Παγκόσμια Τράπεζα: 733 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια

Η πανδημία COVID-19 υπήρξε βασικός παράγοντας στην επιβράδυνση της προόδου προς την καθολική πρόσβαση στην ενέργεια, επισημαίνει σε έκθεσή της η Παγκόσμια Τράπεζα, υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα ότι η ενεργειακή κρίση εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω πισωγυρίσματα.

Όπως αναφέρουν οι συντάκτες της μελέτης, παγκοσμίως, 733 εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια και 2,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να μαγειρεύουν χρησιμοποιώντας καύσιμα που είναι επιβλαβή για την υγεία τους και το περιβάλλον. Με τον τρέχοντα ρυθμό προόδου, 670 εκατομμύρια άνθρωποι θα παραμείνουν χωρίς ηλεκτρική ενέργεια έως το 2030—10 εκατομμύρια περισσότεροι από ό,τι είχε προβλεφθεί πέρυσι.

Η έκθεση με τίτλο «Tracking SDG 7: The Energy Progress Report» δείχνει ότι οι επιπτώσεις της πανδημίας, συμπεριλαμβανομένων των lockdown, των διακοπών στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και της εκτροπής των δημοσιονομικών πόρων για να διατηρηθούν οι τιμές των τροφίμων και των καυσίμων προσιτές, έχουν επηρεάσει τον ρυθμό προόδου προς τον Στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDG 7) για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονη ενέργεια έως το 2030.

Οι πιο ευάλωτες χώρες

Η πρόοδος έχει παρεμποδιστεί ιδιαίτερα στις πιο ευάλωτες χώρες και σε εκείνες που ήδη υστερούν στην πρόσβαση σε ενέργεια. Σχεδόν 90 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ασία και την Αφρική που είχαν προηγουμένως αποκτήσει πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια, δεν έχουν πλέον τη δυνατότητα να πληρώσουν για τις βασικές ενεργειακές τους ανάγκες.

Οι επιπτώσεις της κρίσης της COVID-19 στην ενέργεια επιδεινώθηκαν τους τελευταίους μήνες από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η οποία οδήγησε σε αβεβαιότητα στις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου και φυσικού αερίου και εκτόξευσε τις τιμές της ενέργειας στα ύψη.

Η κατάσταση στην Αφρική

Η Αφρική παραμένει η λιγότερο ηλεκτροδοτημένη στον κόσμο με 568 εκατομμύρια ανθρώπους χωρίς πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια. Το μερίδιο της υποσαχάριας Αφρικής στον παγκόσμιο πληθυσμό χωρίς ηλεκτρική ενέργεια εκτινάχθηκε στο 77 % το 2020 από 71% το 2018, ενώ οι περισσότερες άλλες περιοχές σημείωσαν μείωση στο μερίδιό τους στο έλλειμμα πρόσβασης. Ενώ 70 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως απέκτησαν πρόσβαση σε καθαρά καύσιμα και τεχνολογίες μαγειρέματος, αυτή η πρόοδος δεν ήταν αρκετή για να συμβαδίσει με την αύξηση του πληθυσμού, ιδιαίτερα στην Υποσαχάρια Αφρική.

Στις ΑΠΕ οι ελπίδες

Η έκθεση διαπιστώνει ότι παρά τις συνεχιζόμενες διακοπές στην οικονομική δραστηριότητα και τις αλυσίδες εφοδιασμού, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ήταν η μόνη πηγή ενέργειας που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ωστόσο, αυτές οι θετικές παγκόσμιες και περιφερειακές τάσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν αφήσει πίσω πολλές χώρες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό επιδεινώθηκε από τη μείωση των διεθνών χρηματοοικονομικών ροών για δεύτερη συνεχή χρονιά, που υποχώρησαν στα 10,9 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 2019.

Οι στόχοι του SDG 7 καλύπτουν επίσης την ενεργειακή απόδοση. Από το 2010 έως το 2019, οι παγκόσμιες ετήσιες βελτιώσεις στην ενεργειακή ένταση ήταν κατά μέσο όρο περίπου 1,9%. Αυτό είναι πολύ χαμηλότερο από τα επίπεδα που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων του SDG 7 και για να αναπληρωθεί το χαμένο έδαφος, ο μέσος ρυθμός βελτίωσης θα πρέπει να εκτιναχθεί στο 3,2%.

