Μια ζεστή μέρα του Ιουλίου στο Τόκιο, μια Κινέζα ονόματι Κάο αναλογίζεται τη ζωή της στην ιαπωνική πρωτεύουσα. Έχοντας μετακομίσει από την Κίνα το 2023 με τα παιδιά της, αρχικά αγκάλιασε το Τόκιο ως ένα καταφύγιο ηρεμίας και ευκαιριών. Αλλά λέει στους Financial Times ότι τώρα αισθάνεται ότι βρίσκεται σε σύγκρουση: η εισροή Κινέζων μεταναστών στη γειτονιά της έχει αναδημιουργήσει μερικές από τις ίδιες αντιπαλότητες και ανταγωνισμό που ήλπιζε να αφήσει πίσω της.
Η Κάο είναι μέρος ενός αυξανόμενου κύματος Κινέζων μεταναστών της μεσαίας τάξης, γνωστών ως Run-ri – ένας όρος που συνδυάζει τον κινεζικό χαρακτήρα για το «τρέξιμο» ή την «ευημερία» με το «ρι» (Ιαπωνία) και ακούγεται σαν την αγγλική λέξη «run», που σημαίνει τρέξιμο ή διαφυγή.
Το φαινόμενο Run-ri αντιπροσωπεύει ένα ελάχιστα αναμενόμενο νέο κεφάλαιο στις σχέσεις Ιαπωνίας-Κίνας. Αυτοί οι μετανάστες είναι συνήθως επαγγελματίες της μεσαίας τάξης, επιχειρηματίες, διανοούμενοι ή συνταξιούχοι από μεγάλες κινεζικές πόλεις. Μετακομίζουν στην Ιαπωνία αναζητώντας σταθερότητα, ασφάλεια, εκπαίδευση και έναν τρόπο ζωής που πιστεύουν ότι δεν είναι πλέον εφικτός στην Κίνα. Πολλοί στοχεύουν να εγκατασταθούν μόνιμα, αν και πηγαινοέρχονται και στις δύο χώρες για επιχειρηματικούς ή οικονομικούς λόγους.
Κίνητρα για εγκατάλειψη της Κίνας
Η αύξηση της μετανάστευσης των Run-ri κέρδισε δυναμική μετά τα σκληρά lockdown της Σαγκάης το 2022. Για πολλούς Κινέζους, αυτό σηματοδότησε ένα «σημείο καμπής στη ζωή» – μια συνειδητοποίηση ότι οι αυταρχικοί έλεγχοι και η οικονομική αβεβαιότητα απειλούσαν το μέλλον τους. Ενώ η Κίνα έχει δει εδώ και καιρό μετανάστευση μεταξύ των φτωχών ή των υπερπλούσιων, αυτό το νέο κύμα αποτελείται από οικογένειες της μεσαίας τάξης με περιουσιακά στοιχεία, φιλοδοξίες και απογοήτευση από την εποχή του Σι Τζινπίνγκ.
Οι συζητήσεις για μετανάστευση κυριαρχούν στην κοινωνική ζωή στις κινεζικές πόλεις. Στα δείπνα, οι συζητήσεις μετατοπίζονται γρήγορα στις βίζες, τις στρατηγικές παραμονής, τα εκπαιδευτικά συστήματα στο εξωτερικό και τις αγορές ακινήτων. Η Ιαπωνία έχει γίνει ένας ιδιαίτερα δημοφιλής προορισμός επειδή προσφέρει εγγύτητα με την Κίνα, υψηλή ποιότητα ζωής, αξιόπιστη υγειονομική περίθαλψη, ασφάλεια, δικαιώματα ιδιοκτησίας και πολιτική σταθερότητα. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, οι οποίες έχουν γίνει λιγότερο ελκυστικές εν μέσω της ανόδου Τραμπ και των αυστηρότερων καθεστώτων βίζας, το Τόκιο αισθάνεται πολιτικά ασφαλέστερο και κοινωνικά πιο ήρεμο.
Γιατί Ιαπωνία;
Παρόλο που η Ιαπωνία συχνά θεωρείται οικονομικά στάσιμη, κατατάσσεται σταθερά υψηλά στους παγκόσμιους δείκτες ειρήνης, ελευθερίας και ποιότητας ζωής. Η χώρα έχει επίσης ανοίξει αθόρυβα τις πόρτες της: χωρίς να ανακοινώσει πολιτική μετανάστευσης, φιλοξενεί πλέον περίπου 3,5 εκατομμύρια ξένους κατοίκους – το 3% του πληθυσμού της – με τους Κινέζους να αποτελούν το μεγαλύτερο μερίδιο.
