ΕΕ: Προς δραστικές αλλαγές στις συσκευασίες – Ανατροπές και στο take away

Σε προσωρινή πολιτική συμφωνία σχετικά με πρόταση κανονισμού για τις συσκευασίες και τα απόβλητα που δημιουργούν κατέληξαν το ευρωπαϊκό συμβούλιο και το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Στόχος, να αντιμετωπιστεί η αύξηση των αποβλήτων από συσκευασίες που παράγονται στην ΕΕ, με παράλληλη εναρμόνιση της εσωτερικής αγοράς για τις συσκευασίες και ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας.

Νότια Κορέα: Θα αστυνομεύσει τις… συσκευασίες για να ελέγξει τον πληθωρισμό

Όπως αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση, η πρόταση εξετάζει τον πλήρη κύκλο ζωής της συσκευασίας και θεσπίζει απαιτήσεις που διασφαλίζουν ότι οι συσκευασίες είναι ασφαλείς και βιώσιμες. Σε αυτό το πλαίσιο απαιτείται όλες οι συσκευασίες να είναι ανακυκλώσιμες και να ελαχιστοποιηθεί η παρουσία ουσιών που προκαλούν ανησυχία.

Καθορίζει επίσης απαιτήσεις εναρμόνισης της σήμανσης για τη βελτίωση της ενημέρωσης των καταναλωτών. Η πρόταση αποσκοπεί στη σημαντική μείωση της παραγωγής αποβλήτων από συσκευασίες, θέτοντας δεσμευτικούς στόχους επαναχρησιμοποίησης, περιορίζοντας ορισμένους τύπους συσκευασιών μίας χρήσης και απαιτώντας από τους οικονομικούς φορείς να ελαχιστοποιούν τις χρησιμοποιούμενες συσκευασίες.

Η συμφωνία που επιτεύχθηκε σήμερα είναι προσωρινή, καθώς εκκρεμεί η επίσημη έγκρισή της από τα δύο θεσμικά όργανα.

Κύρια στοιχεία της συμφωνίας

• Απαιτήσεις βιωσιμότητας και ανακυκλωμένο περιεχόμενο στις συσκευασίες

Το κείμενο της προσωρινής συμφωνίας διατηρεί τις περισσότερες από τις απαιτήσεις βιωσιμότητας για όλες τις συσκευασίες που διατίθενται στην αγορά και τους βασικούς στόχους που πρότεινε η Επιτροπή.

Ενισχύει τις απαιτήσεις για τις ουσίες στις συσκευασίες, εισάγοντας περιορισμό στη διάθεση στην αγορά συσκευασιών που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα και περιέχουν υπερ- και πολυφθοριωμένες αλκυλικές ουσίες (PFAS) πάνω από ορισμένα όρια. Για να αποφευχθεί οποιαδήποτε επικάλυψη με άλλες νομοθετικές πράξεις, οι νομοθέτες ανέθεσαν στην Επιτροπή να αξιολογήσει την ανάγκη τροποποίησης του εν λόγω περιορισμού εντός τεσσάρων ετών από την ημερομηνία εφαρμογής του κανονισμού.

Η προσωρινή συμφωνία διατηρεί τους πρωταρχικούς στόχους που έχουν τεθεί για το 2030 και το 2040 και αφορούν τον ορισμό ελάχιστου ανακυκλωμένου περιεχόμενου στις πλαστικές συσκευασίες. Οι συννομοθέτες συμφώνησαν να εξαιρέσουν από τους στόχους αυτούς τις πλαστικές συσκευασίες που μπορούν να λιπασματοποιηθούν και τις συσκευασίες των οποίων το πλαστικό συστατικό αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 5% του συνολικού βάρους της συσκευασίας.

Η Επιτροπή θα πρέπει να επανεξετάσει την εφαρμογή των στόχων του 2030 και να αξιολογήσει τη σκοπιμότητα των στόχων του 2040. Η συμφωνία καλεί επίσης την Επιτροπή να αξιολογήσει, τρία χρόνια μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού, την κατάσταση της τεχνολογικής ανάπτυξης των πλαστικών συσκευασιών με βάση τη βιολογική βάση και, με βάση την αξιολόγηση αυτή, να καθορίσει απαιτήσεις βιωσιμότητας για το περιεχόμενο των πλαστικών συσκευασιών με βιολογική βάση.