Συζητήσεις

Τον Σεπτέμβριο του 2021, ο Διάλογος Υψηλού Επιπέδου των Ηνωμένων Εθνών για την ενέργεια συγκέντρωσε κυβερνήσεις και ενδιαφερόμενα μέρη για να επιταχύνουν τη δράση για την επίτευξη ενός βιώσιμου ενεργειακού μέλλοντος που δεν αφήνει κανέναν πίσω. Στο πλαίσιο αυτό, οι οργανισμοί θεματοφυλακής του SDG 7, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA), ο Διεθνής Οργανισμός Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (IRENA), η Στατιστική Υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών (UNSD), η Παγκόσμια Τράπεζα και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), προτρέπουν τη διεθνή κοινότητα και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να παραμείνουν προσηλωμένοι στη συνεχή δράση για οικονομικά προσιτή, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονη ενέργεια για όλους και να διατηρήσουν μια στρατηγική εστίαση στις χώρες που χρειάζονται τη μεγαλύτερη υποστήριξη.

Βασικά σημεία των στόχων SDG 7

Πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια. Το μερίδιο του παγκόσμιου πληθυσμού με πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια αυξήθηκε από 83% το 2010 σε 91% το 2020, αυξάνοντας τον αριθμό των ατόμων με πρόσβαση κατά 1,3 δισεκατομμύρια παγκοσμίως. Ο αριθμός χωρίς πρόσβαση μειώθηκε από 1,2 δισεκατομμύρια άτομα το 2010 σε 733 εκατομμύρια το 2020. Ωστόσο, ο ρυθμός προόδου στην ηλεκτροδότηση έχει επιβραδυνθεί τα τελευταία χρόνια, γεγονός που μπορεί να εξηγηθεί από την αυξανόμενη πολυπλοκότητα της προσέγγισης πιο απομακρυσμένων και φτωχότερων μη εξυπηρετούμενων πληθυσμών και τον άνευ προηγουμένου αντίκτυπο της πανδημίας COVID-19. Η επίτευξη του στόχου του 2030 απαιτεί αύξηση του αριθμού των νέων συνδέσεων σε 100 εκατομμύρια ετησίως. Με τους σημερινούς ρυθμούς προόδου, ο κόσμος θα φτάσει μόνο το 92% της ηλεκτροκίνησης μέχρι το 2030.

Αποκλίσεις

Μεταξύ 2010 και 2020, κάθε περιοχή του κόσμου σημείωσε σταθερή πρόοδο στην ηλεκτροδότηση, αλλά με μεγάλες διαφορές. Η πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια στην Υποσαχάρια Αφρική αυξήθηκε από 46% το 2018 σε 48% το 2020, αλλά το μερίδιο της περιοχής στο παγκόσμιο έλλειμμα πρόσβασης αυξήθηκε από 71 % το 2018 σε 77% το 2020, ενώ οι περισσότερες άλλες περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της Κεντρικής και Νότιας Ασίας , είδαν μειώσεις στο μερίδιό τους στα ελλείμματα πρόσβασης. Η υποσαχάρια Αφρική αντιπροσώπευε περισσότερα από τα τρία τέταρτα του πληθυσμού (568 εκατομμύρια άνθρωποι) που παρέμειναν χωρίς πρόσβαση το 2020.

Καθαρό μαγείρεμα. Το μερίδιο του παγκόσμιου πληθυσμού με πρόσβαση σε καθαρά καύσιμα και τεχνολογίες μαγειρέματος αυξήθηκε στο 69% το 2020, σημειώνοντας αύξηση 3 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με πέρυσι. Ωστόσο, η αύξηση του πληθυσμού ξεπέρασε πολλά από τα κέρδη πρόσβασης, ιδιαίτερα στην Υποσαχάρια Αφρική. Ως αποτέλεσμα, ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό μαγείρεμα παρέμεινε σχετικά στάσιμος για δεκαετίες. Μεταξύ 2000 και 2010, αυτός ο αριθμός ήταν κοντά στα τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι, ή το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού. Μειώθηκε σε περίπου 2,4 δισεκατομμύρια το 2020. Η αύξηση οφείλεται κυρίως στην πρόοδο στην πρόσβαση σε μεγάλες, πολυπληθέστερες χώρες της Ασίας. Αντίθετα, το έλλειμμα πρόσβασης στην Υποσαχάρια Αφρική έχει σχεδόν διπλασιαστεί από το 1990, φτάνοντας συνολικά τα 923 εκατομμύρια άτομα το 2020.

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η διασφάλιση της καθολικής πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονη ενέργεια συνεπάγεται ταχεία ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για ηλεκτρική ενέργεια, θερμότητα και μεταφορές. Αν και δεν υπάρχει ποσοτικός στόχος για τον SDG 7.2, οι φορείς θεματοφύλακα συμφωνούν ότι το μερίδιο της ανανεώσιμης ενέργειας στη συνολική κατανάλωση τελικής ενέργειας (TFEC) πρέπει να αυξηθεί σημαντικά, παρόλο που η κατανάλωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας συνέχισε να αυξάνεται κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ξεπερνώντας τις διαταραχές στην οικονομική δραστηριότητα και εφοδιαστικές αλυσίδες.

