Κλιματική αλλαγή: Κλειδί η προσαρμογή

Το 1745, όταν ο ποταμός Λάιφι υπερχείλισε τρώγοντας τα θεμέλια του σπιτιού του, ο νεαρός Εντμουντ Μπερκ βίωσε μια παράξενη εμπειρία. Ο άνθρωπος που επρόκειτο να ανακαλύψει τον μοντέρνο συντηρητισμό άντλησε έμπνευση από αυτή την εμπειρία, γράφοντας για το μοναδικό συναίσθημα που μπορεί να προκαλέσει μια τρομερή καταστροφή –υπό την προϋπόθεση ότι κάποιος την παρακολουθεί από απόσταση.

Το πιο τρομερό πράγμα για τις θεαματικές σκηνές καταστροφής που έκαναν το γύρο του κόσμου τις τελευταίες εβδομάδες είναι ότι δεν υπάρχει ασφαλές σημείο από το οποίο μπορείς να τις παρατηρείς. Το έδαφος κάτω από τη γερμανική πόλη του Ερφσταντ σχίστηκε σαν χαρτομάντηλο από τα ορμητικά νερά. Το Λίτον στη Βρετανική Κολούμπια κάηκε μια ημέρα μετά την καταγραφή εξωφρενικά υψηλά θερμοκρασιών, ενώ στην κινεζική πόλη του Ζενγκζού, τα αυτοκίνητα πλέουν σε νεκρά ψάρια στους πλημμυρισμένους δρόμους της πόλης. Ολος ο κόσμος νιώθει ότι κινδυνεύει.

Οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου έχουν δημιουργήσει έναν πλανήτη θερμότερο κατά έναν βαθμό Κελσίου απ΄ ό,τι ήταν τις ημέρες του Μπερκ στην προ-βιομηχανική εποχή. Η ατμόσφαιρα παράγει ισχυρά καιρικά φαινόμενα που περιέργως έχουν προβλεφθεί αλλά ταυτόχρονα εκπλήσσουν. Και με τις εκπομπές καυσαερίων να συνεχίζονται, τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα.

Δυστυχώς, το 2021 θα καταγραφεί σαν μια από τις πιο δροσερές χρονιές του 21^ου αιώνα. Αν οι θερμοκρασίες αυξηθούν κατά τρεις βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προ-βιομηχανικά επίπεδα τις επόμενες δεκαετίες –όπως και θα γίνει ακόμη κι αν όλοι τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους- μεγάλες εκτάσεις στην τροπική ζώνη κινδυνεύουν να γίνουν υπερβολικά θερμά για να εργαστεί κανείς σε εξωτερικούς χώρους. Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι και τα έμβια όντα που εξαρτώνται από αυτούς θα εξαφανιστούν και το δάσος του Αμαζόνιου θα γίνει φάντασμα του εαυτού του. Τα σοβαρά προβλήματα σοδειάς θα γίνουν μόνιμα. Οι παγετώνες στην Ανταρκτική και τη Γροιλανδία θα συρρικνωθούν σε σημείο που δεν θα υπάρχει επιστροφή, οδηγώντας σε αύξηση της στάθμης της θάλασσας που θα μετριέται όχι σε μιλιμέτρ –όπως σήμερα- αλλά σε μέτρα.

Πριν από έξι χρόνια, στο Παρίσι, οι χώρες του κόσμου δεσμεύτηκαν να αποφύγουν τα χειρότερα αυτού του εφιάλτη μειώνοντας τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου αρκετά γρήγορα ώστε να συγκρατήσουν την αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από δύο βαθμούς Κελσίου. Η πρόοδος προς αυτή την κατεύθυνση παραμένει ανεπαρκής. Ακόμη κι αν οι προσπάθειες αυτές αυξηθούν θεαματικά αρκετά ώστε να πιάσουν το στόχο των δύο βαθμών Κελσίου, δεν πρόκειται να σταματήσει τα δάση να καίγονται, τα λιβάδια για ξεραίνονται, τα ποτάμια να υπερχειλίζουν τις όχθες και τα βουνά παγετώνων να εξαφανίζονται.

Η μείωση των εκπομπών καυσαερίων δεν είναι αρκετή. Ο κόσμος χρειάζεται επειγόντως να επενδύσει στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Τα καλά νέα είναι ότι η προσαρμογή είναι πολιτικά λογική. Ο κόσμος μπορεί ξεκάθαρα να δει την ανάγκη. Όταν μια χώρα επενδύει σε έργα αντιπλημμυρικά προσφέρει υπηρεσίες στους πολίτες της, όπως όταν μειώνει τις εκπομπές καυσαερίων. Τα χρήματαγ δεν έρχονται μόνο από τα δημόσια ταμεία. Εταιρείες και ιδιώτες αναγνωρίζουν την ανάγκη για προσαρμογή και αναλαμβάνουν δράση. Όταν δεν το κάνουν, οι ασφαλιστικές εταιρείες μπορούν να ανοίξουν τα μάτια τους στους κινδύνους που διατρέχουν.

