Startups: Πρόοδος στη βιτρίνα και κενό στην ανάπτυξη

Τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα έμαθε να μιλά τη γλώσσα των startups. Εκκολαπτήρια, funds, θεσμικά εργαλεία και αυξημένες ροές χρηματοδότησης δημιουργούν την εικόνα ενός οικοσυστήματος που ωριμάζει.

Οι αριθμοί, όμως, λένε μια πιο σύνθετη ιστορία. Η δραστηριότητα αυξάνεται, αλλά η ανάπτυξη δεν αποκτά δυναμική. Αυτό δείχνει ότι το πρόβλημα δεν είναι στην πρόθεση ή τις ιδεες, το πρόβλημα είναι στην εξέλιξη.

Oι επενδύσεις σε startups στην Ελλάδα

Η κινητικότητα είναι υπαρκτή και καταγράφεται. Το 2024, οι επενδύσεις σε startups με δραστηριότητα στην Ελλάδα ξεπέρασαν τα 550 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας διψήφια αύξηση σε ετήσια βάση και την καλύτερη επίδοση των τελευταίων ετών.

Στην Ελλάδα, το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων κατευθύνεται σε πολύ αρχικά στάδια

Σε μια ευρωπαϊκή αγορά που συνολικά κινήθηκε υποτονικά, το στοιχείο αυτό δεν είναι αμελητέο. Όμως σε απόλυτους όρους, το μέγεθος παραμένει περιορισμένο. Χώρες με παρόμοιο πληθυσμό, όπως η Πορτογαλία ή η Φινλανδία, απορροφούν σταθερά μεγαλύτερα ποσά, ενώ οικοσυστήματα όπως της Ισπανίας κινούνται πλέον σε εντελώς άλλη κλίμακα.

Το κρίσιμο ζήτημα δεν είναι μόνο το ύψος της χρηματοδότησης, αλλά η δομή της. Στην Ελλάδα, το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων κατευθύνεται σε πολύ αρχικά στάδια. Οι γύροι pre-seed και seed είναι σχετικά πολλοί.

Το οικοσύστημα «στενεύει»

Όταν, όμως, έρχεται η στιγμή των μεγαλύτερων γύρων, εκεί όπου κρίνεται η διεθνής επέκταση, η παραγωγική ένταση και η δημιουργία ουσιαστικού αποτυπώματος, το οικοσύστημα «στενεύει». Οι γύροι Series A και άνω παραμένουν λίγοι και συχνά συνδέονται με μεταφορά έδρας ή βασικής δραστηριότητας στο εξωτερικό.

Η προσπάθεια γίνεται, αξία δημιουργείται, αλλά δεν παραμένει στη χώρα

Αυτό εξηγεί και ένα φαινομενικά παράδοξο φαινόμενο, όπου startups με Έλληνες ιδρυτές αντλούν σημαντικά κεφάλαια από διεθνείς επενδυτές, αλλά μεγάλο μέρος αυτής της δραστηριότητας δεν καταγράφεται στην ελληνική οικονομία. Η προσπάθεια γίνεται, αξία δημιουργείται, αλλά δεν παραμένει στη χώρα.

Η μεγάλη εικόνα πίσω από τα νούμερα

Οι ευρωπαϊκοί δείκτες αποτυπώνουν καθαρά το πρόβλημα κλίμακας. Σύμφωνα με το European Innovation Scoreboard, η πρόσβαση σε venture capital στην Ελλάδα αντιστοιχεί περίπου στο 35% του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Την ίδια στιγμή, η απασχόληση σε τομείς υψηλής και μεσαίας-υψηλής τεχνολογίας διαμορφώνεται κοντά στο 16% της συνολικής απασχόλησης, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ξεπερνά το 38%.

Οι startups καλούνται να αναπτυχθούν σε ένα περιβάλλον που δεν «τρέχει» με γρήγορους ρυθμους

Με απλά λόγια, το οικοσύστημα startups λειτουργεί μέσα σε μια οικονομία χαμηλής τεχνολογικής έντασης. Αυτό περιορίζει τη ζήτηση για προηγμένα προϊόντα, τη διαθεσιμότητα εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού και τη δυνατότητα σύνδεσης της καινοτομίας με την παραγωγή και τις εξαγωγές. Οι startups καλούνται να αναπτυχθούν σε ένα περιβάλλον που δεν «τρέχει» με γρήγορους ρυθμους.

Η σύνδεση των startups με τη βιομηχανία

Σε θεσμικό επίπεδο, έχουν γίνει βήματα που δεν υπήρχαν την προηγούμενη δεκαετία. Το EquiFund και το EquiFund II, υπό την ομπρέλα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων, δημιούργησαν ένα πλέγμα κεφαλαίων που έσπασε τη χρηματοδοτική ξηρασία των πρώτων σταδίων. Το Elevate Greece λειτούργησε ως μηχανισμός χαρτογράφησης και προβολής, δίνοντας ορατότητα σε εκατοντάδες startups.

Όμως τα εργαλεία αυτά, από μόνα τους, δεν απαντούν στο κεντρικό πρόβλημα, που είναι η απουσία μεγάλων, επαναλαμβανόμενων γύρων χρηματοδότησης και τη σύνδεση των startups με τη βιομηχανία, την παραγωγή και τις εξαγωγές. Η ελληνική αγορά εξακολουθεί να στερείται εγχώριων επενδυτών με την ικανότητα να στηρίξουν συστηματικά τη φάση της εξέλιξης.

Έλλειμμα ανάπτυξης

Η συζήτηση για τις startups συχνά περιορίζεται στον χώρο της τεχνολογίας. Στην πραγματικότητα, αφορά τον πυρήνα του αναπτυξιακού μοντέλου. Χωρίς επιχειρήσεις που να εξελίσσονται, να επενδύουν σε έρευνα, να εξάγουν και να δημιουργούν θέσεις εργασίας υψηλής προστιθέμενης αξίας, η ανάπτυξη παραμένει εύθραυστη και εξαρτημένη από παραδοσιακούς κλάδους.

Η Ελλάδα εισέρχεται σε μια περίοδο όπου τα ευρωπαϊκά κονδύλια θα μειώνονται και η ανάπτυξη θα πρέπει να στηριχθεί περισσότερο σε ιδιωτικές επενδύσεις

Αυτό αποκτά μεγαλύτερη σημασία καθώς η Ελλάδα εισέρχεται σε μια περίοδο όπου τα ευρωπαϊκά κονδύλια θα μειώνονται και η ανάπτυξη θα πρέπει να στηριχθεί περισσότερο σε ιδιωτικές επενδύσεις και παραγωγικότητα. Το ερώτημα δεν είναι αν υπάρχουν startups. Είναι αν το οικοσύστημα μπορεί να μετατραπεί σε σταθερό μηχανισμό δημιουργίας μεγέθους, εξαγωγών και θέσεων εργασίας.

Προς το παρόν, τα στοιχεία δείχνουν μια οικονομία που έχει καταφέρει να ξεκινήσει, αλλά όχι ακόμη να τρέξει. Το αν αυτό το κενό θα κλείσει, δεν θα φανεί στις κατατάξεις και στις ανακοινώσεις, αλλά στους ισολογισμούς, στις εξαγωγές και στο αν οι ελληνικές startups θα αρχίσουν να μεγαλώνουν χωρίς να χρειάζεται να φύγουν από τη χώρα.