Παγκόσμια οικονομία: Διπλή μάστιγα τα χρέη και οι ανισότητες

Πολεμικές και εμπορικές συρράξεις, οικονομικοί εθνικισμοί και γεωπολιτικοί κατακερματισμοί, εφοδιαστικές, διατροφικές και ενεργειακές κρίσεις, πανδημίες, ακρίβεια, σεισμοί, λιμοί και καταποντισμοί… Και όμως, η παγκόσμια οικονομία εμφανίζεται εντυπωσιακά ανθεκτική, εκτιμούν στην εαρινή έκθεσή τους το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα.

Ανθεκτική και μάλιστα με κίνδυνο «υπερθέρμανσης» είναι για την ακρίβεια η αμερικανική οικονομία, την προβλεπόμενη εφετινή ανάπτυξη της οποίας οι ειδικοί του Ταμείου αναθεώρησαν από το 2,1% στο 2,7%. Πολύ καλά τα πηγαίνει και η ιαπωνική, ενώ η κινεζική ανάπτυξη βρίσκεται σε φάση ομαλής προσγείωσης. Η Ευρώπη αγωνίζεται για να αποφύγει την ύφεση, γι’ αυτό και τη φορά αυτή η ΕΚΤ ίσως προηγηθεί της Fed στην αλλαγή παραδείγματος και ξεκινήσει αυτή τη νομισματική χαλάρωση.

Εξηγώντας την απαισιοδοξία των Αμερικανών για μια ισχυρή οικονομία

Λίγοι οι νικητές

Το ΔΝΤ αναθεώρησε ελαφρώς ανοδικά (κατά 0,1%, στο 3,1%) την πρόβλεψή του και για την παγκόσμια ανάπτυξη. Γενική είναι διαπίστωση ότι οι εθνικές οικονομίες επιδεικνύουν εντυπωσιακή ικανότητα απορρόφησης των αλλεπάλληλων κραδασμών που τις συγκλονίζουν. Αλλά στο τέλος της μέρας ο κόσμος μοιάζει πιο επικίνδυνος, πιο διχασμένος, πιο αφιλόξενος. Και η ζωή όλο και πιο δύσκολη για να τη ζήσει κανείς.

«Καθώς οι χώρες οργανώνονται σε νέα γεωπολιτικά μπλοκ και ταυτόχρονα αντιμετωπίζουν κλιματικές διαταραχές και τεχνολογικές προκλήσεις όπως αυτή της τεχνητής νοημοσύνης, εκείνο που ανησυχεί τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής είναι ότι η αναδιάρθρωση της παγκόσμιας οικονομίας δημιουργεί πρόσθετα χρέη και ανισότητες, διότι τα κέρδη τα καρπώνονται οι λίγοι νικητές του πλούσιου κόσμου», σημειώνουν σε κοινή ανάλυσή τους τέσσερις αρθρογράφοι του Bloomberg.

Όπου φτωχός κι η μοίρα του

Βρισκόμαστε σε ένα μεταίχμιο, ένα «τέλος εποχής», εκτιμούν οι ειδικοί. Μια σελίδα της παγκόσμιας οικονομικής ιστορίας, που χαρακτηρίστηκε από τη δημοκρατικότερη διανομή του μερίσματος της ευημερίας των αριθμών, κλείνει.

Βιώνουμε μια συγκυρία κατά την οποία «οι ηγέτες των επιχειρήσεων και οι επενδυτές καλούνται να αφομοιώσουν το τέλος των χαμηλών εμποδίων στο εμπόριο και τη συρρίκνωση και αποδυνάμωση μιας μεσαίας εισοδηματικής τάξης, που έως τώρα οδηγούσε τις επενδυτικές αποφάσεις τους», τονίζουν οι αναλυτές. Διότι «τώρα οι επιχειρήσεις σκέφτονται ένα μέλλον στο οποίο η παραγωγή και οι πωλήσεις μπορεί να προέρχονται από αγορές κοντά στο σπίτι».

Οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν πληγεί συγκριτικά περισσότερο από τους κραδασμούς της κλιματικής αλλαγής, ενώ ταυτόχρονα συσσωρεύουν χρέη που συμπιέζουν τις κρατικές δαπάνες και οξύνουν την αδυναμία των κυβερνήσεων να αντιμετωπίσουν και την εκτίναξη τιμών των τροφίμων.

«Ο συνδυασμός με τις γεωπολιτικές αβεβαιότητες τροφοδοτεί ένα κύμα μετανάστευσης προς τη Δύση που κλονίζει τις πολιτικές ηγεσίες. Η παγκόσμια οικονομία ζει μια ευχάριστη στιγμή, αλλά απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί εύρωστη», παρατηρεί ο Μορίς Όμπσφελντ, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος στο ΔΝΤ και σύμβουλος του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα, ερευνητής για θέματα διεθνούς οικονομίας στο Ινστιτούτο Πίτερσον σήμερα.

Αναδιανομή και χρέη

Κάτι που προβληματίζει πολύ τον Όμπσφελντ είναι αν οι νέες τεχνολογικές επαναστάσεις και δη η τεχνητή νοημοσύνη, τροφοδοτούν φούσκες περιουσιακών στοιχείων που τελικά θα σκάσουν. Είναι ιστορικά βεβαιωμένο ότι η καπιταλιστική συσσώρευση δημιουργεί φούσκες. Ταυτόχρονα η καταναλωτική ζήτηση στο σύνολό της υποχωρεί. «Δεν αρκούν οι πολιτικές αύξησης της προσφοράς, πρέπει να φροντίζει κανείς και τις προϋποθέσεις τόνωσης της ζήτησης», επισήμανε κατά το πρόσφατο ταξίδι της στην Κίνα η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Τζάνετ Γέλεν.

Αυτό όμως προϋποθέτει την εφαρμογή πολιτικών αναδιανομής του πλούτου. Όχι μόνο για την καταπολέμηση της απόλυτης φτώχειας (μιλάμε για όσους ζουν με λιγότερα από 2,15 δολάρια ημερησίως), που από το 2019 έως το 2022 αυξήθηκε κατά 23 εκατ. και πλήττει πλέον 712 εκατ. ανθρώπους στον πλανήτη. Αναδιανομή για την τόνωση της αγοραστικής δύναμης και της μεσαίας τάξης, και στον αναπτυσσόμενο και στον ανεπτυγμένο κόσμο.

Όσο για τη συσσώρευση χρεών δεν συνιστά πρόβλημα όσο οι αγορές τα αντιμετωπίζουν ως «βιώσιμα». Μοιάζει όντως πολύ επισφαλής η ανθεκτικότητα της παγκόσμιας οικονομίας. Όπως και στο παραμύθι του Άντερσεν, ανά πάσα στιγμή μπορεί να βρεθεί κάποιος «παράγοντας της αγοράς» για να φωνάξει μέσα στην παιδική του αφέλεια του ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός. Και να καταρρεύσουν όλα…