Οι νέοι κανόνες θα μειώσουν τις περιττές συσκευασίες, ορίζοντας μέγιστη αναλογία κενού χώρου 50% στις ομαδοποιημένες συσκευασίες, τις συσκευασίες μεταφοράς και τις συσκευασίες ηλεκτρονικού εμπορίου και απαιτώντας από τους κατασκευαστές και τους εισαγωγείς να διασφαλίζουν ότι το βάρος και ο όγκος των συσκευασιών ελαχιστοποιούνται, εκτός από τα προστατευόμενα σχέδια συσκευασίας (υπό την προϋπόθεση ότι η προστασία αυτή ίσχυε ήδη κατά την ημερομηνία έναρξης ισχύος του κανονισμού).

• Στόχοι επαναχρησιμοποίησης και υποχρεώσεις επαναπλήρωσης

Το κείμενο θέτει νέους δεσμευτικούς στόχους επαναχρησιμοποίησης για το 2030 και ενδεικτικούς στόχους για το 2040. Οι στόχοι ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο συσκευασίας που χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις: αλκοολούχα και μη αλκοολούχα ποτά (εκτός από κρασί και αρωματισμένους οίνους, γάλα και άλλα ιδιαίτερα ευπαθή ποτά), συσκευασίες μεταφοράς και πώλησης (εκτός από συσκευασίες που χρησιμοποιούνται για επικίνδυνα εμπορεύματα ή εξοπλισμό μεγάλης κλίμακας και εύκαμπτες συσκευασίες που έρχονται σε άμεση επαφή με τρόφιμα) και ομαδοποιημένες συσκευασίες. Οι συσκευασίες από χαρτόνι εξαιρούνται επίσης γενικά από τις εν λόγω απαιτήσεις.

Η συμφωνία εισάγει μια γενική ανανεώσιμη πενταετή παρέκκλιση από την επίτευξη των στόχων επαναχρησιμοποίησης υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, μεταξύ των οποίων:

• το εξαιρούμενο κράτος μέλος υπερβαίνει κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες τους στόχους ανακύκλωσης που πρέπει να επιτευχθούν έως το 2025 και αναμένεται να υπερβεί κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες τους στόχους ανακύκλωσης για το 2030
• το εξαιρούμενο κράτος μέλος βρίσκεται σε καλό δρόμο για την επίτευξη των στόχων του για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων
• οι φορείς εκμετάλλευσης έχουν εγκρίνει εταιρικό σχέδιο πρόληψης και ανακύκλωσης αποβλήτων που συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων πρόληψης και ανακύκλωσης αποβλήτων που καθορίζονται στον κανονισμό

Οι νέοι κανόνες εξαιρούν επίσης τις πολύ μικρές επιχειρήσεις από την επίτευξη των εν λόγω στόχων και εισάγουν τη δυνατότητα για τους οικονομικούς φορείς να σχηματίζουν ομάδες έως και πέντε τελικών διανομέων για την επίτευξη των στόχων επαναχρησιμοποίησης για τα ποτά.

Αλλαγές και στο take away

Οι συννομοθέτες καθόρισαν την υποχρέωση για τις επιχειρήσεις take-away να προσφέρουν στους πελάτες τη δυνατότητα να φέρουν τα δικά τους δοχεία για να γεμίσουν με κρύα ή ζεστά ποτά ή έτοιμα φαγητά, χωρίς πρόσθετη χρέωση. Επιπλέον, έως το 2030, οι δραστηριότητες take-away πρέπει να προσφέρουν το 10% των προϊόντων σε μορφές συσκευασίας κατάλληλες για επαναχρησιμοποίηση.

Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, έως το 2029, τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίζουν τη χωριστή συλλογή τουλάχιστον του 90% ετησίως των πλαστικών φιαλών μίας χρήσης και των μεταλλικών δοχείων ποτών. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, υποχρεούνται να δημιουργήσουν συστήματα επιστροφών κατάθεσης (DRS) για τις εν λόγω μορφές συσκευασίας. Οι ελάχιστες απαιτήσεις για τα DRS δεν θα ισχύουν για τα συστήματα που έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή πριν από την έναρξη ισχύος του κανονισμού, εάν τα εν λόγω συστήματα επιτύχουν τον στόχο του 90% έως το 2029.