Το κόστος παραγωγής

Επιπλέον, η αύξηση των τιμών των εμπορευμάτων, της ενέργειας και της ναυτιλίας, καθώς και περιοριστικά εμπορικά μέτρα, έχουν αυξήσει το κόστος παραγωγής και μεταφοράς ηλιακών φωτοβολταϊκών (PV) μονάδων, ανεμογεννητριών και βιοκαυσίμων, προσθέτοντας αβεβαιότητα για μελλοντικά έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Τα μερίδια ανανεώσιμων πηγών ενέργειας πρέπει να φτάσουν πολύ πάνω από το 30 τοις εκατό του TFEC έως το 2030, από 18 τοις εκατό το 2019, για να είναι σε καλό δρόμο για την επίτευξη των καθαρών μηδενικών εκπομπών ενέργειας έως το 2050. Η επίτευξη αυτού του στόχου θα απαιτούσε ενίσχυση της πολιτικής υποστήριξης σε όλους τους τομείς και εφαρμογή αποτελεσματικών εργαλείων για την περαιτέρω κινητοποίηση του ιδιωτικού κεφαλαίου, ειδικά σε λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, κλειστές αναπτυσσόμενες χώρες και μικρές νησιωτικές αναπτυσσόμενες χώρες.

«Αποτύχαμε»

Σχολιάζοντας την έκθεση ο Φατίχ Μπιρόλ, Εκτελεστικός Διευθυντής, του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργεια τόνισε:

«Οι κραδασμοί που προκλήθηκαν από την Covid-19 ανέτρεψαν την πρόσφατη πρόοδο προς την καθολική πρόσβαση για ηλεκτρική ενέργεια και καθαρό μαγείρεμα και επιβράδυναν τις ζωτικές βελτιώσεις στην ενεργειακή απόδοση, ακόμη και όταν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έδειξαν ενθαρρυντική ανθεκτικότητα. Σήμερα, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει πυροδοτήσει μια παγκόσμια ενεργειακή κρίση, οδηγώντας σε τεράστιες εκρήξεις τιμών που προκαλούν ιδιαίτερα σοβαρές επιπτώσεις στις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Πολλές από αυτές τις οικονομίες ήταν ήδη σε δεινή οικονομική στενότητα ως αποτέλεσμα της κρίσης Covid-19 και η υπέρβαση αυτών των δυσκολιών για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης θα απαιτήσει τεράστιες και καινοτόμες οικονομικές λύσεις από τη διεθνή κοινότητα».

Και πρόσθεσε: «Η διεθνής δημόσια χρηματοδότηση για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρέπει να επιταχυνθεί, ειδικά στις φτωχότερες, πιο ευάλωτες χώρες. Αποτύχαμε να υποστηρίξουμε αυτούς που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη. Με μόλις οκτώ χρόνια απομένουν για την επίτευξη καθολικής πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή και βιώσιμη ενέργεια, χρειαζόμαστε ριζικές ενέργειες για να επιταχύνουμε την αύξηση των διεθνών δημόσιων χρηματοοικονομικών ροών και να τις κατανείμουμε με πιο δίκαιο τρόπο, έτσι ώστε 733 εκατομμύρια άνθρωποι που σήμερα έχουν μείνει πίσω μπορούν να απολαμβάνουν τα οφέλη πρόσβασης σε καθαρή ενέργεια».

Εκατομμύρια θάνατοι

Από την πλευρά του ο Ρικάρντο Πουλίτι, Αντιπρόεδρος Υποδομών στην Παγκόσμια Τράπεζα σχολίασε:

«Εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικό επεισόδιο, καρκίνο και πνευμονία, καθώς εξακολουθούν να βασίζονται σε καύσιμα και τεχνολογίες βρώμικου μαγειρέματος που αποτελούν σημαντικές πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Οι γυναίκες και τα παιδιά διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο – περνούν τον περισσότερο χρόνο μέσα και γύρω από το σπίτι και επομένως φέρουν το μεγαλύτερο βάρος για την υγεία και την ευημερία τους. Η μετάβαση στην καθαρή και βιώσιμη ενέργεια όχι μόνο θα συμβάλει στο να γίνουν οι άνθρωποι πιο υγιείς, αλλά θα προστατεύσει επίσης τον πλανήτη μας και θα μετριάσει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής».