ΚΑΠ: Ποιοι αγρότες χρειάζονται περισσότερη στήριξη; Οι «ευάλωτες ομάδες» [γράφημα]

Αντιμέτωπη με την πρόκληση για πιο αποτελεσματική και δίκαιη στήριξη των αγροτών που βρίσκονται πραγματικά σε μειονεκτική θέση βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς ετοιμάζεται για τη νέα προγραμματική περίοδο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) 2028-2034.

Μια νέα έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που βασίζεται σε δεδομένα της περιόδου 2021–2023, αποκαλύπτει μεγάλες ανισότητες στα αγροτικά εισοδήματα και αναδεικνύει ποιοι πραγματικά κινδυνεύουν να μείνουν πίσω στο μέλλον της ευρωπαϊκής γεωργίας, εντείνοντας τις συζητήσεις γύρω από το πώς πρέπει να αναδιαρθρωθεί η οικονομική ενίσχυση ώστε να φτάνει σε αυτούς που τη χρειάζονται περισσότερο.

Το 13% των αγροτών στην ΕΕ δεν μπορεί να καλύψει ούτε τα βασικά κόστη λειτουργίας

Ένα σημαντικό τμήμα των ευρωπαϊκών εκμεταλλεύσεων δεν είναι βιώσιμο, η οικονομική κατάσταση αγροτών απέχει πολύ από το ιδανικό, με πολλούς απ’ αυτούς να παλεύουν για την επιβίωση.  Η πρόσφατη ανάλυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής χαρτογραφεί ποιοι αγρότες είναι πιο ευάλωτοι και γιατί η εισοδηματική στήριξη πρέπει να γίνει πιο στοχευμένη από ποτέ.

Με ελάχιστο προϋπολογισμό 293,7 δισ. ευρώ για εισοδηματική στήριξη, που προτείνεται στο πλαίσιο του Εθνικού και Περιφερειακού Ταμείου Εταιρικής Σχέσης για την περίοδο 2028 – 2034, οι προτεινόμενες ρυθμίσεις της επόμενης ΚΑΠ φιλοδοξούν να δώσουν στα κράτη-μέλη τη δυνατότητα να εφαρμόσουν πολύ πιο στοχευμένα εργαλεία, προσαρμοσμένα στις ανάγκες συγκεκριμένων ομάδων αγροτών, αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι τα αγροτικά εισοδήματα διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των τομέων, των μεγεθών των εκμεταλλεύσεων, των ηλικιακών ομάδων και των γεωγραφικών περιοχών.

Η εικόνα στις ευρωπαϊκές εκμεταλλεύσεις

Παρότι η πλειονότητα των αγροτικών εκμεταλλεύσεων χαρακτηρίζονται ως οικονομικά βιώσιμες, η ανάλυση δείχνει ότι το 13% των αγροτών στην ΕΕ δεν μπορεί να καλύψει ούτε τα βασικά κόστη λειτουργίας. Σε αυτό το ποσοστό, ένα ανησυχητικό 6% εμφανίζει αρνητικό εισόδημα, ακόμη και αν δεν ληφθεί υπόψη η απόσβεση του εξοπλισμού.

Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο ανισόρροπη όταν εξετάζονται οι διαφορετικοί τύποι εκμεταλλεύσεων. Οι αγρότες που συνδυάζουν αροτραίες καλλιέργειες και βοσκότοπους εμφανίζουν μόλις 22% πλήρη βιωσιμότητα, το χαμηλότερο ποσοστό μεταξύ όλων των ειδών εκμεταλλεύσεων.

Επίσης, οι μικρότερες οικονομικά εκμεταλλεύσεις (κάτω των 8.000 ευρώ οικονομικού μεγέθους) έχουν 22% πιθανότητα αρνητικού εισοδήματος. Στα μεγαλύτερα αγροκτήματα, άνω των 100.000 ευρώ, το ποσοστό μη βιωσιμότητας μειώνεται στο 10%.

Παρά τις διαφορές, η συνολική τάση δείχνει ότι μετά το 2022 η βιωσιμότητα επιδεινώθηκε, κυρίως λόγω αυξημένων εισροών και αβεβαιότητας στις αγορές. Το 2023 μόνο το 29% των εκμεταλλεύσεων μπορούσε να καλύψει όλα τα κόστη – σημαντική πτώση από το 38% του 2022.

Οι αγρότισσες, έχουν μέσο αγροτικό εισόδημα 21.300 ευρώ, το οποίο είναι 37% χαμηλότερο από το μέσο εισόδημα των ανδρών αγροτών

Οι «ευάλωτες ομάδες» αγροτών

Ως πιο οικονομικά ευάλωτες ξεχωρίζουν οι αγρότες σε περιοχές με φυσικούς περιορισμούς (ANC), οι νέοι αγρότες, οι μικτές εκμεταλλεύσεις καλλιεργειών – κτηνοτροφίας, οι γυναίκες αγρότισσες και οι οικογενειακές εκμεταλλεύσεις.

