Η πρακτική έχει κριθεί παράνομη στην Ευρωπαϊκή Ένωση εδώ και πάνω από μια δεκαετία, ενώ σε ορισμένες χώρες επιβάλλονται και κυρώσεις – στη Γαλλία για παράδειγμα, από το 2021. Και όμως, δεν είναι σπάνιο Ευρωπαίοι που επιχειρούν να πληρώσουν για την αγορά ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας με την υπηρεσία του συστήματος Ενιαίου Χώρου Πληρωμών σε Ευρώ (SEPA) να μην το καταφέρνουν εξαιτίας της διεύθυνσης της τράπεζάς τους. Επειδή, δηλαδή, το ΙΒΑΝ τους υποδηλώνει λογαριασμό σε μια άλλη ευρωπαϊκή χώρα.
Πρόκειται για τις «διακρίσεις των ΙΒΑΝ», όπως τις καταγγέλλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. «Η πρακτική αυτή φαίνεται νόμιμη και θεμιτή, όμως είναι τελείως παράνομη», σημειώνουν οι πελάτες των ευρωπαϊκών τραπεζών που δημιούργησαν την πρωτοβουλία «Δέξου το ΙΒΑΝ μου». Το φαινόμενο είναι συχνότερο τους μήνες των θερινών διακοπών κατά τους οποίους οι Ευρωπαίοι ταξιδεύουν περισσότερο.
SEPA χωρίς αντίκρισμα
Ένας κάτοικος Ελλάδας, για παράδειγμα, που διαθέτει τραπεζικό λογαριασμό σε γερμανική τράπεζα και επιθυμεί να χρησιμοποιήσει το γερμανικό IBAN κινδυνεύει να δει την πληρωμή σε μια ελληνική επιχείρηση να απορρίπτεται. Το IBAN ξεκινά, ως γνωστόν, με τα δύο πρώτα γράμματα της χώρας στην οποία έχει ανοιχτεί ο λογαριασμός και στη συνέχεια ακολουθείται από αριθμούς. Στην Ελλάδα ξεκινά με GR, ενώ στη Γερμανία ξεκινά με DE, στη Γαλλία με FR, στην Ολλανδία με NL και ούτω καθεξής.
Το IBAN είναι απαραίτητο για τις μεταφορές χρημάτων μέσω του συστήματος SEPA ή επίσης για πληρωμές με άμεση χρέωση από τον τραπεζικό του λογαριασμό. Υπενθυμίζεται ότι ο SEPA (Ενιαίος Χώρος Πληρωμών Σε Ευρώ) καθιερώθηκε για τη μεταφορά χρημάτων σε ευρωπαϊκό νόμισμα εντός και εκτός των κρατών-μελών της ΕΕ (και όχι μόνο) με κοινούς κανόνες και με την ίδια ταχύτητα και το ίδιο κόστος όπως και οι εγχώριες συναλλαγές.
Όλες οι τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη έχουν προσαρμοστεί στο σύστημα SEPA προσφέροντας υπηρεσίες μεταφοράς χρημάτων που πραγματοποιούνται απρόσκοπτα, εφόσον είναι γνωστό το ΙΒΑΝ (ο Διεθνής Αριθμός Τραπεζικού Λογαριασμού δηλαδή) και το όνομα του παραλήπτη του χρηματικού ποσού που θέλει να μεταφέρει κάποιος. Ωστόσο, ορισμένες επιχειρήσεις αρνούνται αυτές τις μεταφορές και τις άμεσες χρεώσεις από τράπεζα άλλου ευρωπαϊκού κράτους.
Accept my IBAN
«Μια τράπεζα, ένας πάροχος υπηρεσιών Διαδικτύου ή ένα γυμναστήριο δεν δέχεται το IBAN σας και επιμένει ότι χρειάζεστε έναν τοπικό τραπεζικό λογαριασμό; Μπορεί αυτό να μοιάζει νόμιμο και θεμιτό, όμως είναι παράνομο», υπογραμμίζεται στον ιστότοπο της πρωτοβουλίας «Accept my IBAN» («Δέξου το ΙΒΑΝ μου»). Πρόκειται για μια «απαράδεκτη διάκριση εις βάρος των Ευρωπαίων με βάση το ΙΒΑΝ που χρησιμοποιούν», σημειώνει η πρωτοβουλία.
