμα, όχι μόνο σε άλλους δημόσιους λειτουργούς και υπαλλήλους, αλλά και στην κοινωνία, περιλαμβανομένων των δικηγόρων, αναλαμβάνοντας οι ίδιοι πρωτοβουλίες με στόχο να συμβάλλουν στη λύση του θεμελιώδους προβλήματος, δηλ. της καθυστέρησης απονομής δικαιοσύνης. Ασφαλώς και δεν μιλάμε σ’ αυτήν την περίπτωση για ένα «εύκολο» πρόβλημα, αλλά μ’ αυτόν τον τρόπο παρακινούν τον πολίτη ν’ αρχίσει να τηρεί κι αυτός τους κανόνες.

Γιατί όμως τόση επιμονή στην τήρηση κανόνων και στο κράτος; Μόνο εκεί έχουμε προβλήματα στην Ελλάδα; Φυσικά και όχι. Ένα όμως από τα μεγαλύτερα «καρκινώματα» στη χώρα μας είναι η αμοιβαία έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτών και κράτους, κάτι το οποίο, έχει πολύ βαθιές ρίζες στην ιστορία του τόπου, οι οποίες με τη σειρά τους έχουν βγάλει περιπλοκάδες και σφιχταγκαλιάζουν πολλές πτυχές της ζωής μας. Ας κάνουμε την εξής «υπόθεση εργασίας»: αντιμετωπίζουμε ήδη δημογραφικό πρόβλημα κι ο πληθυσμός μειώνεται. Ιδιαίτερα οι νέοι. Παράλληλα, νέοι και μάλιστα ταλαντούχοι ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό και δεν επιστρέφουν στην Πατρίδα. Λιγότεροι νέοι σημαίνει λιγότεροι νέοι εργαζόμενοι, άρα λιγότερες ασφαλιστικές εισφορές και χαμηλότερο συνολικό εισόδημα με φυσικό επακόλουθο λιγότερη κατανάλωση και κατ’ επέκταση χαμηλότερα έσοδα – φόρους για το κράτος, όπερ μεθερμηνευόμενον, σε συνδυασμό με όλο και περισσότερους γηραιότερους να ζουν στη χώρα μας, χαμηλότερες συντάξεις. Άρα το πρόβλημα επιδεινώνεται. Για όλους μας. Αν η Κυβέρνηση, ει δυνατόν με συναίνεση της Αντιπολίτευσης, δεν προχωρήσει σε ριζικές λύσεις, θα το βρούμε μπροστά μας.

Τετραγωνισμός του κύκλου ή γόρδιος δεσμός; Ας επανέλθουμε λοιπόν στον Στάθη Καλύβα και στους κανόνες που επικαλείται: «Η πραγματική επανάσταση, που τελικά είναι πολύ πιο εύκολη από ό,τι πιστεύουμε, θα έρθει όταν οι Αρχές θα επιλέξουν (γιατί περί επιλογής πρόκειται) να εφαρμόσουν με συστηματικό τρόπο τους κανόνες που οι ίδιες έχουν θέσει. Μήπως να πιέζαμε για τη λύση των εύκολων προβλημάτων αντί να οδυρόμαστε για τα άλυτα;» Για ν’ αρχίσει να οικοδομεί η Πολιτεία τη σχέση εμπιστοσύνης με τους πολίτες, στοχεύοντας ιδιαίτερα στους νέους του εξωτερικού, οι οποίοι, έχοντας βάσιμους λόγους για να επιστρέψουν, να την ανταποδίδουν στη συνέχεια, προσφέροντας τις υπηρεσίες τους σε, ει δυνατόν, καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας στον τόπο μας. Χτίσιμο εμπιστοσύνης λοιπόν! Trust στα «αρχαία ελληνικά». Trust και στη συνέχεια gain. Tr-ain. Brain Tr-ain!

Υ.Γ. Εμπιστοσύνη: η πίστη στην αξιοπιστία, εντιμότητα ή ικανότητα, αξία κ.λπ. (κάποιου). Πίστις: εκ του πείθω / πείθομαι. Σύμφωνα με την ετυμολογία και την αρχαία χρήση της δήλωνε το αίσθημα της βεβαιότητας που αποκτούσε κάποιος έχοντας πειστεί από τις αποδείξεις. (Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Γ. Μπαμπινιώτη)