Σύμφωνα με ίδια στοιχεία για την περίοδο 2021-23, η εικόνα που προκύπτει είναι ιδιαίτερα ανησυχητική για τις παραπάνω κατηγορίες:

• Ο μέσος αγρότης σε περιοχές με φυσικούς περιορισμούς έχει εισόδημα 26.200 ευρώ, δηλαδή 26% χαμηλότερο από τον παραγωγό σε εύφορες περιοχές.
• Ο νέος αγρότες, έχει αγροτικό εισόδημα 27.600 ευρώ, το οποίο είναι 14% χαμηλότερο από το μέσο εισόδημα των γεωργών μεγαλύτερης ηλικίας.
• Οι μικτές εκμεταλλεύσεις, που συνδυάζουν την παραγωγή φυτικών και ζωικών προϊόντων, έχουν μέσο αγροτικό εισόδημα ανά εργαζόμενο 24.600 ευρώ, το οποίο είναι κατά 25% χαμηλότερο από το μέσο εισόδημα των εξειδικευμένων εκμεταλλεύσεων.
• Οι αγρότισσες, έχουν μέσο αγροτικό εισόδημα 21.300 ευρώ, το οποίο είναι 37% χαμηλότερο από το μέσο εισόδημα των ανδρών αγροτών.
• Οι οικογενειακές εκμεταλλεύσεις έχουν μέσο εισόδημα ανά εργαζόμενο 24.800 ευρώ, το οποίο είναι 47% χαμηλότερο από αυτό των άλλων εκμεταλλεύσεων.

Οι αλλαγές

«Καθώς η ΚΑΠ συνεχίζει να εξελίσσεται, προσαρμοζόμενη στις νέες προκλήσεις και ευκαιρίες, η ανάγκη για ένα πιο στοχευμένο και αποτελεσματικό σύστημα στήριξης του εισοδήματος γίνεται όλο και πιο εμφανής», αναφέρεται στην έκθεση της Κομισιόν.

Η πρόταση για την ΚΑΠ 2028-2034 αναγνωρίζει αυτή την απαίτηση, σκιαγραφώντας ένα όραμα για μια πιο δίκαιη και βιώσιμη αγροτική πολιτική, που παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να δώσουν προτεραιότητα στη στήριξη του εισοδήματος όσων την έχουν περισσότερο ανάγκη, σύμφωνα με τους στόχους της πολιτικής για τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας, της βιωσιμότητας για 450 εκατομμύρια ευρωπαίους πολίτες και τη διατήρηση της ηγετικής θέσης της ΕΕ στις παγκόσμιες αγορές, συμβάλλοντας στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια.

Η διαφοροποίηση της στήριξης αποτελεί τον πυρήνα του νέου μοντέλου, επιτρέποντας μια πιο δίκαιη κατανομή των ενισχύσεων. Η προτεινόμενη ΚΑΠ διευκολύνει τα κράτη μέλη να αναδιανέμουν τη στήριξη προς όφελος των μικρών και μεσαίων αγροτικών εκμεταλλεύσεων και συγκεκριμένων ομάδων, όπως εκείνων που βρίσκονται σε περιοχές με φυσικές ή άλλες ειδικές προκλήσεις, των νέων αγροτών, των μικτών εκμεταλλεύσεων (δηλ. που ασχολούνται με την καλλιέργεια και την εκτροφή βοοειδών), των γυναικών γεωργών και των οικογενειακών εκμεταλλεύσεων, ανάλογα με τις συγκεκριμένες ανάγκες τους.

Για να επιτευχθεί αυτή η καλύτερη στόχευση, όπως αναφέρεται στην έκθεση, η νέα ΚΑΠ θα συνδυάσει διάφορα εργαλεία από την υφιστάμενη εργαλειοθήκη, όπως η φθίνουσα εισοδηματική στήριξη βάσει έκτασης (DABIS), η συνδεδεμένη στήριξη, η στήριξη των επενδύσεων, οι τομεακές παρεμβάσεις και η αγροπεριβαλλοντική στήριξη, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τόσο οι ανάγκες εισοδήματος όσο και η επισιτιστική ασφάλεια.

Το νέο μοντέλο θα βασίζεται στη στρατηγική στόχευση, επιτρέποντας στα κράτη μέλη να αναπτύξουν εξατομικευμένες προσεγγίσεις και να κατανέμουν τη στήριξη με βάση τις τοπικές συνθήκες και τις κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις, αλλά και να διασφαλίζεται ότι η δημόσια χρηματοδοτική στήριξη φτάνει σε όσους την έχουν περισσότερο ανάγκη.