Με ένα εξόχως ενδιαφέρον αλλά και σύνθετο ζήτημα ασχολήθηκε πριν από κάποιο διάστημα το Συμβούλιο Επικρατείας στην με αρ. 579/2020 απόφασή του στο πλαίσιο της οποίας ερμήνευσε τα στοιχεία που συνεκτιμώνται για τον προσδιορισμό του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης σε περιπτώσεις ηθικής βλάβης ή/και ψυχικής οδύνης.
Πιο συγκεκριμένα, με το άρθρο 932 ΑΚ παρέχεται στο δικαστήριο της ουσίας η ευχέρεια να επιδικάσει στον ενάγοντα χρηματική ικανοποίηση, εφόσον κρίνει ότι αυτός υπέστη ηθική βλάβη ή ψυχική οδύνη και να καθορίσει το ύψος αυτής, αφού εκτιμήσει τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης και τους ειδικότερους ισχυρισμούς των διαδίκων που προβάλλονται ενώπιόν του. Τέτοια πραγματικά περιστατικά είναι ιδίως η βαρύτητα του πταίσματος του ζημιώσαντος και το συντρέχον πταίσμα του ζημιωθέντος (άρθρο 300 ΑΚ), οι συνθήκες της προσβολής, το είδος, η ένταση και οι συνέπειές της, η κοινωνική και η οικονομική κατάσταση του ζημιωθέντος ή οποιοδήποτε άλλο συγκεκριμένο στοιχείο που προβάλλει ο ενάγων ή προκύπτει από τις αποδείξεις και ασκεί επιρροή -αυξητικά ή μειωτικά- στο ύψος του ποσού στη συγκεκριμένη περίπτωση και, επομένως, αποτελεί νόμιμο προσδιοριστικό παράγοντα του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης, κατά την κρίση του δικαστηρίου της ουσίας, η οποία διαλαμβάνεται καθ’ ερμηνείαν του άρθρου 932 ΑΚ με βάση τα διδάγματα της κοινής πείρας και λογικής.
Μάλιστα, η λήψη υπόψη από το δικαστήριο της ουσίας για τον προσδιορισμό του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης πραγματικών περιστατικών που δεν ήταν επιτρεπτό να συνεκτιμηθούν για το σχηματισμό της κρίσης αυτής ή η παράλειψή του να συνεκτιμήσει πραγματικά περιστατικά που είχαν τεθεί υπόψη του, τα οποία επιδρούν στον προσδιορισμό του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης, ελέγχεται κατ’ αναίρεση, ως παράβαση (εσφαλμένη ερμηνεία) του άρθρου 932 ΑΚ. Κρίσιμος χρόνος για τον καθορισμό του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης του άρθρου 932 ΑΚ είναι ο χρόνος της πρώτης επ’ ακροατηρίου συζήτησης της υπόθεσης στον πρώτο βαθμό. Επομένως, το δικαστήριο της ουσίας μπορεί να λάβει υπόψη και γεγονότα μεταγενέστερα της άσκησης της αγωγής, με απώτατο χρονικό όριο την ημέρα της πρώτης συζήτησης της υπόθεσης στο ακροατήριο σε πρώτο βαθμό.
Κατά τα άρθρα 932 και 933 ΑΚ, ο θάνατος προσώπου που έχει επιδώσει στον εναγόμενο αγωγή χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης και η συνεπεία του θανάτου μεταβίβαση της εγερθείσας αξίωσης λόγω κληρονομίας σε άλλο πρόσωπο που έχει ομοίως εγείρει αγωγή για την ίδια ιστορική και νομική αιτία δεν συνιστά νόμιμο κριτήριο για τον καθορισμό ποσού χρηματικής ικανοποίησης μικρότερου από το ποσό που θα επιδικαζόταν υπέρ του αρχικού δικαιούχου (θανόντος ενάγοντος) ως «εύλογο», αν δεν είχε επέλθει ο θάνατός του, για τον λόγο ότι ωφελείται πλέον άλλο πρόσωπο (κληρονόμος) και όχι ο αρχικός δικαιούχος και μετέπειτα αποθανών. Τούτο διότι η αξίωση του ενάγοντος και στη συνέχεια θανόντος διαδίκου διατηρεί και μετά το θάνατο αυτού την αυτοτέλειά της απέναντι στην αντίστοιχη αξίωση εξ ιδίου δικαίου του άλλου ενάγοντος που είναι και ο κληρονόμος του και δήλωσε ενώπιον του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου ότι συνεχίζει τη δίκη ως κληρονόμος της αξίωσης του θανόντος ενάγοντος. Για τον προσδιορισμό δε του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης του θανόντος διαδίκου εφαρμόζονται τα ίδια κριτήρια που λαμβάνονται υπόψη για τον προσδιορισμό του ύψους της αντίστοιχης χρηματικής ικανοποίησης του εν ζωή διαδίκου, χωρίς να αποτελεί παράγοντα μειωτικό του ποσού της χρηματικής ικανοποίησης ο θάνατος του ενάγοντος πριν από τη πρώτη συζήτηση της υπόθεσης και της συνεπεία αυτού μεταβίβασης της αξίωσης στον κληρονόμο του.
