Νέοι αγρότες: Γιατί εγκαταλείπουν τη γη – Το στοίχημα της ανανέωσης των γενεών

Αντιμέτωπη με μια «σιωπηλή» κρίση βρίσκεται η ΕΕ, καθώς ένα κρίσιμο κομμάτι του αγροτικού κόσμου, οι νέοι αγρότες, παρά τις πολιτικές που προωθούνται, αποθαρρύνονται, εγκαταλείπουν ή ακόμα δεν τολμούν να εισέλθουν στο επάγγελμα.

Αν και οι Βρυξέλλες θέλουν να εφαρμόσουν νέες στρατηγικές και πολιτικές προκειμένου να αντιστρέψουν το πρόβλημα της γήρανσης του αγροτικού πληθυσμού στην Ευρώπη, φαίνεται όμως πως το νέο σχέδιό τους μπορεί να μην διαθέτει την απαιτούμενη χρηματοδότηση για να το υλοποιήσει.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τα κράτη μέλη να δαπανήσουν το 6% των χρημάτων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής τους για την ανανέωση των γενεών — διπλάσιο από το τρέχον επίπεδο

Οι προκλήσεις για την ανανέωση των γενεών στον πρωτογενή τομέα είναι μεγάλες και οι αντιφάσεις ακόμα πιο βαθιές. Κάθε χρόνο, χιλιάδες αγρότες συνταξιοδοτούνται και λιγότεροι παίρνουν τη θέση τους. Το αποτέλεσμα είναι λιγότεροι άνθρωποι να καλλιεργούν, περισσότερες εισαγωγές να γεμίζουν τα ράφια των σούπερ μάρκετ και ένα επάγγελμα να οδεύει προς την παρακμή.

Η κρίση

Αυτή την κρίση πρόκειται να αντιμετωπίσουν οι Βρυξέλλες, όταν ο Επίτροπος Γεωργίας Κριστόφ Χάνσεν θα παρουσιάσει τη Στρατηγική της ΕΕ για την Ανανέωση των Γενεών στη Γεωργία — ένα σχέδιο για να αποτρέψει την επόμενη γενιά παραγωγών τροφίμων από το να τα παρατήσει πριν καν ξεκινήσει.

Οι νέοι αγρότες, ζητούν από τους νομοθέτες να αναλάβουν δράση εδώ και πάνω από μια δεκαετία, δήλωσε στο Politico ο Πίτερ Μίντεντορπ, ο 25χρονος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Νέων Αγροτών (CEJA).

Ενόψει της δημοσίευσης της στρατηγικής, ο Μίντερντορπ, δηλώνει επιφυλακτικός επισημαίνοντας χαρακτηριστικά: «Σε ποιο βαθμό μπορούμε να κάνουμε όλες τις ωραίες συστάσεις πραγματικότητα επί τόπου εάν δεν υπάρχει χρηματοδότηση;»

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τα κράτη μέλη να δαπανήσουν το 6% των χρημάτων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής τους για την ανανέωση των γενεών — διπλάσιο από το τρέχον επίπεδο. Αν τα κράτη τηρήσουν αυτόν τον στόχο, η CEJA θα μπορούσε να επωφεληθεί από περισσότερα από 17 δισεκατομμύρια ευρώ την περίοδο 2028–2034, μια σημαντική δημοσιονομική ενίσχυση σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.

Το ερώτημα είναι αν το σχέδιο μπορεί πράγματι να αποτρέψει την εξαφάνιση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων της Ευρώπης.

Τα προβλήματα

Πάνω από το ένα τρίτο των διαχειριστών αγροτικών εκμεταλλεύσεων στην Ευρώπη είναι άνω των 65 ετών, ενώ λιγότεροι από ένας στους οκτώ είναι κάτω των 40 ετών.

«Δεν είναι ότι οι νέοι δεν θέλουν να ασχοληθούν με τη γεωργία — είναι ότι είναι σχεδόν αδύνατο να ξεκινήσει κανείς», δήλωσε η Σάρα Τιλ, η 21χρονη αντιπρόεδρος της ομάδας νέων αγροτών LLJ του Λουξεμβούργου.

Οι νέοι αγρότες δυσκολεύονται να βρουν διαθέσιμη και οικονομικά προσιτή γη για να ξεκινήσουν να εργάζονται. Ένα εκτάριο καλλιεργήσιμης γης στην ΕΕ κοστίζει σχεδόν 12.000 ευρώ. Η τιμή αυτή αυξάνεται σε πάνω από 90.000 ευρώ κατά μέσο όρο στην Ολλανδία,  από 56.000 ευρώ πριν από μια δεκαετία.