Το αδύναμο γεν έχει ενισχύσει περαιτέρω την έλξη της Ιαπωνίας, κάνοντας τα ακίνητα και τα καταναλωτικά αγαθά να φαίνονται φθηνά για τους Κινέζους αγοραστές.
Τα σχετικά χαμηλά εμπόδια της ιαπωνικής κυβέρνησης για τις επιχειρήσεις και οι βίζες υψηλής εξειδίκευσης – που απαιτούν μόλις 35.000 δολάρια σε κεφάλαιο εκκίνησης – έχουν εξομαλύνει την πορεία. Προσωπικότητες υψηλού προφίλ όπως ο ιδρυτής της Alibaba, Τζακ Μα, ο οποίος μετακόμισε στο Τόκιο το 2021 μετά από διαμάχη με το Πεκίνο, έχουν προσθέσει έλξη.
Ο αντίκτυπος στο Τόκιο
Οι συνέπειες αυτής της μετανάστευσης είναι ήδη ορατές σε όλο το Τόκιο. Πλούσιοι Κινέζοι αγοραστές αναδιαμορφώνουν την αγορά ακινήτων, αυξάνοντας τις τιμές σε κορυφαίες γειτονιές και παραθαλάσσιες αναπτύξεις. Σε κτίρια όπως ο Πύργος Branz κοντά στο Toyosu, πιστεύεται ότι έως και το 20% των διαμερισμάτων ανήκουν σε κινεζικές οικογένειες. Τα νεόκτιστα συγκροτήματα, συμπεριλαμβανομένου του πρώην χωριού των Ολυμπιακών αθλητών, έχουν επίσης προσελκύσει ισχυρή κινεζική ζήτηση, αναφέρουν οι FT.
Παρατηρούνται πλέον «γκέτο» μεσαίας τάξης Run-ri σε περιοχές όπως η περιοχή Bunkyo, η οποία είναι περιζήτητη για τα σχολεία της. Αλλά αυτό έχει δημιουργήσει έντονο ανταγωνισμό στην εκπαίδευση, με τους Κινέζους γονείς να πιέζουν τα παιδιά και τα σχολεία να επιτύχουν ολοένα και υψηλότερα πρότυπα. Τα διεθνή σχολεία αναφέρουν ότι οι Κινέζοι αποτελούν έως και το 60% της ζήτησης. Η εισροή έχει, σε ορισμένα μέρη, δημιουργήσει μικροκοινότητες όπου τα παιδιά μιλούν κινέζικα εκτός τάξης, εμποδίζοντας την ενσωμάτωση.
Πέρα από τη στέγαση και την εκπαίδευση, το φαινόμενο αγγίζει τον πολιτιστικό ιστό του Τόκιο. Βιβλιοπωλεία όπως αυτά που ίδρυσε ο δημοσιογράφος Ζανγκ Τζιεπίνγκ απευθύνονται σε Κινέζους διανοούμενους που αναζητούν ελευθερία έκφρασης, σημειώνουν οι FT. Αυτοί οι χώροι φιλοξενούν διαλέξεις και συζητήσεις που θα ήταν αδύνατες στην Κίνα, δημιουργώντας έναν παράλληλο πνευματικό κόσμο στο Τόκιο. Για αντιφρονούντες όπως ο Τζία Τζία, το Τόκιο προσφέρει όχι μόνο καταφύγιο αλλά και μεταμόρφωση: την ικανότητα να ζουν χωρίς φόβο, αν και με το κόστος του όποιου πολιτικού πλεονεκτήματος είχαν στην πατρίδα τους, όπως είπε στους FT.
Οικονομικά και πολιτικά ρεύματα Run-ri
Η εισροή Run-ri έχει πυροδοτήσει τόσο αισιοδοξία όσο και άγχος. Οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι οι νέοι μετανάστες μπορούν να προσφέρουν επιχειρηματική ενέργεια και να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της δημογραφικής κρίσης της Ιαπωνίας, με τις γεννήσεις να μειώνονται στο ιστορικό χαμηλό των 686.000 το 2024. Τα παιδιά των μεταναστών βοηθούν στην πλήρωση τάξεων που διαφορετικά θα άδειαζαν, ειδικά στο Τόκιο.
