Ντιέγκο Μαραντόνα: Τι μπορεί να διδάξει στους κεντρικούς τραπεζίτες

Ήταν 2005 όταν ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, Μέρβιν Κινγκ, περιέγραψε τη “θεωρία του Μαραντόνα για τα επιτόκια”, συγκρίνοντας τις επιδόσεις του Αργεντίνου άσσου εντός των γηπέδων, με τον τρόπο με τον οποίο οι κεντρικοί τραπεζίτες θα έπρεπε να ασκούν τη νομισματική πολιτική. Ειδικά στον αγώνα ενάντια στην Αγγλία το 1986, ο Μαραντόνα έτρεξε περίπου 60 μέτρα σε ευθεία ξεπερνώντας πέντε αντιπάλους και χωρίς να χρειαστεί να κάνει κάποιον ελιγμό, καθώς εκμεταλλεύθηκε το γεγονός ότι οι αντίπαλοί του δεν περίμεναν να κινηθεί απόλυτα σε μια ευθεία.

Για τον Κινγκ, το μάθημα προς τους κεντρικούς τραπεζίτες ήταν σαφές. Καθοδηγήστε με επιδέξιο τρόπο τις προσδοκίες των επενδυτών για τα μελλοντικά επιτόκια και ο στόχος για τον πληθωρισμό μπορεί να επιτευχθεί χωρίς να αλλάξει καθόλου το επίσημο επιτόκιο.

Για μεγάλο μέρος του διαστήματος που μεσολάβησε, η θεωρία του Μαραντόνα κυριάρχησε, σημειώνει ο Economist. Τόσο μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-09, όσο και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τα βασικά επιτόκια των κεντρικών τραπεζών πέρασαν μεγάλα διαστήματα κοντά στο μηδέν, καθώς οι αξιωματούχοι προσπαθούσαν να τονώσουν τις οικονομίες τους.

Η ποσοτική χαλάρωση και ο Μαραντόνα

Μη έχοντας τη δυνατότητα να μείωσουν τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια χαμηλότερα, πολλές επέλεξαν μια λύση που έμοιαζε με αυτή του Μαραντόνα: διαβεβαίωναν τους επενδυτές ότι δεν είχαν καμία πρόθεση να αυξήσουν τα επιτόκια πολιτικής σύντομα. Τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης (QE), με τα οποία αγόραζαν μεγάλους όγκους ομολόγων, ενίσχυσαν αυτό το μήνυμα εξασφαλίζοντας ότι οι κεντρικές τράπεζες (ή οι κυβερνήσεις που τις αποζημίωναν) θα είχανε μεγάλες απώλειες εάν αύξαναν τα επιτόκια.

Σήμερα, η αύξηση των επιτοκίων της FED κατά περισσότερες από πέντε ποσοστιαίες μονάδες, δίνει περιθώρια ελιγμών στους κεντρικούς τραπεζίτες. Ωστόσο, οι επενδυτές, όπως οι αμυντικοί που αντιμετωπίζουν τον Αργεντινό επιτιθέμενο, εξακολουθούν να αντιδρούν περισσότερο στις μελλοντικές κατευθύνσεις παρά στα πραγματικά επιτόκια πολιτικής. Αυτό διότι όταν τα επιτόκια έφταναν στο υψηλότερό τους επίπεδο, οι επενδυτές έδωσαν περισσότερη βάση στα λεγόμενα του Τζερόμ Πάουελ, ο οποίος στις 13 Δεκέμβρη δήλωσε ότι υπήρχαν συζητήσεις για μειώσεις επιτοκίων. Οι δηλώσεις αυτές έστειλαν τις αποδόσεις χαμηλότερα και ενίσχυσαν την ανοδική πορεία των μετοχών.

Καθώς αυτά πλησίαζαν στην κορύφωσή τους το πρώτο εξάμηνο του 2023, οι αγορές αποτίναξαν τον αντίκτυπό τους και σκαρφάλωσαν όλο και πιο ψηλά. Πρόσφατα ο Jerome Powell, ο πρόεδρος της Fed, έκανε το μεγαλύτερο πάταγο όχι αλλάζοντας το επιτόκιο-στόχο, αλλά ανακοινώνοντας ότι οι αξιωματούχοι συζητούσαν να το πράξουν στο μέλλον. Η “στροφή Powell” της 13ης Δεκεμβρίου ήταν ιδιαίτερα ακραία. Μοιάζοντας να επιβεβαιώνει τις ελπίδες των επενδυτών ομολόγων ότι τα επιτόκια θα μειωθούν άμεσα, έστειλε τις αποδόσεις τους χαμηλότερα και ενίσχυσε την ανοδική πορεία των μετοχών. Χρόνια μετά τη διαφυγή από τα σχεδόν μηδενικά επιτόκια, γιατί οι προσδοκίες των επενδυτών εξακολουθούν να έχουν τόσο μεγάλη σημασία σε σχέση με τη νομισματική πολιτική της Fed;

