Κλιματική αλλαγή: To στοίχημα του νέου Green Deal της Ευρώπης

Την πολυαναμενόμενη νέα στρατηγική της Ευρώπης για την Κλιματική Αλλαγή για τα επόμενα χρόνια με σκοπό τον μετασχηματισμό της οικονομίας και της κοινωνίας συνολικά, σύμφωνα με τους φιλόδοξους στόχους που έχουν τεθεί για μηδενισμό των ρύπων μέχρι τα μέσα του αιώνα, ανακοίνωσε σήμερα η Κομισιόν. Ήταν ένα κείμενο που χρειάστηκε τουλάχιστον δύο χρόνια συνομιλιών (και… παζαριού) με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (κοινωνικούς, πολιτικούς και επιχειρηματικούς) για να διαμορφωθεί, αν και απομένει να φανεί αν η εφαρμογή του θα φέρει τελικά την Ευρώπη, εκεί όπου έχει υποσχεθεί.

Η Ευρώπη… βγαίνει μπροστά 

Σε πολιτικούς όρους, η Ευρώπη πετυχαίνει επικοινωνιακά τον στόχο της που είναι να βγει… μπροστά με σε παγκόσμιο επίπεδο σε ένα διάστημα που η μείωση των ρύπων, η απολιγνιτοποίηση και η όλη μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία είναι η μεγάλη συζήτηση και βέβαια ο μεγάλος στόχος της εποχής. Άλλωστε, όπως τόνισε χαρακτηριστικά σε δηλώσεις της, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν πρόκειται για ένα χρέος «όχι μόνο προς τη γενιάς μας, αλλά τα παιδιά και τα εγγόνια μας. Και η Ευρώπη είναι έτοιμη να ανοίξει το δρόμο».

Υπό την έννοια αυτή, οι Βρυξέλλες παραμένουν δεσμευμένες στους στόχους της Συνθήκης του Παρισιού για το Κλίμα και μάλιστα πηγαίνουν ένα βήμα πιο πέρα κάνοντας λόγο για μείωση των ρύπων κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030. Μιλάμε, όμως, βέβαια για τα επίπεδα των ρύπων σε σχέση με τα επίπεδα της δεκαετίας του ’90, που κάποιοι ακτιβιστές θεωρούν παρωχημένα.

Συγκριτικά οι ΗΠΑ, για το ίδιο διάστημα, έχουν υποσχεθεί να μειώσουν τους ρύπους κατά 40% με 43%, ενώ η Βρετανία που θα φιλοξενήσει το Νοέμβριο στη Γλασκόβη τη νέα διάσκεψη του COP-26 έχει βάλει τον πήχη ακόμη ψηλότερα, κάνοντας λόγο για μείωση κατά 68% Η Κίνα, την ίδια ώρα, αν και έχει πάρει μια… πρασινότερη στροφή, δεν έχει δεσμευτεί ακόμη σε συγκεκριμένο ποσοστό. Αν και μέσα στην εβδομάδα αναμένεται να ανακοινώσει τη δημιουργία του δικού της συστήματος εμπορίας ρύπων.

Από όλες τις παραπάνω δυνάμεις, η νούμερο ένα ρυπογόνος χώρα είναι η Κίνα, με την Ε.Ε. αντιθέτως να υπολογίζεται πως ενοχοποιείται μόλις για το 8% των παγκόσμιων ρύπων.

«Έχουμε ουσιαστικά περιθώριο μια δεκαετία για να αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο που παράγουμε την ενέργεια που χρειαζόμαστε, που κινούμαστε, που παράγουμε τα πράγματα που χρειαζόμαστε. Η νέα στρατηγική θα έχει άμεσο αντίκτυπο στη ζωή όλων, από την αύξηση της χρήσης ηλεκτρικών οχημάτων στους δρόμους έως τη δημιουργία πρασινότερων κτιρίων, τη δημιουργία ενός καθαρότερου και πιο υγειούς περιβάλλοντος» σχολίασε χαρακτηριστικά η Εσθονή επίτροπος Ενέργειας, Κάντρι Σίμσον. Για παράδειγμα, αναφορικά με την παραγωγή ενέργειας, ορίζεται πως το 40% της ενέργειας που χρειάζεται το μπλοκ θα πρέπει να καλύπτεται από ανανεώσιμες πηγές έως το 2030.

