Μόνο μια πτώση του πετρελαίου μπορεί να σταματήσει τον Βλαντιμίρ Πούτιν

Reuters Breakingviews

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν κερδίζει τον πόλεμο φθοράς εναντίον της Ουκρανίας. Αν και ο ρωσικός λαός υποφέρει επίσης, ο πόνος δεν είναι αρκετός για να αναγκάσει τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο να αλλάξει πορεία. Θα μπορούσε να επανεξετάσει [τη στάση του] εάν η Δύση κατάφερνε να συμπιέσει τα έσοδα της Ρωσίας από το πετρέλαιο.

Αλλά αυτό θα είναι δύσκολο να σχεδιαστεί.

Ακόμη και αν οι εισπράξεις από υδρογονάνθρακες παραμείνουν στα ίδια επίπεδα, η ρωσική κυβέρνηση θα πρέπει να πιέσει τους πολίτες της. Η οικονομία υπερθερμαίνεται καθώς ο Πούτιν, ο οποίος μόλις εξασφάλισε μια νέα εξαετή θητεία για να παρατείνει την 24χρονη διακυβέρνησή του, διοχετεύει περισσότερα χρήματα στην πολεμική προσπάθεια.

Οι αμυντικές δαπάνες, οι οποίες έχουν προϋπολογιστεί σε 10,8 τρισεκατομμύρια ρούβλια (118 δισεκατομμύρια δολάρια) φέτος, έχουν τριπλασιαστεί από την έναρξη του πολέμου. Ο πληθωρισμός είναι 7,7% και υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις εργατικού δυναμικού .

Η κεντρική τράπεζα ανέβασε τα επιτόκια στο 16% και είπε ότι το επίσημο κόστος δανεισμού θα πρέπει να παραμείνει υψηλό για «μεγάλη περίοδο» ώστε να μειωθεί ο πληθωρισμός στο στόχο του 4%. Η κυβέρνηση έχει επιβάλει ελέγχους κεφαλαίων για να στηρίξει το ρούβλι.

Η κυβέρνηση θα χρειαστεί επίσης να λάβει δημοσιονομικά μέτρα για να ευθυγραμμίσει την εγχώρια κατανάλωση με την παραγωγή. Στην κορυφή της λίστας είναι πιθανό να είναι οι αυξήσεις φόρων που επικεντρώνονται σε πλουσιότερα άτομα και εταιρείες. Ο Πούτιν έχει ήδη σηματοδοτήσει το ίδιο. Παρόλο που τέτοιες αποφάσεις δεν θα είναι δημοφιλείς σε κάποιους, δεν θα αντιμετωπίσει καμία αντίθεση που θα τις πλήξει.

Όπλα αντί τροφίμων

Ο Πούτιν υπερηφανεύεται ότι η Ρωσία αναπτύχθηκε 3,6% πέρυσι, περισσότερο από οποιαδήποτε από τις πλούσιες δημοκρατίες της Ομάδας των Επτά που υποστηρίζουν την Ουκρανία. Θα αυξηθεί 2,6% φέτος και 1,1% το επόμενο έτος, προβλέπει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Αλλά η υποκείμενη εικόνα δεν είναι τόσο υγιής όσο υποδηλώνουν αυτά τα πρωτοσέλιδα στοιχεία. Για αρχή, μια πολεμική οικονομία από τη φύση της δεν παράγει αγαθά που μπορούν να καταναλώσουν οι απλοί άνθρωποι. Καθώς η κυβέρνηση κατευθύνει ένα μεγαλύτερο κομμάτι του εθνικού εισοδήματος στην παραγωγή τανκς και οβίδων, θα υπάρχουν λιγότερα χρήματα για καταναλωτικά αγαθά και υπηρεσίες, λέει ο Tim Ash, στρατηγικός αναλυτής της RBC BlueBay Asset Management.

Η κυβέρνηση έχει θωρακίσει τον πληθυσμό από το οικονομικό κόστος του πολέμου κάνοντας επιδρομές στο εθνικό της ταμείο πλούτου για να χρηματοδοτήσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού, το οποίο ήταν 3,7% του ΑΕΠ πέρυσι. Αλλά αυτό δεν είναι βιώσιμο, καθώς τα ρευστά περιουσιακά στοιχεία του ταμείου έχουν μειωθεί περισσότερο από το μισό από την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία πριν από δύο χρόνια, και τώρα αποτελούν μόλις το 2,7% του εθνικού εισοδήματος.

Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, η πολεμική οικονομία θα παραγκωνίσει τις μη πολεμικές δαπάνες. Αυτό θα συμβεί μέσω ενός μείγματος αυξήσεων φόρων, πληθωρισμού, υψηλών επιτοκίων και περικοπών δαπανών.

Επιπλέον, ο πόλεμος βλάπτει τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές της Ρωσίας. Οι δυτικές κυρώσεις τής αρνούνται την προηγμένη τεχνολογία. Η παραγωγικότητα της εργασίας, την οποία ο Πούτιν ονειρεύεται να ενισχύσει, μειώθηκε κατά 3,6% τον πρώτο χρόνο του πολέμου. Οι επενδύσεις μειώθηκαν στο 19,7% του ΑΕΠ το 2022, από 21,4% το 2017.

Περίπου 315.000 Ρώσοι στρατιώτες έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί, σύμφωνα με την κυβέρνηση των ΗΠΑ, ενώ το Re: Russia υπολογίζει ότι πάνω από 800.000, άνθρωποι είχαν εγκαταλείψει τη χώρα τον περασμένο Ιούλιο. Αυτή η διαρροή εγκεφάλων νέων και μορφωμένων ανθρώπων είναι ένα επιπλέον εμπόδιο για την οικονομία.