Η απάντηση

Όπως αναφέρει ο Economist, μια σύντομη απάντηση για αυτό το φαινόμενο είναι ότι λίγα έντοκα γραμμάτια ακολουθούν το επιτόκιο πολιτικής της Fed, ενώ πολλά εξαρτώνται από τα μακροπρόθεσμα επιτόκια που καθορίζονται από τις προσδοκίες. Το εύρος-στόχος της Fed καθορίζει το επιτόκιο μίας ημέρας με το οποίο οι τράπεζες δανείζουν κεφάλαια μεταξύ τους.

Αυτό στη συνέχεια καθορίζει το ημερήσιο επιτόκιο των δανείων κυμαινόμενου επιτοκίου προς τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες, καθώς οι δανειστές δεν θα χρεώνουν λιγότερα από όσα θα μπορούσαν να κερδίσουν από τη Fed. Με τη σειρά τους, οι προσδοκίες για το πώς θα αλλάξει αυτό το κυμαινόμενο επιτόκιο στο μέλλον καθορίζουν τα σταθερά επιτόκια με τα οποία οι επενδυτές ή τα ιδρύματα είναι πρόθυμοι να δανείσουν μακροπρόθεσμα, για παράδειγμα, για κρατικό χρέος, εταιρικά ομόλογα ή υποθήκες με σταθερό επιτόκιο. Αυτά τα σταθερά επιτόκια κυριαρχούν πλέον στο κόστος δανεισμού πολύ περισσότερο από το επιτόκιο πολιτικής μίας ημέρας.

Η Fed του Ντάλας εκτιμά ότι στα τέλη του 2021, λίγο πριν η Fed αρχίσει να σφίγγει τα επιτόκια, μόλις το 3% των αμερικανικών στεγαστικών δανείων είχαν κυμαινόμενο επιτόκιο, ενώ τα υπόλοιπα είχαν σταθερά επιτόκια που συνήθως διαρκούν 30 χρόνια ή περισσότερο. Πρόκειται για ένα πολύ χαμηλότερο ποσοστό από αυτό των προηγούμενων δεκαετιών, το οποίο κορυφώθηκε πάνω από το 60% τη δεκαετία του 1990 και εξακολουθούσε να είναι πάνω από το 40% όταν ο Κινγκ έκανε την ομιλία του με τον Μαραντόνα. Εν τω μεταξύ, το 86% των εταιρικών ομολόγων που εκδόθηκαν το 2021 και το 91% το 2020 ήταν σε σταθερά επιτόκια που δεν επηρεάστηκαν από τις μετέπειτα κινήσεις της Fed.

Δεν είναι λοιπόν περίεργο ότι η καθοδήγηση των κεντρικών τραπεζιτών έχει τη μεγαλύτερη δυνατότητα να κινήσει τις αγορές και μεταβάλλοντας το κόστος του νέου δανεισμού να επιτύχει τους στόχους τους για τον πληθωρισμό. Αυτό δεν καθιστά το επιτόκιο πολιτικής άσχετο, αλλά του προσδίδει έναν νέο ρόλο. Για να καθοδηγήσουν τις προσδοκίες με αξιοπιστία, οι αξιωματούχοι πρέπει τελικά να ακολουθήσουν τις αλλαγές που υποδεικνύουν.

Το δίλημμα είναι να αποφασίσουν τι πρέπει να κάνουν όταν οι συνθήκες αλλάζουν, όπως συνέβη μετά τη στροφή του Πάουελ, με την πληθωριστική πίεση να είναι ισχυρότερη από την αναμενόμενη, γεγονός που καθιστά τις μειώσεις των επιτοκίων λιγότερο κατάλληλες.  Η διατήρηση της πορείας μπορεί να μην είναι πλέον κατάλληλη, αλλά η αλλαγή της κινδυνεύει να βλάψει την ικανότητα των κεντρικών τραπεζιτών ώστε να πείθουν τους επενδυτές στο μέλλον.