Η εμπορία ρύπων 

Η προοπτική ενίσχυσης των στόχων για τη μείωση των ρύπων και βέβαια η διεύρυνση του ΣΕΔΕ, ήτοι του συστήματος εμπορίας εκπομπών ρύπων, είχε ήδη προκαλέσει την ικανοποίηση των ακτιβιστών, αλλά και της Ευρωβουλής και αντιθέτως τη δυσαρέσκεια του βιομηχανικού κλάδου, τα λόμπι του οποίου έχουν ήδη ανεβάσει στροφές για να παρέμβουν στη διαδικασία που θα ανοίξει για την επικύρωση των προτάσεων. Κι αυτό με δεδομένο πως οι τιμές, ήδη στο πλαίσιο του σημερινού συστήματος, έχουν εκτοξευτεί στα ύψη, με αποτέλεσμα οι βιομηχανίες να διαμηνύουν πως το κόστος θα καταλήξει να επιβαρύνει τους απλούς πολίτες και καταναλωτές.

Στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ, η Επιτροπή προτείνει να μειωθεί ακόμη περισσότερο το συνολικό ανώτατο όριο εκπομπών και να αυξηθεί το ετήσιο ποσοστό μείωσής του. Προτείνει επίσης τη σταδιακή κατάργηση των δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπής για τις αεροπορικές μεταφορές και την ευθυγράμμιση με το παγκόσμιο σύστημα αντιστάθμισης και μείωσης των ανθρακούχων εκπομπών για τις διεθνείς αεροπορικές μεταφορές, ενώ προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αδυναμία μείωσης των εκπομπών στις οδικές μεταφορές και τα κτίρια, δημιουργείται ένα χωριστό νέο σύστημα εμπορίας εκπομπών για τη διανομή καυσίμων για τις οδικές μεταφορές και τα κτίρια.

Ένα ειδικό μέρος των εσόδων από το νέο σύστημα για τις οδικές μεταφορές και τα κτίρια θα πρέπει να καλύπτει τον πιθανό κοινωνικό αντίκτυπο στα ευάλωτα νοικοκυριά, τις πολύ μικρές επιχειρήσεις και τους χρήστες των μεταφορών. Αν και οι προτάσεις δεν δίνουν λεπτομέρειες για το πώς θα επιτευχθεί αυτή η… μείωση του κοινωνικού αντικτύπου. Πάντως, αναφέρεται πως θα υπάρχουν κίνητρα και χρηματική βοήθεια προς τους καταναλωτές που θέλουν να προσαρμόσουν τα σπίτια τους, κάνοντας τις απαραίτητες πράσινες μετατροπές.

Πράσινες μεταφορές 

Στο επίμαχο κομμάτι που αφορά τις εκπομπές των αυτοκινήτων, όπως αναμενόταν έρχεται αυστηριοποίηση των προτύπων για όλα τα οχήματα, με στόχο τη μείωση των εκπομπών από τα καινούργια αυτοκίνητα κατά 55% από το 2030 και κατά 100% από το 2035 και μάλιστα σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2021 (κάτι ιδιαίτερα σημαντικό). Αυτό με λίγα λόγια σημαίνει πως από το 2035 μπαίνουμε σε ένα κόσμο οχημάτων δίχως εσωτερική καύση, κάτι που σημαίνει πως μέχρι τότε οι βιομηχανίες, αλλά και οι καταναλωτές θα πρέπει να έχουν προετοιμαστεί για την κυριαρχία της ηλεκτροκίνησης, τόσο σε οικονομικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο.  Για παράδειγμα, τα κράτη θα πρέπει να έχουν επεκτείνει τα δίκτυα φόρτισης ως οι ταξιδιώτες να μπορούν να «φορτίσουν» τα οχήματα κάθε 60 χιλιόμετρα για την ηλεκτροκίνηση και κάθε 150 χιλιόμετρα για ανεφοδιασμό υδρογόνου.