«Όταν ξεκινάς, οι τράπεζες ζητούν εγγυήσεις που οι γονείς σου δεν μπορούν να σου δώσουν — είναι ένας φαύλος κύκλος», δήλωσε ο Φλοριάν Πονσελέ, ένας 29χρονος κτηνοτρόφος βοείου κρέατος, επικεφαλής της βελγικής περιφερειακής ένωσης νέων αγροτών FJA.

Ο Ρόι Μάιερ, πρόεδρος της ολλανδικής ομάδας νέων αγροτών NAJK, το έθεσε ευθέως: «Οι τράπεζες βλέπουν τους νέους αγρότες ως κίνδυνο. Αν είσαι 25 ετών και θέλεις να αγοράσεις γη, ξέχασέ το».

Σε όλη την Ευρώπη, οι νέοι αγρότες βλέπουν τη γεωργία όχι ως μια παράδοση που πρέπει να προστατευθεί, αλλά ως μια επιχείρηση που πρέπει να επανεφευρεθεί.

«Οι νέοι αγρότες δεν περιμένουν επιδοτήσεις», είπε ο Μέιτζερ, αντιδρώντας στην ιδέα ότι περιμένουν εύκολο χρήμα από τις Βρυξέλλες. Αυτό που θέλουν, υποστήριξε, είναι η κανόνες που δεν αλλάζουν με κάθε νέα μεταρρύθμιση και η αναγνώριση ότι είναι επιχειρηματίες όπως όλοι οι άλλοι.

«Οι άνθρωποι στην ηλικία μου δεν φοβούνται την καινοτομία», πρόσθεσε. «Θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε drones, δεδομένα, τεχνητή νοημοσύνη. Αλλά για να επενδύσουμε, χρειαζόμαστε σαφείς, μακροπρόθεσμους κανόνες. Δεν μπορείς να χτίσεις μια επιχείρηση σε μεταβαλλόμενο έδαφος».

Το «στοίχημα»

Οι Βρυξέλλες προσπαθούν εδώ και δεκαετίες να προσελκύσουν νέους αγρότες μέσω της ΚΑΠ τους, με ανάμεικτα αποτελέσματα. Τα κράτη μέλη αφιερώνουν επί του παρόντος το 3% των χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ αγροτικών ενισχύσεων σε προγράμματα νέων αγροτών — περίπου 6,8 δισεκατομμύρια ευρώ μεταξύ 2023 και 2027.

Τώρα ο Χάνσεν θέλει να ανεβάσει τον πήχη. Ένα πρόσφατο προσχέδιο της στρατηγικής, το οποίο περιήλθε στην κατοχή του POLITICO, θέτει ως στόχο τον διπλασιασμό του μεριδίου των αγροτών της ΕΕ κάτω των 40 ετών σε σχεδόν το ένα τέταρτο έως το 2040.

Για να επιτευχθεί αυτό, η Επιτροπή θέλει οι χώρες να δαπανήσουν το 6% των προϋπολογισμών τους για την ΚΑΠ σε νέους αγρότες, να περιορίσουν τις πληρωμές προς τους συνταξιούχους και να προσφέρουν δάνεια έως και 300.000 ευρώ για τους νεοεισερχόμενους. Προτρέπει επίσης τις πρωτεύουσες να χρησιμοποιήσουν τη φορολογική μεταρρύθμιση και τις πολιτικές χρήσης γης ως εργαλεία για να κάνουν τη γεωργία πιο ελκυστική, ενώ παράλληλα διατυμπανίζει τα σχέδια της ίδιας της Επιτροπής να δημοσιεύσει μια στρατηγική για τη βιοοικονομία τον επόμενο μήνα.

Οι ομάδες νέων αγροτών ανησυχούν ότι η φιλοδοξία μπορεί να ξεπεράσει τα μέσα. Σε αντίθεση με τον τρέχοντα αγροτικό προϋπολογισμό, ο οποίος επιβάλλει το ελάχιστο 3%, ο στόχος του 6% είναι μόνο φιλόδοξος . Αυτό έχει κάνει την CEJA να ανησυχεί ότι ορισμένες κυβερνήσεις θα μπορούσαν να δαπανήσουν ακόμη λιγότερα.

Οι νέοι αγρότες φοβούνται ότι η ανανέωση των γενεών θα δυσκολευτεί να ανταγωνιστεί άλλες προτεραιότητες χρηματοδότησης και ότι η τύχη της νέας στρατηγικής μπορεί να εξαρτάται λιγότερο από τις καλές προθέσεις και περισσότερο από την ίδια την επόμενη ΚΑΠ – μια μεταρρύθμιση που ήδη δέχεται πυρά τόσο από τα αγροτικά λόμπι όσο και από τους νομοθέτες.