Το «Accept my IBAN» ξεκίνησε από διάφορες τεχνολογικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον ευρωπαϊκό χρηματοοικονομικό τομέα, όπως η Wise, η N26 και η Revolut, που έχουν προφανές συμφέρον να μη δημιουργούνται τέτοιου είδους διακρίσεις. «Η πρωτοβουλία δίνει τη δυνατότητα στους Ευρωπαίους πολίτες να συλλέγουν καταγγελίες και να τις προωθούν στις ευρωπαϊκές αρχές», γράφει η Εμά Κονφρέρ στον γαλλικό «Figaro» εξηγώντας ότι για να παρακάμψει τη διάκριση η ηλεκτρονική τράπεζα Revolut λάνσαρε ένα γαλλικό IBAN το 2022, ακολουθούμενη από τη γερμανική Νeobank N26 το 2023.
Άγνοια και ασχετοσύνη
Η γαλλίδα ρεπόρτερ αναφέρει ότι στις 5 Αυγούστου ένας χρήστης του Χ μοιράστηκε τη δυσαρέσκειά του στο κοινωνικό δίκτυο: «Ο ιδιοκτήτης ενός πρακτορείου ενοικίασης αυτοκινήτων προσπάθησε να κλέψει τα χρήματά μου εξαιτίας διακρίσεων που σχετίζονται με το IBAN μου. Αυτός ο ηλίθιος ισχυρίστηκε ότι δεν μπορούσα να χρησιμοποιήσω ένα ευρωπαϊκό IBAN για να πληρώσω. Τι ασχετοσύνη, τι άγνοια!», έγραψε ο χρήστης δίχως να εξηγεί, όμως, πως ο πράκτορας προσπάθησε να του κλέψει χρήματα, διότι η μη αποδοχή ενός τρόπου πληρωμής δεν συνιστά κλοπή.
Η καταγγελία στο Χ όμως δεν αρκεί. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνιστά στα θύματα των διακρίσεων του ΙΒΑΝ «να υποβάλλουν καταγγελίες στις αρμόδιες αρχές προστασίας του πολίτη και του καταναλωτή της χώρας στην οποία αντιμετώπισαν αυτή τη διάκριση». Σύμφωνα με τη γαλλική οικονομική εφημερίδα «Les Échos», από το 2021 έως το Μάρτιο του 2025 υποβλήθηκαν στην «Accept my IBAN» 4.688 καταγγελίες κυρίως στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ισπανία.
Η «ζώνη SEPA»
«Η παράνομη αυτή πρακτική θα έπρεπε να έχει σταματήσει να συμβαίνει εδώ και αρκετά χρόνια. Από την 1η Αυγούστου 2014 οι Ευρωπαίοι επαγγελματίες υποχρεούνται να δέχονται οποιοδήποτε IBAN έχει εκδοθεί στη ζώνη SEPA», σημειώνει η Έμα Κονφρέρ της «Le Figaro». Και διευκρινίζει ότι η «ζώνη SEPA» περιλαμβάνει όχι μόνο τις 27 χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν, τη Νορβηγία, την Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ανδόρα, το Μονακό, τον Άγιο Μαρίνο, το Βατικανό, το Μαυροβούνιο και την Αλβανία.
«Στη Γαλλία η Αρχή Καταπολέμησης της Απάτης έχει τη δυνατότητα να τιμωρεί αυτήν την πρακτική από το 2021 και έχει ως τώρα επιβάλει πρόστιμα έως 75.000 ευρώ σε ένα φυσικό πρόσωπο και έως 375.000 ευρώ σε ένα νομικό πρόσωπο», υπογραμμίζει η ρεπόρτερ.