Η πίεση που ασκείται επεκτείνεται και στον αεροπορικό κλάδο, που καλείται επίσης να δρομολογήσει την όλο και μεγαλύτερη χρήση βιοκαυσίμων διότι η φορολόγηση των ορυκτών καυσίμων στα καύσιμα για τα αεροσκάφη θα κάνει τη χρήση τους ασύμφορη. Αναλόγως, η ίδια πίεση θα ασκηθεί και στη ναυτιλία, δεδομένου πως και τα τωρινά καύσιμα του κλάδου είναι ρυπογόνα και άρα θα πρέπει να αντικατασταθούν σταδιακά με βιώσιμα καύσιμα.

Σημειωτέον πως με τη μεταρρύθμιση του ΣΕΔΕ, πέρα από την κατάργηση των δωρεάν εκπομπών για τον αεροπορικό κλάδο, εισάγεται για πρώτη φορά στο σύστημα ο ναυτιλιακός κλάδος.

Φόρος εισαγωγών 

Και φτάνουμε στο πλέον επίμαχο, που ναι μεν δεν αιφνιδίασε κανέναν, αλλά δεν σημαίνει πως έγινε δεκτό με… ανεκτική διάθεση ιδιαίτερα από ορισμένες χώρες, τόσο εντός Ε.Ε., όσο και εκτός Ευρώπης, όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα: την πρόταση για ένα φόρο ρύπων στα εισαγώμενα προϊόντα, η λογική του οποίου είναι πως οι ευρωπαϊκές εταιρείες που επιβαρύνονται με το κόστος της πράσινης μετάβασης δεν θα πρέπει να έχουν ανταγωνιστικό μειονέκτημα έναντι των ξένων ανταγωνιστών τους, εφόσον τα εισαγόμενα προϊόντα των ξένων είναι φτηνότερα.

Όπως σχολίασαν αναλυτές, αν οι πολυεθνικές θέλουν να… παρακάμψουν τους κανόνες θα πρέπει ουσιαστικά είτε να “παίξουν” με τις τιμές για να απορροφήσουν το κόστος από το νέο φόρο ή πολύ απλά να μην στέλνουν στην Ε.Ε. ρυπογόντα προϊόντα. Αν και βέβαια το να μην στέλνουν στην Ευρώπη ρυπογόνα προϊόντα και να τα στέλνουν σε χώρες του αναπτυσσόμενου ή τρίτου κόσμου, προφανώς δεν βελτιώνει τις περιβαλλοντολογικές προοπτικές για τον πλανήτη συνολικά.

Εξάλλου, όπως έσπευσε να τονίσει η κυρία φον ντερ Λάιεν, ο φόρος που θα εφαρμοστεί σταδιακά θα στοχεύει σε βιομηχανίες και όχι σε χώρες. Αν και αξίζει να σημειωθεί πως δεν δόθηκαν λεπτομέρειες για το ύψος του και τον τρόπο εφαρμογής του, κάτι που σημαίνει πως θα ακολουθήσουν δύσκολες διαπραγματεύσεις για το θέμα.

Η επόμενη μέρα 

Σε γενικές γραμμές το νέο Green Deal της Ε.Ε., αν και φιλόδοξο, σίγουρα δεν θα είναι διόλου εύκολο να εφαρμοστεί, ούτε φυσικά θα είναι φτηνό τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους απλούς πολίτες. Άλλωστε, σε αυτή τη φάση μιλάμε για μια δέσμη προτάσεων που θα πρέπει να συζητηθούν και να εγκριθούν και σε εθνικό επίπεδο από όλα τα κράτη μέλη, όπως βέβαια και από την Ευρωβουλή. Και ειδικά στα φτωχότερα κράτη, κυρίως της ανατολικής Ευρώπης, υπάρχουν αντιδράσεις αναφορικά με το οικονομικό κόστος της στρατηγικής αυτής. Όμως, είναι προφανές πως η Κομισιόν φαίνεται να λαμβάνει ως δεδομένο πως οι πολίτες της, τουλάχιστον στις περισσότερες χώρες, είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν το τίμημα για μια καλύτερη, καθαρότερη και πιο υγιή ζωή μακροπρόθεσμα, για τους ίδιους και τα παιδιά τους.