18ο RED Meeting Point: Τι συζητήθηκε για το θεσμικό αδιέξοδο στη δόμηση

Αρνητικές θα είναι σύμφωνα με τον τεχνικό κόσμο και τους επενδυτές ακινήτων οι επιπτώσεις, από τις πρόσφατες αλλαγές στον πολεοδομικό σχεδιασμό, που κορυφώνονται με την κατάργηση των κινήτρων του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ), τους περιορισμούς στην εκτός σχεδίου δόμηση και τη νομική αβεβαιότητα γύρω από την οριοθέτηση οικισμών.

Το θέμα συζητήθηκε  στο πλαίσιο του 18ου RED Meeting Point, από τους κ.κ. Γιώργο Στασινό Πρόεδρο του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ), Δημήτριο Πυργάκη Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), Κωνσταντίνο Καρατσώλη εταίρο της DTK Law Firm, Φώτη Γιόφτσιο Αντιπρόεδρο και Διευθύνοντα Σύμβουλο της Ten Brinke Hellas και Γιάννη Δεληκανάκη εκ των ιδρυτών και Διευθύνοντα Σύμβουλο της επενδυτικής εταιρείας Southrock.

«Η θεσμική αστάθεια αποτελεί διαρκή πρόκληση για το νομικό σύστημα», δήλωσε ο δικαστής του ΣτΕ Δημήτρης Πυργάκης, υπογραμμίζοντας πως οι συνεχείς μεταβολές φέρνουν ιδιοκτήτες, μηχανικούς και επενδυτές στα όρια της… νευρικής κρίσης». Την ίδια στιγμή, ο πρόεδρος του ΤΕΕ Γιώργος Στασινός έκανε λόγο για άμεσο πλήγμα στην αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας: «Δεκάδες άδειες έχουν εγκλωβιστεί, ενώ η κατάργηση των κινήτρων του ΝΟΚ αποδυναμώνει την περιβαλλοντική στρατηγική για βιώσιμες κατασκευές και ενεργειακή αναβάθμιση».

Οι επισημάνσεις για την έλλειψη ασφάλειας δικαίου κυριάρχησαν στις τοποθετήσεις, με τον νομικό Κωνσταντίνο Καρατσώλη να τονίζει πως «μόνο ένα σταθερό και σαφές θεσμικό πλαίσιο με προβλεψιμότητα μπορεί να διασφαλίσει τα συμφέροντα πολιτών και επενδυτών». Όμως, όπως παρατηρεί, σήμερα πολλοί ιδιοκτήτες βρίσκονται αντιμέτωποι με αιφνιδιαστικές απαγορεύσεις δόμησης, ακόμα και όταν έχουν ήδη υποβάλει αιτήσεις για άδειες ή έχουν προχωρήσει σε μεταβιβάσεις.

Επενδυτική ανασφάλεια και ρίσκο αποεπένδυσης

Στο μέτωπο των επενδύσεων, οι επιχειρηματίες Γιάννης Δεληκανάκης (Southrock) και Φώτης Γιόφτσιος (Ten Brinke Hellas) εμφανίστηκαν ιδιαίτερα ανήσυχοι. «Οι επενδυτές πλέον διστάζουν να τοποθετηθούν σε ακίνητα εκτός σχεδίου ή σε περιοχές με ασαφές νομικό καθεστώς», επεσήμανε ο κ. Δεληκανάκης, προσθέτοντας ότι η θεσμική αστάθεια αυξάνει το επενδυτικό ρίσκο και περιορίζει σημαντικά τη ρευστότητα.

«Η Ελλάδα γίνεται πολύ ακριβή χώρα για τους ξένους επενδυτές», συμπλήρωσε ο κ. Γιόφτσιος, εξηγώντας πως «η ανασφάλεια και η αδυναμία να προσδιοριστεί το νομικό καθεστώς καθιστούν το περιβάλλον εξαιρετικά επισφαλές». Ο ίδιος αποκάλυψε ότι οι επενδυτές υφίστανται τον «εκβιασμό του χρόνου», καθώς χρειάζονται έως και 4 χρόνια για να κριθεί μια προσφυγή, έναντι 6-7 μηνών σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. «Το brand Ελλάδα πλήττεται ανεπανόρθωτα», υπογράμμισε ο ίδιος.

