Ο πλανήτης μας βρίσκεται αντιμέτωπος με μια – με τα σημερινά δεδομένα τουλάχιστον – μη αντιστρέψιμη κλιματική καταστροφή, που έχει καταστήσει σαφές ότι τα σημερινά δεκαπεντάχρονα όταν είναι 45 ετών θα αντιμετωπίζουν έναν πλανήτη με μεγάλες αβίωτες εκτάσεις. Γνωρίζουμε, επίσης, με ανατριχιαστική ακρίβεια, ότι αυτό έχει να κάνει με έναν τρόπο παραγωγής που προϋποθέτει μεγάλη κατανάλωση ενέργειας που σε μεγάλο βαθμό παράγεται από ορυκτά καύσιμα, η χρήση των οποίων αυξάνει στην ατμόσφαιρα τη συγκέντρωση των αερίων που προκαλούν την κλιματική αλλαγή.
Βεβαίως θα μπορούσε υποστηριχτεί ότι το πρόβλημα θα επιλυθεί αντικαθιστώντας την παραγωγή ενέργειας από ορυκτά καύσιμα με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ωστόσο, όλα δείχνουν ότι είναι πολύ δύσκολο να πετύχουμε αυτόν τον στόχο, ιδίως στις αναπτυγμένες – και με μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας – οικονομίες. Αυτό σημαίνει ότι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο θα πρέπει να βρούμε τρόπους να περιορίσουμε ριζικά την κατανάλωση ενέργειας. Μια μείωση της κατανάλωσης ενέργειας που προφανώς δεν μπορεί να γίνει ισότιμα σε όλο τον κόσμο, καθώς υπάρχουν περιοχές που ακόμη έχουν ανάγκη να πετύχουν ένα ελάχιστο επίπεδο διαβίωσης (άρα και κατανάλωσης ενέργειας).
Όμως, στον αναπτυγμένο κόσμο το κυρίαρχο μοντέλο ανάπτυξης στηρίζεται στη διαρκή αύξηση της κατανάλωσης προϊόντων. Στη δεκαετία του 1960 και του 1970 η έννοια του καταναλωτισμού συνδέθηκε κυρίως με το ερώτημα της αλλοτρίωσης και η κριτική του καταναλωτισμού συνδέθηκε με μια ευρύτερη κοινωνική αμφισβήτηση. Η υποχώρηση του κοινωνικού και πολιτικού ριζοσπαστισμού συνέπεσε με την εποχή του νεοφιλελευθερισμού και την εκ νέου αγιοποίηση της κατανάλωσης. Το αποτέλεσμα ήταν μια σειρά από παράδοξα που βλέπουμε σήμερα. Οι περισσότερες ηλεκτρικές συσκευές σχεδιάζονται για να καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια, όμως η συνολική κατανάλωση ενέργειας δεν μειώνεται, ακριβώς επειδή αυξάνεται ο συνολικός αριθμός ηλεκτρικών συσκευών που χρησιμοποιούμε. Αντίστοιχα, πλήθος καταναλωτικά προϊόντα σχεδιάζονται με το κριτήριο του μειωμένου χρόνου ζωής, ακολουθώντας τα βήματα των εταιρειών ηλεκτρικών λαμπτήρων που επέλεξαν στη δεκαετία του 1920 ένα πρότυπο που εξασφάλιζε ζωή μόνο 1000 ωρών στα προϊόντα τους.
Αύξηση της παραγωγής
Και βέβαια δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτό που ονομάζουμε οικονομική ανάπτυξη δεν είναι μόνο αύξηση της συνολικής παραγωγής, αλλά και αύξηση της συνολικής κατανάλωσης. Μια οικονομία που αναπτύσσεται είναι μια οικονομία στην οποία αυξάνεται η κατανάλωσης, με κάθε δυνατό τρόπο. Αρκεί να αναλογιστούμε σε ποιο βαθμό έχει καταργηθεί η Κυριακή αργία σε πολλές χώρες, με αποτέλεσμα να θεωρείται αυτονόητο ότι η Κυριακή είναι μια μέρα αφιερωμένη στην κατανάλωση. Ή τον τρόπο με τον οποίο η βιομηχανία της ένδυσης προσπαθεί να πολλαπλασιάσει τους κύκλους των αλλαγών στη «μόδα», προσανατολισμένη σε ένα είδος μεγάλης κατανάλωσης φτηνών προϊόντων που παρακολουθούν αυτές τις αλλαγές. Για να μην αναφερθούμε σε εξελίξεις όπως ο τρόπος που ιστορικά έχει αυξηθεί η μέση θερμοκρασία για στεγασμένους χώρους που θεωρείται ανεκτή τον χειμώνα και αντίστοιχα έχει μειωθεί το καλοκαίρι. Όμως, μια επιδιωκόμενη θερμοκρασία σε κλειστούς χώρους π.χ. 22 βαθμών Κελσίου, σημαίνει λειτουργία των κλιματιστικών και των συστημάτων θέρμανσης σε επίπεδα που αυξάνουν τη συνολική κατανάλωση ενέργειας.
