Μουσείο και κέντρο πολιτισμού για τον λιγνίτη

Αντιμέτωποι με τα οικουμενικά αδιέξοδα της κλιματικής κρίσης, «ή θα τον βρούμε το δρόμο ή θα τον φτιάξουμε» όπως έλεγε ο Καρχηδόνιος στρατηλάτης Αννίβας προσπαθώντας να διασχίσει τις Άλπεις. Άλλη λύση επιβίωσης απέναντι στην απρόβλεπτη συμπεριφορά του κλίματος δεν υπάρχει. Το δυσκολότερο αλλά αποτελεσματικότερο μέρος της λύσης είναι η κατάργηση της ενέργειας από άνθρακα. Στην Ελλάδα, άμεσα επηρεάζονται οι οικονομικά εξαρτημένες από τον λιγνίτη περιοχές και ήδη χειμαζόμενες από τις συνέπειες της μακρόχρονης μείωσης της χρήσης του για ηλεκτροπαραγωγή.

Η κυβέρνηση, αξιοποιώντας την ευνοϊκή συγκυρία σε επίπεδο ΕΕ, με έναν συνδυασμό ριζοσπαστικού ενεργειακού μετασχηματισμού και αναπτυξιακού σχεδιασμού, εξασφάλισε ισχυρά κεφάλαια, καθώς και όλες τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την αντιστάθμιση των συνεπειών και την αναγέννηση των περιοχών αυτών μέσα από την παραγωγική τους διαφοροποίηση. Δεν επιτυγχάνεται αλλιώς η δίκαιη μετάβαση, πυρήνας της οποίας είναι ο πολίτης που επιθυμεί μια νέα αρχή για μια καλύτερη ζωή.

Στην καρδιά του στόχου πρέπει να μπει και ο πολιτισμός, με άξονα το τοπίο της βιομηχανίας άνθρακα στην οποία οφείλουμε την οικονομική μας ανάπτυξη. Το μνημειώδες τοπόσημο ενός ατμοηλεκτρικού σταθμού -σημαντικό κομμάτι της ζωής κατοίκων και εργαζομένων στη ΔΕΗ- μπορεί να μετατραπεί σε πολυμορφικό αναπτυξιακό μαγνήτη και πρότυπο οικονομικής αναζωογόνησης: ένα διεθνές κέντρο πολιτισμού και ένα μουσείο βιομηχανικής κληρονομιάς, το ένα μέσα στο άλλο, θα συνδέσουν αναπτυξιακά το παρόν με το μέλλον της περιοχής, μέσα από το εν εξελίξει παρόν της διαδικασίας μετάβασης.

Το μουσείο θα λειτουργεί με σύγχρονα μουσείο-διδακτικά και δια-δραστικά μέσα χωρίς να εστιάζει μόνον στην ιστορία εξόρυξης και καύσης λιγνίτη, δηλαδή στο λιγνιτικό παρελθόν, αλλά στην ίδια τη διαδικασία μετάβασης, δηλαδή στη σταδιακή βελτίωση του τοπίου και των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών. Το κέντρο πολιτισμού, εκτός από εκδηλώσεις, όπως συνέδρια και εκθέσεις, π.χ. βιομηχανικής αρχαιολογίας, ενεργειακών τεχνολογιών κ.ά., θα φιλοξενεί φεστιβάλ τεχνών, θα στεγάζει εργαστήρια τεχνολογιών, αρχεία και βιβλιοθήκες, έως και πολυκατάστημα χρηστικών βιομηχανικών προϊόντων, ίσως και πολυτελές ξενοδοχείο τύπου Silo Kape Town. Ταυτόχρονα, θα οργανώνει δραστηριότητες συνδεδεμένες με τοπόσημα και στοιχεία που συνθέτουν την άλλη πλευρά της ταυτότητας της περιοχής, όπως αρχαιολογικοί χώροι, θρησκευτικά μνημεία, παραδοσιακοί οικισμοί, λίμνες, δάση, άγρια πανίδα, οινοποιεία, κρόκος, γούνα κ.ά. Το εξαιρετικό αυτό μίγμα ιστορίας, περιβάλλοντος και πολιτισμού, θα εκτινάξει τον τουριστικό πολλαπλασιαστή πάνω από τα σημερινά ισχνά επίπεδα. Σημαντικό στοιχείο της πρότασης αυτής είναι η συμμετοχή του πολίτη και του τοπικού επιχειρηματία στην παραγωγή των αναγκαίων προϊόντων και υπηρεσιών.

Το δίπολο μουσείο-κέντρο μπορεί να αναπτυχθεί και να επιτύχει μόνον υπό έναν αυτοχρηματοδοτούμενο φορέα, ικανό να συμπράττει σε μοντέλα παραχώρησης της κατασκευής, της εκμετάλλευσης και της λειτουργίας των αναγκαίων υποδομών, όπως αυτά που εφαρμόστηκαν στα θεματικά μουσεία του Πολιτιστικού Ιδρύματος της τέως ΕΤΒΑ.

Δίνοντας νέες λειτουργίες σε ένα υλικοτεχνικό κεφάλαιο που χάνεται, διατηρούμε τα σημάδια της ιστορίας και της εξέλιξης, και δημιουργούμε από αυτά προστιθέμενη αξία για τους πολίτες.

O Κωστής Μουσουρούλης είναι Πρόεδρος Συντονιστικής Επιτροπής ΣΔΑΜ