Δασμοί Τραμπ: Ο «εγκέφαλος» πίσω από τον σχεδιασμό [γράφημα]

Από τότε που ο Τραμπ εξελέγη για πρώτη φορά, το 2016, ο «γκουρού» σε θέματα εμπορίου είναι ένας «πολυλογάς και καταφερτζής» (σύμφωνα με άρθρο του The New Yorker) εβδομηνταεπτάχρονος δικηγόρος της Ουάσινγκτον, ο Ρόμπερτ Λάιτχαϊζερ. Πρόκειται για ένα πρόσωπο, το οποίο πέρασε την πρώτη θητεία του Τραμπ ως εμπορικός αντιπρόσωπος των ΗΠΑ. Ο ίδιος έχει διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον εμπορικό πόλεμο με την Κίνα, καθώς και στην επαναδιαπραγμάτευση της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής, γνωστής ως NAFTA, με το Μεξικό και τον Καναδά.

Ο Λάιτχαϊζερ είχε προσληφθεί για πρώτη φορά στον Λευκό Οίκο από τον Ρόναλντ Ρέιγκαν και από τότε είναι βασικός σύμβουλος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Ως εμπορικός αντιπρόσωπος του Τραμπ καθ’ όλη τη διάρκεια της πρώτης θητείας του, επέβαλε δασμούς έως και 25% στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου από πολλές χώρες, επέβαλε δασμούς στο 75% των εξαγωγών της Κίνας προς τις ΗΠΑ και οδήγησε Καναδά και Μεξικό σε επαναδιαπραγμάτευση των εμπορικών συμφωνιών με τις ΗΠΑ.

Ο διάλογος με τον Τραμπ

Τα προηγούμενα χρόνια, ο οικονομικός εθνικισμός του Τραμπ ήταν μια πιο περιθωριακή θέση εντός του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Κάποια στιγμή, ενώ ο Λάιτχαϊζερ επαναδιαπραγματευόταν τη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής, ο Τραμπ τον κάλεσε στο Οβάλ Γραφείο. «Μπομπ, όλοι είναι εναντίον σου», είπε ο Τραμπ.

ΕΕ: Τι απαντάει στους δασμούς Τραμπ σε αλουμίνιο και χάλυβα

Το χαρτί που έπρεπε να παίξει ο Λάιτχαϊζερ ήταν η ιδεολογική συγγένεια. «Κύριε Πρόεδρε», φέρεται να είπε, «αυτό συμβαίνει επειδή είμαι ο μόνος που το βλέπει αυτό με τον τρόπο που το βλέπετε εσείς».

Η άποψη στην οποία έχει καταλήξει ο Λάιτχαϊζερ μετά από σχεδόν μισό αιώνα εργασίας πάνω στο θέμα είναι ότι το ελεύθερο εμπόριο είναι μια μυθοπλασία, την οποία πιστεύουν μόνο οι Αμερικανοί και οι οικονομολόγοι (και, κατά διαστήματα, οι Βρετανοί). «Το ελεύθερο εμπόριο δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο», αναφέρει, σύμφωνα με το The New Yorker για να συμπληρώσει: «Απλώς δεν υπάρχει. Και δεν υπάρχει σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας των στοιχείων». Ακόμη και ελλείψει δασμών, οι χώρες κάνουν ένα σωρό πράγματα για να προστατεύσουν την εγχώρια παραγωγή. «Δυσκολεύομαι να το εξηγήσω αυτό ακόμη και σε οποιονδήποτε ανώτερο κυβερνητικό υπάλληλο», δήλωσε ο Λάιτχαϊζερ.

Το βιβλίο του το 2023

Το 2023 δημοσίευσε το βιβλίο του «No Trade is Free», στο οποίο αμφισβητεί ανοιχτά τα οφέλη του ελεύθερου εμπορίου και ισχυρίζεται ότι οι πολιτικές μειώσεων δασμών και συμμετοχής των ΗΠΑ στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου δεν λειτούργησαν προς όφελος της χώρας. Υποστηρίζει ότι οι πολυεθνικές και οι εισαγωγείς επηρεάζουν τις πολιτικές των ΗΠΑ, αγνοώντας τις αρνητικές συνέπειες για τους Αμερικανούς εργαζόμενους.

«Στρατηγική αποσύνδεση» (strategic decoupling) είναι η φράση που χρησιμοποιεί ο Λάιτχαϊζερ για να περιγράψει τις αλλαγές που οραματίζεται στο εμπόριο με την Κίνα σε μια δεύτερη θητεία του Τραμπ. Το σύγχρονο σύστημα του διεθνούς εμπορίου επισημοποιήθηκε κατά τη δεκαετία του 1990, όταν οι ΗΠΑ εισήλθαν στη NAFTA, ιδρύθηκε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου και χορηγήθηκε στην Κίνα το καθεστώς του πλέον ευνοούμενου κράτους. Μάλιστα, ο Λάιτχαϊζερ ήταν απαισιόδοξος για τη ρύθμιση αυτή εκείνη την εποχή- το 1997, καθώς η Γερουσία εξέταζε την έγκριση του πλέον ευνοούμενου καθεστώτος για την Κίνα και για αυτό έγραψε στους Times ότι, αν η συμφωνία περνούσε, «κάθε θέση εργασίας στη μεταποίηση στις Ηνωμένες Πολιτείες θα βρισκόταν σε κίνδυνο».