Κάποια προσαρμογή μπορεί εύκολα να γίνει. Τα συστήματα προειδοποίησης για επερχόμενες πλημμύρες στη Γερμανία μπορούν σίγουρα να βελτιωθούν. Όμως, αλλά προβλήματα απαιτούν πολύ μεγαλύτερες δημόσιες επενδύσεις, όπως αυτές που έγιναν στη διαχείριση νερού στην Ολλανδία. Οι πλούσιες χώρες μπορούν να διαχειριστούν τέτοια πράγματα. Οι φτωχές χώρες και οι φτωχοί άνθρωποι χρειάζονται βοήθεια, γιαυτό και η συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα προβλέπει ετήσιες μεταφορές χρημάτων ύψους 100 δις δολαρίων από τους πλούσιους στους φτωχούς.

Οι πλούσιες χώρες δεν έχουν ακόμη κάνει το καθήκον τους. Στις 20 Ιουλίου, ο Τζον Κέρι, ο ειδικός απεσταλμένος του Προέδρου Μπάιντεν για την κλιματική αλλαγή, επανέλαβε τη δέσμευση της Αμερικής να τριπλασιάσει τη βοήθεια του 1,5 δις δολαρίων για την προσαρμογή των φτωχότερων χωρών μέχρι το 2024, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου πλαισίου για την αύξηση των επενδύσεων στην προσαρμογή και την μετρίαση στις αναπτυσσόμενες χώρες. Περισσότερες τέτοιες προσπάθειες είναι ζωτικής σημασίας. Όμως υπάρχουν όρια. Η ζωή με λιγότερο νερό μπορεί να είναι πιθανή. Όμως η ζωή χωρίς νερό δεν υπάρχει. Ορισμένα επίπεδα θερμοκρασίας και υγρασίας καθιστούν αδύνατη την εξωτερική δραστηριότητα. Μετά έρχονται οι πλημμύρες που αναγκάζουν τον κόσμο να εγκαταλείψει τη γη που ζει. Όταν ο ύφαλος χαθεί, είναι οριστικό.

Εάν ο στόχος των Παρισίων για τη διατήρηση της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου επιτευχθεί, δεν πρόκειται να δοκιμαστεί η πλήρης έκταση αυτών των ορίων. Όμως ο ζήλος για μείωση εκπομπών αερίων μπορεί να μην επιταχυνθεί όσο απαιτείται. Και το κλιματικό σύστημα μπορεί να αποδειχθεί περισσότερο ευαίσθητο απ’ όσο έχει δείξει μέχρι σήμερα, όπως μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι είναι πιθανό, παράγοντας περισσότερη θερμότητα ανά τόνο άνθρακα στην ατμόσφαιρα.

Γιαυτό είναι πιο συνετό να εξετασθεί η πιο θεαματική και τρομακτική μορφή προσαρμογής: η ηλιακή γαιομηχανική. Αυτή τείνει να καθιστά τα σύννεφα ή τα στρώματα υλικών στην ατμόσφαιρα να μοιάζουν με καθρέφτη, αντανακλώντας μακριά κάποιο ηλιακό φως. Δεν αποτελεί μια ευθεία, ισοδύναμη και αντίθετη απάντηση στην υπερθέρμανση του πλανήτη από τα αέρια του θερμοκηπίου, όμως θα βοηθήσει, για παράδειγμα, πιθανότατα αλλάζοντας τα πρότυπα βροχόπτωσης. Ερευνα των προηγούμενων 15 ετών έδειξε ότι η ηλιακή γαιομηχανική μπορεί να μειώσει σημαντικά κάποια από τα προβλήματα που δημιουργεί η υπερθέρμανση του πλανήτη. Αυτό που κανείς δεν γνωρίζει ακόμη είναι πώς τέτοια σχήματα μπορούν να αναπτυχθούν ώστε να αντανακλούν όχι μόνο τι συμφέροντα των εμπνευστών τους, αλλά και αυτά των χωρών που επηρεάζουν.

Διαφορετικές χώρες ίσως επιδιώξουν διαφορετικούς στόχους. Κάποιοι τρόποι για τη χρήση της ηλιακής γαιομηχανικής μπορεί να βοηθήσουν κάποιες περιοχές, όμως να βλάψουν άλλες.

Η σκέψη για την ηλιακή γαιομηχανική απαιτεί την αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων –και του κινδύνου ότι δυνάμεις με μικρό ενδιαφέρον γιαυτή ίσως δοκιμάσουν τέτοια σχήματα. Επίσης σημαίνει ότι πρέπει να αντιμετωπιστεί συνολικά το είδος στο οποίο το ανθρώπινο είδος εξελίχθηκε. Παρατηρώντας τα αυξανόμενα νερά στο Λάιφι, ο Μπουρκ αναλογίσθηκε «πόσο μικρός είναι ο άνθρωπος, και πόσο υπέροχο είναι το μυαλό του. «Κυρίαρχος των πάντων, ωστόσο σπάνια μπορεί να ελέγξει οτιδήποτε.» Ο χειρισμός του κλίματος το οποίο η ανθρωπότητα έχει αποσταθεροποιήσει φέρνει στο νου παρόμοιες σκέψεις εξουσίας και ανικανότητας. Δεν είναι η φύση που οι άνθρωποι δεν μπορούν να ελέγξουν, αλλά ο εαυτός τους.