Οι συννομοθέτες συμφώνησαν να προσθέσουν μια εξαίρεση από την απαίτηση εισαγωγής DRS για τα κράτη μέλη εάν επιτύχουν ποσοστό χωριστής συλλογής άνω του 80% το 2026 και εάν υποβάλουν σχέδιο εφαρμογής με στρατηγική για την επίτευξη του γενικού στόχου χωριστής συλλογής 90%.

Περιορισμοί σε ορισμένες μορφές συσκευασίας

Οι νέοι κανόνες εισάγουν περιορισμούς για ορισμένες μορφές συσκευασίας, συμπεριλαμβανομένων των πλαστικών συσκευασιών μιας χρήσης για φρούτα και λαχανικά, για τρόφιμα και ποτά, καρυκεύματα, σάλτσες εντός του τομέα HORECA, για μικρά καλλυντικά και προϊόντα καλλωπισμού που χρησιμοποιούνται στον τομέα των καταλυμάτων (π.χ. μπουκάλια σαμπουάν ή λοσιόν σώματος) και για πολύ ελαφριές πλαστικές σακούλες (π.χ. αυτές που προσφέρονται στις αγορές για χύμα είδη παντοπωλείου).

Επόμενα βήματα

Η προσωρινή συμφωνία θα υποβληθεί τώρα στους εκπροσώπους των κρατών μελών στο Συμβούλιο (ΕΜΑ) και στην επιτροπή περιβάλλοντος του Κοινοβουλίου για έγκριση. Εάν εγκριθεί, το κείμενο θα πρέπει στη συνέχεια να εγκριθεί επίσημα και από τα δύο θεσμικά όργανα, μετά από αναθεώρηση από νομικούς-γλωσσολόγους, προτού δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ και τεθεί σε ισχύ. Ο κανονισμός θα εφαρμοστεί από 18 μήνες μετά την ημερομηνία έναρξης ισχύος του.

Kύκλος εργασιών 370 δισ. ευρώ

Η παραγωγή συσκευασιών και η διαχείριση αποβλήτων συσκευασίας είναι ένας οικονομικά πολύπλοκος και σημαντικός τομέας, ο οποίος παράγει συνολικό κύκλο εργασιών 370 δισεκατομμυρίων ευρώ στην ΕΕ. Ως εκ τούτου, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και έχει τη δυνατότητα να μετατρέψει την Ευρώπη σε μια καθαρή, βιώσιμη, κυκλική οικονομία, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία. Ωστόσο, παρόλο που τα ποσοστά ανακύκλωσης έχουν αυξηθεί στην ΕΕ, η ποσότητα των αποβλήτων που παράγονται από τις συσκευασίες αυξάνεται ταχύτερα από την ποσότητα που ανακυκλώνεται. Κατά την τελευταία δεκαετία, η ποσότητα των αποβλήτων συσκευασίας έχει αυξηθεί κατά σχεδόν 25% και αναμένεται να αυξηθεί κατά άλλο 19% έως το 2030, εάν δεν ληφθούν μέτρα. Για τα πλαστικά απόβλητα συσκευασίας, η αναμενόμενη αύξηση είναι 46% έως το 2030.

Η ισχύουσα οδηγία της ΕΕ για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1994 και έχει αναθεωρηθεί αρκετές φορές. Θέτει κανόνες για τα κράτη μέλη της ΕΕ ώστε να διασφαλίζουν ότι οι συσκευασίες που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ πληρούν ορισμένες απαιτήσεις και να θεσπίζουν μέτρα για την πρόληψη και τη διαχείριση των αποβλήτων συσκευασίας, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι ανακύκλωσης για τους διάφορους τύπους αποβλήτων συσκευασίας. Ωστόσο, διάφορες αξιολογήσεις της οδηγίας έδειξαν ότι δεν κατάφερε να μειώσει τις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις των συσκευασιών.

Στο πλαίσιο αυτό, τον Νοέμβριο του 2022 η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση κανονισμού για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας που θα αντικαθιστούσε την ισχύουσα οδηγία. Το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο υιοθέτησαν τις θέσεις τους επί του προτεινόμενου κανονισμού τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2023, αντίστοιχα. Εισηγητής του Κοινοβουλίου για τον εν λόγω φάκελο ήταν η Frédérique Ries.