Ο Τσώρτσιλ και ο Μασκ

Ένας λόγος για τον οποίο ο Λάιτχαϊζερ μπορεί να ήταν πιο ανοιχτός στον Τραμπ από ό,τι οι περισσότεροι δικηγόροι της γενιάς του στην Ουάσινγκτον είναι ότι είδε τον δισεκατομμυριούχο ως έκφραση μιας μόνιμης τάσης στην πολιτική του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και όχι ως ανταρσία εναντίον της. Στον Λευκό Οίκο, έδωσε στον Τραμπ ένα παλιό καφέ βιβλίο που έχει από τη δεκαετία του ’80 με τίτλο «Η Μεγάλη Διαμάχη», το οποίο συγκέντρωνε πολιτικά επιχειρήματα υπέρ και κατά των δασμών.

Όταν ο Λάιτχαϊζερ μπήκε στον Λευκό Οίκο, το 2017, διάβασε το «Alone», το δεύτερο μέρος της βιογραφίας του Ουίνστον Τσόρτσιλ από τον Ουίλιαμ Μάντσεστερ, για να προετοιμαστεί για την αντιπολίτευση στον οικονομικό εθνικισμό του. Αντ’ αυτού, διαπίστωσε ότι οι ιδέες του προσέλκυσαν ενδιαφέρον από απροσδόκητα μέρη, όπως ο Ίλον Μασκ. Αναφορικά με τη στοχοθεσία των δασμών, η πρώτη Κυβέρνηση Τραμπ, συνολικά, επέβαλε σχεδόν ογδόντα δισεκατομμύρια δολάρια σε νέους φόρους στους Αμερικανούς μέσω δασμών, και το μακροπρόθεσμο αντάλλαγμα, σύμφωνα με το Tax Foundation, θα είναι μια μείωση κατά 0,2% του Α.Ε.Π. και μια απώλεια περίπου 142.000 θέσεων εργασίας.

Γιατί θεωρεί την Κίνα ως υπαρξιακή απειλή

Σε κάθε περίπτωση, ο Λάιτχαϊζερ θεωρεί απειλή την Κίνα, καθότι όπως είχε δηλώσει στο CBS: «Για μένα η Κίνα αποτελεί υπαρξιακή απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Είναι… ένας πολύ, πολύ ικανός αντίπαλος. Η Κίνα θεωρεί τον εαυτό της ως τον νούμερο ένα στον κόσμο και θέλει να είναι έτσι. Μας βλέπουν ως εμπόδιο. Έχουν τον μεγαλύτερο στρατό στον κόσμο και τον αυξάνουν, το μεγαλύτερο ναυτικό στον κόσμο και το αυξάνουν. Μας κατασκοπεύουν, παίρνουν την τεχνολογία μας, διεξάγουν οικονομικό πόλεμο εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών και τον κερδίζουν τουλάχιστον τις τελευταίες τρεις δεκαετίες».

Ο βασικός δείκτης για τον Λάιτχαϊζερ ήταν ανέκαθεν το εμπορικό έλλειμμα. Η αλήθεια είναι ότι οι ΗΠΑ έχουν αξιοσημείωτο έλλειμμα σε αγαθά και υπηρεσίες κάθε χρόνο από το 1975. Ομως οι περισσότεροι οικονομολόγοι προσεγγίζουν το εμπορικό έλλειμμα από την οπτική των εθνικών ποσοστών αποταμίευσης, δηλαδή ως αναγκαστική συνέπεια της υψηλής κατανάλωσης των ΗΠΑ και των χαμηλών ιδιωτικών και δημόσιων αποταμιεύσεων. Ο Λάιτχαϊζερ δεν έχει την ίδια άποψη, καθώς κατανοεί το έλλειμμα μόνον ως άμεση μεταφορά πλούτου των ΗΠΑ στους ανταγωνιστές τους, ιδίως στην Κίνα.

Ακόμη, σε άλλο σημείο της συνέντευξή του, αναφερόμενος στο strategic decoupling σημείωνε με νόημα (για την Κίνα): «Σας πουλάμε 150 δισεκατομμύρια δολάρια. Αγοράζουμε 150 δισεκατομμύρια δολάρια από εσάς. Τέρμα. Δεν επιτρέπουμε επενδύσεις στην Κίνα παρά μόνο σε περιπτώσεις που πιστεύουμε ότι είναι προς το συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών. Δεν επιτρέπουμε τις εισερχόμενες επενδύσεις, οπότε αρχίζουμε να ξεμπερδεύουμε».

Τέλος, ανέφερε: «Θεωρώ ότι η Κίνα είναι υπαρξιακή απειλή για τις ΗΠΑ. Είναι ένας πολύ, πολύ ανταγωνιστικός αντίπαλος. Βλέπει τον εαυτό της ως το νούμερο 1 στον κόσμο και θέλει να είναι έτσι. Μας βλέπουν σαν μια χώρα σε αποδρομή. Έχουν τον μεγαλύτερο στρατό στον κόσμο και τον μεγαλώνουν, το μεγαλύτερο ναυτικό στον κόσμο και το μεγαλώνουν. Μας κατασκοπεύουν. Παίρνουν την τεχνολογία μας. Έχουν εξαπολύσει έναν οικονομικό πόλεμο στις ΗΠΑ και κερδίζουν αυτόν τον πόλεμο εδώ και τουλάχιστον τρεις δεκαετίες.»