Τέλος, σημειώνεται ότι, αποτελεί νομικό ζήτημα επί του οποίου δεν υπάρχει νομολογία του Δικαστηρίου το ζήτημα αν το γεγονός ότι ένας από τους ενάγοντες απεβίωσε μετά την άσκηση αγωγής με αίτημα την καταβολή χρηματικής ικανοποίησης λόγω ψυχικής οδύνης και πριν την πρώτη επ’ ακροατηρίου συζήτηση της υπόθεσης σε πρώτο βαθμό και η αξίωσή του κληρονομείται από τον ομόδικό του ενάγοντα κατ’ άρθρο 933 ΑΚ μπορεί να ληφθεί υπόψη από το δικαστήριο της ουσίας ως νόμιμο κριτήριο κατά τον προσδιορισμό του εύλογου ύψους της αιτηθείσας χρηματικής ικανοποίησης.
Της Σουζάνας Κλημεντίδη, Δικηγόρου
Latest News
Τα 7+1 «σημεία» που δείχνουν ότι δεν αλλάζει το παραγωγικό μοντέλο στην Ελλάδα [γραφήματα]
Η εξέλιξη από την εποχή των μνημονίων μέχρι σήμερα
Από 7 κύματα η συμπεριφορά της ελληνικής κοινωνίας – Οι άξονες και τα δίπολα
Πώς άλλαξαν οι αντιλήψεις και οι αξίες από το 2000 και μετά
Τι μπορεί να δυναμώσει Μέση Ανατολή και Κεντρική Ασία
Η αλλαγή των εμπορικών προτύπων αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για τις χώρες να επαναπροσδιορίσουν τη θέση τους στο παγκόσμιο οικονομικό πλαίσιο
Πόση είναι η διαφθορά στην Κίνα
Γιατί η κινεζική οικονομία αναπτύχθηκε ραγδαία παρά τη διαφθορά; - Και γιατί επιβραδύνεται μόλις τώρα, ύστερα από τέσσερις δεκαετίες συνεχούς άνθησης;
Τι ισχύει και πώς εφαρμόζεται η εξαήμερη εργασία - Προϋποθέσεις και αλλαγές
Το διευθυντικό δικαίωμα, ο καθορισμός ημερών αναπαύσεως μισθωτών και τα συστήματα απασχόλησης
Προσδιορισμός και φορολογία εισοδήματος από επιχειρηματική δραστηριότητα
Επιχειρηματικές δαπάνες οι οποίες εκπίπτουν από τα ακαθάριστα φορολογικά έσοδα
Δημόσιο Χρέος και Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Σταθερότητας
Η προοπτική και τα ανησυχητικά στοιχεία
Τι ισχύει για την εξαήμερη εργασία στην Ελλάδα και πώς εφαρμόζεται
Οι προϋποθέσεις και οι αμοιβές και αλλαγές με Ν. 5053/2023
Crash test για τις αντοχές του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας η πράσινη ανάπτυξη
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, η Ελλάδα έχει κάνει σημαντικά βήματα προς την απανθρακοποίηση
Χρηματικές αξιώσεις κατά του Δημοσίου: Η περίπτωση διακοπής της παραγραφής
Τι ισχύει στην περίπτωση διακοπής της παραγραφής των χρηματικών αξιώσεων κατά του Δημοσίου στο χρονικό σημείο της επίδοσής της στο εναγόμενο με επιμέλεια του ενάγοντος