Προφανώς υπάρχει η αντίρρηση ότι όλα αυτά συνεπάγονται και τη δημιουργία θέσεων εργασίας και ότι τυχόν απότομη μείωση της κατανάλωσης θα σήμαινε και ανάλογη μείωση της απασχόλησης και του επιπέδου ευημερίας. Άλλωστε, το μεγαλύτερο παράδειγμα που έχουμε για μια χωρά που είδε μια κατάρρευση της κατανάλωσης (συμπεριλαμβανομένης της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών ρύπων που προκαλούν την κλιματική αλλαγή) είναι η τέως ΕΣΣΔ στα πρώτα μετασοσιαλιστικά χρόνια, περίοδος που συνέπεσε με μια χωρίς προηγούμενο για αναπτυγμένη χώρα υποχώρηση του βιοτικού επιπέδου, με άμεση επιδείνωση ακόμη και δεικτών όπως το προσδόκιμο επιβίωσης.
Επιπλέον. Υπάρχει η αντίρρηση ότι αυτή η αντίληψη μιας δυνατότητας ριζικού περιορισμού του καταναλωτισμού ποτέ δεν έρχεται από τις μάζες των ανθρώπων που αναγκάζονται να εργάζονται σε ιδιαίτερα επισφαλείς συνθήκες για να μπορούν να έχουν ένα στοιχειώδες επίπεδο διαβίωσης, αλλά μάλλον από μεσαία στρώματα που έχουν την πολυτέλεια να κάνουν «υπαρξιακές» επιλογές για το μοντέλο κατανάλωσης που επιλέγουν. Με μία έννοια, ο «λιτός βίος» φαντάζει, στο πλαίσιο αυτής της κριτικής, ως πολυτέλεια όσων έχουν επιλύσει τα βιοτικά τους προβλήματα παρά ως πρόταση για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή.
Όμως, υπάρχει και ο αντίλογος ότι μια κοινωνία που περιορίζει την άσκοπη κατανάλωση, που ιεραρχεί τις ανάγκες και αναστοχάζεται συλλογικά τις προτεραιότητές της, που αποφεύγει τη σπατάλη των φυσικών πόρων και αναδιανέμει τον παραγόμενο πλούτο (και την ενεργειακή κατανάλωση) σε παγκόσμια κλίμακα, είναι τελικά ο μόνος τρόπος για να σταματήσουμε να μετράμε χαμένες ευκαιρίες σε σχέση με την κλιματική αλλαγή.
«Η μέρα που ο κόσμος σταματά να ψωνίζει»
Αυτόν τον τίτλο διάλεξε για το πρόσφατο βιβλίο του ο δημοσιογράφος J.B. MacKinnon για να συζητήσει όλα τα ζητήματα που αφορούν το πώς μπορούμε να υπερβούμε τις επιπτώσεις του σύγχρονου καταναγκαστικού καταναλωτισμού. Ο MacKinnon υποστηρίζει ότι θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε ακόμη και με μια μικρή μείωση στην παγκόσμια κατανάλωση, π.χ. στο 5%, που δεν θα ισοδυναμούσε με σοβαρή αλλαγή στον τρόπο ζωής, αλλά θα άνοιγε το δρόμο για ένα πολύ πιο βιώσιμο μέλλον.
Latest News
Σε κατήφορο οι μετοχές Tesla - Li Auto μετά τις... κόντρες μειώσεων στις τιμές
Κατρακύλησαν τη Δευτέρα οι μετοχές των κατασκευαστών ηλεκτρικών αυτοκινήτων στο φόντο του εντεινόμενου «πολέμου των τιμών»
Με επιδοτήσεις 7 δισ. ο Μπάντεν προωθεί τα φωτοβολταϊκά στη στέγη
Το σχέδιο Μπάιντεν εκτιμάται ότι θα τροφοδοτήσει με ηλεκτρική ενέργεια σχεδόν ένα εκατομμύριο νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος
Η R Energy1 Holdings εξαγόρασε φωτοβολταϊκά πάρκα ισχύος 10 MW
Με την εξαγορά η συνολική εγκατεστημένη ισχύς του Ομίλου αυξάνεται στα 55 MW
Φωτοβολταϊκό πάρκο στην Πτολεμαΐδα κατασκευάζει η Intrakat για τη ΔΕΗ
Το συμβατικό τίμημα του έργου ανέρχεται στο ποσό των 43 εκατ. ευρώ
Στα ύψη η ζήτηση για «πράσινα» ταλέντα - Τι δείχνει έρευνα της ManpowerGroup
Σε ποιους κλάδους υπάρχει η υψηλότερη ζήτηση
«Κενό» 1,8 τρισ. δολ. στην πράσινη μετάβαση βλέπει η BlackRock - Πώς επιδρά στα χαρτοφυλάκια
Απαιτούνται περισσότερες συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα
Τα «ομόλογα καταστροφής» και οι ασφαλιστικές στο έλεος του... καιρού
Η επικεφαλής της Eiopa λέει ότι η αύξηση των ζημιών από φυσικές καταστροφές πρέπει να αντιμετωπιστεί από τις εταιρείες και τα κράτη μέλη
Πού θα βρεθούν τα 780 εκατ. για την προστασία των ελληνικών θαλασσών – Η κατανομή
Το roadmap των δεσμεύσεων της Ελλάδας για την προστασία των ωκεανών
Πλώρη… για τα εναλλακτικά καύσιμα από τους πλοιοκτήτες – Οι βιώσιμες λύσεις
Η ναυτιλιακή βιομηχανία διερευνά εναλλακτικές επιλογές για την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων
Δοκιμάζονται τα «πράσινα λεωφορεία» σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη
Τα ηλεκτρικά λεωφορεία είναι 12μετρα, 75 επιβατών και φορτίζονται σε περίπου τρεις ώρες