Πολιτεία και ΣτΕ σε τροχιά σύγκρουσης

Η αντιπαράθεση μεταξύ ΤΕΕ και ΣτΕ δεν περιορίστηκε στα τεχνικά ζητήματα, αλλά επεκτάθηκε σε θεσμικά ζητήματα βαθύτερου χαρακτήρα. Ο κ. Στασινός κατηγόρησε το ΣτΕ για καθυστερημένα αντανακλαστικά, καθώς –όπως είπε– «οι αποφάσεις έρχονται μετά από 13 χρόνια, τιμωρώντας πολίτες αντί για την Πολιτεία που ευθύνεται για τις στρεβλώσεις». Υπογράμμισε επίσης την ανάγκη συνταγματικών αρχών όπως η ισότητα και η εμπιστοσύνη να ενσωματώνονται στη δικαστική κρίση.

Από την άλλη πλευρά, ο κ. Πυργάκης παραδέχθηκε ότι υπήρξαν σφάλματα στο παρελθόν, κάνοντας λόγο για «προπατορικό αμάρτημα» του 2012, όταν ο ΝΟΚ «δεν περιορίστηκε σε οικοδομικό κανονισμό αλλά εισήγαγε και πολεοδομικές ρυθμίσεις, αλλοιώνοντας τον χωρικό σχεδιασμό».

Οι αποζημιώσεις και ο κίνδυνος δημοσιονομικού σοκ

Έντονη ανησυχία προκαλεί και το ενδεχόμενο μαζικών αποζημιώσεων, καθώς οι επενδύσεις που ανατράπηκαν βρίσκονται ήδη σε ώριμο στάδιο μελετών και αδειών. Ο κ. Γιόφτσιος επεσήμανε πως «δεν είναι μόνο το παράβολο των οικοδομικών αδειών, αλλά και τα εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ που έχουν δαπανηθεί για μελέτες, οι οποίες πλέον καθίστανται άχρηστες». Προέβλεψε ότι το κράτος θα χρειαστεί να καταβάλει αποζημιώσεις ύψους πολλών εκατομμυρίων ευρώ.

Αναδρομικότητα και διεθνής κακή εικόνα

Ιδιαίτερη μνεία έγινε στην αναδρομικότητα των αποφάσεων του ΣτΕ, με τους επενδυτές να εκφράζουν έντονη ανησυχία. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Δεληκανάκης, «αν το κράτος δεν μπορεί να εξασφαλίσει σταθερότητα στις αποφάσεις του, δεν μιλάμε πλέον για νομικό ζήτημα, αλλά για ζήτημα δημοκρατίας». Πρότεινε δε να συμμετέχουν τεχνικοί σύμβουλοι στη διαδικασία λήψης αποφάσεων ώστε αυτές να είναι πλήρως τεκμηριωμένες.

Την ίδια στιγμή, προτάσεις όπως η εφαρμογή μεταβατικών περιόδων και μηχανισμών αποζημίωσης –όπως εφαρμόζεται στην Ιταλία και την Ισπανία– φαίνεται να κερδίζουν έδαφος ως πιθανά πρότυπα για το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο.

Η ανάγκη πολιτικής λύσης

Σε κάθε περίπτωση, οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι η ευθύνη αποκατάστασης της θεσμικής συνέχειας και προβλεψιμότητας ανήκει αποκλειστικά στην Πολιτεία. Μόνο έτσι μπορεί να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη πολιτών και επενδυτών και να διασφαλιστεί η μετάβαση σε ένα μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης με σαφείς κανόνες και σταθερότητα.