Ρωσική ρουλέτα

Παρόλο που η οικονομία φαίνεται πιθανό να μείνει στάσιμη, ο πρόεδρος δεν αντιμετωπίζει κανένα εγχώριο οικονομικό περιορισμό για την παράταση του πολέμου. Ούτε υπόκειται ακόμη σε εξωτερικούς περιορισμούς.

Ο Πούτιν μπόρεσε να διατηρήσει την εισβολή επειδή η Ρωσία εξακολουθεί να κερδίζει πολλά από τους υδρογονάνθρακες. Παρά το γεγονός ότι οι σύμμαχοι της Ουκρανίας έθεσαν εμπάργκο στο πετρέλαιό της και η Ευρώπη βρίσκει εναλλακτικές λύσεις για το φυσικό της αέριο, η Ρωσία απολάμβανε πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών 51 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2023.

Αν και ήταν μειωμένο από τα 238 δισεκατομμύρια δολάρια το προηγούμενο έτος, η Μόσχα εξακολουθεί να είναι σε καλή θέση.

Τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν εάν οι σύμμαχοι της Ουκρανίας μπορούσαν να μειώσουν τα έσοδα από τις εξαγωγές της Ρωσίας τόσο πολύ ώστε να οδηγήσουν σε έλλειμμα, λέει ο Jacob Nell, ανώτερος ερευνητής στη Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Κιέβου. Υποστηρίζει ότι η Ρωσία, και η Σοβιετική Ένωση πριν από αυτήν, αντιμετώπισαν κρίσεις όταν το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών έπεσε στο κόκκινο.

Επειδή η Ρωσία θα μπορούσε να συρρικνώσει λίγο τις εισαγωγές, αν χρειαστεί, ο Nell εκτιμά ότι οι εξαγωγές θα έπρεπε να μειωθούν κατά περίπου 80 δισεκατομμύρια δολάρια προτού ο Πούτιν αναγκαστεί να λάβει ακραία μέτρα για να σταθεροποιήσει την οικονομία.

Περίπου 30 δισεκατομμύρια δολάρια από αυτά θα μπορούσαν να προέλθουν από ένα αυστηρότερο εμπάργκο αερίου συν τους περιορισμούς στις εξαγωγές λιπασμάτων και μετάλλων όπως το νικέλιο. Αλλά το μεγαλύτερο μέρος θα πρέπει να προέλθει από τη μείωση της τιμής που λαμβάνει η Μόσχα για το πετρέλαιό της στα 50 δολάρια το βαρέλι.

Αυτό είναι πιο εύκολο να ειπωθεί παρά να γίνει. Η G7 και άλλοι σύμμαχοι επέβαλαν ανώτατο όριο τιμής 60 δολαρίων το βαρέλι στο ρωσικό πετρέλαιο στα τέλη του 2022.

Ωστόσο, το αργό πετρέλαιο των Ουραλίων διαπραγματεύεται περίπου στα 71 δολάρια το βαρέλι, περίπου 14 δολάρια χαμηλότερα από την ποικιλία Brent. Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αυστηροποιήσει τις κυρώσεις σε δεξαμενόπλοια που καταρρίπτουν το ανώτατο όριο τιμών, η Ρωσία μπορεί εν μέρει να τις αποφύγει χρησιμοποιώντας τον δικό της στόλο.

Οι σύμμαχοι της Ουκρανίας θα μπορούσαν να είναι τυχεροί εάν η παγκόσμια τιμή του πετρελαίου κατρακυλούσε. Χωρίς αυτό, θα χρειαστούν πολύ πιο σκληρά μέτρα για να μειώσουν την τιμή που λαμβάνει η Ρωσία για το πετρέλαιο της στα 60 δολάρια, πόσο μάλλον στα 50 δολάρια.

Το κλειδί για να επιτευχθεί αυτό θα είναι να πειστεί η Ινδία, ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ρωσικού πετρελαίου θαλάσσης, να σταματήσει να πληρώνει περισσότερα από το ανώτατο όριο τιμής, λέει ο Nell. Η χώρα μπορεί τότε να επωφεληθεί από φθηνότερο πετρέλαιο – και τα διυλιστήρια της μπορεί να αυξήσουν τα κέρδη τους.

Το πρόβλημα είναι ότι η Ρωσία μπορεί να αρνηθεί να πουλήσει αργό σε τόσο χαμηλές τιμές και, αντ’ αυτού, να περιορίσει την παραγωγή. Αυτό θα ανέβαζε την παγκόσμια τιμή του πετρελαίου – κάτι που θα έπληττε την Ινδία καθώς και τους συμμάχους της Ουκρανίας. Αν και η μείωση των αποστολών πετρελαίου θα έβλαπτε τη Ρωσία, ο Πούτιν μπορεί να είναι διατεθειμένος να πάρει το ρίσκο για λίγο εάν οι υψηλές τιμές του πετρελαίου αυξάνουν την πιθανότητα ο Ντόναλντ Τραμπ να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ.

Οι σύμμαχοι της Ουκρανίας δεν είναι ακόμη διατεθειμένοι να αναλάβουν τους απαραίτητους κινδύνους για να συντρίψουν τα έσοδα της Ρωσίας. Μέχρι να το κάνουν, δεν υπάρχει οικονομικός λόγος για τον Πούτιν να σταματήσει να πολεμά.