Ωστόσο, οι εντάσεις σιγοβράζουν. Οι Ιάπωνες υπήκοοι φοβούνται ότι θα αποκλειστούν από τις αγορές ακινήτων, τροφοδοτώντας την εθνικιστική ρητορική κατά τη διάρκεια των προεκλογικών εκστρατειών. Οι επικριτές ανησυχούν για την εξάρτηση από τα υπόγεια τραπεζικά συστήματα που χρησιμοποιούν πολλοί Run-ri για να μεταφέρουν χρήματα από την Κίνα – συχνά με δίκτυα ξεπλύματος χρήματος σε όλη την Αφρική και μυστικές παραδόσεις μετρητών στην Ιαπωνία. Περίπου το 70% των αγορών ακινήτων, εκτιμούν οι εμπιστευτικοί, βασίζονται σε τέτοια κανάλια.
Το βιβλίο του Τακεχίρο Ματσουμότο, Run Ri, η πρώτη σοβαρή ακαδημαϊκή μελέτη του κινήματος, υπογραμμίζει πόσο ανατρεπτικό είναι για την ιαπωνική κοινωνία. Για δεκαετίες, η Ιαπωνία θεωρούσε τον εαυτό της το πλουσιότερο και πιο εκλεπτυσμένο έθνος της Ασίας. Η άφιξη εύπορων Κινέζων αμφισβητεί αυτή την εικόνα του εαυτού, αφήνοντας πολλούς Ιάπωνες να αισθάνονται φτωχότεροι στη χώρα τους.
Οι διαφορετικές φυλές του Run-ri
Οι Run-ri δεν είναι μια μονολιθική ομάδα. Περιλαμβάνουν:
Πλούσιες ελίτ που αναζητούν επενδύσεις και πολυτελή τρόπο ζωής στις περιοχές “3Α” του Τόκιο (Azabu, Aoyama, Akasaka).
Οικογένειες μεσαίας τάξης που επικεντρώνονται στην εκπαίδευση σε περιοχές όπως το Bunkyo.
Διανοούμενοι και αντιφρονούντες που ιδρύουν βιβλιοπωλεία, διαδικτυακά φόρουμ και ακαδημαϊκές κοινότητες σε ασφαλέστερους χώρους όπως το Jimbocho.
Επιχειρηματίες που ξεκινούν επιχειρήσεις ή αγοράζουν αποτυχημένες ιαπωνικές εταιρείες για να εξασφαλίσουν βίζες.
Κάποιοι, όπως ο Γκούο, πρώην κάτοικος του Πεκίνου που έγινε κτηματομεσίτης του Τόκιο, βοηθούν τους συμπατριώτες τους Κινέζους να πλοηγηθούν στην αγορά ακινήτων. Άλλοι, όπως ο Ζανγκ, χτίζουν πολιτιστικά ιδρύματα. Άλλοι πάλι, όπως ο Τζία, χρησιμοποιούν το Τόκιο ως πλατφόρμα για πολιτική ή πνευματική κριτική.
Ευρύτερες γεωπολιτικές μετατοπίσεις
Αυτή η τάση μετανάστευσης αντανακλά μεγαλύτερες παγκόσμιες αλλαγές. Οι ΗΠΑ, που εδώ και καιρό ήταν ο κορυφαίος προορισμός για φιλόδοξους Κινέζους μετανάστες, έχουν χάσει την ελκυστικότητά τους εν μέσω πολιτικής πόλωσης και περιοριστικών πολιτικών μετανάστευσης. Ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Ευρώπη παραμένουν επιλογές, αλλά φαίνονται μακρινές ή πολιτικά αβέβαιες. Η Ιαπωνία, αντίθετα, είναι γεωγραφικά κοντά, πολιτισμικά ελκυστική και – κρίσιμο – σταθερή.
Μερικοί πρώην μετανάστες στις ΗΠΑ επιστρέφουν ακόμη και στην Ασία, γίνονται «Er-run» (δεύτερη φουρνιά) και εγκαθίστανται στην Ιαπωνία. Η αντιληπτή ουδετερότητα της πόλης μεταξύ των αγώνων εξουσίας των ΗΠΑ και της Κίνας προσθέτει στην γοητεία της.
Το μέλλον
Οι Run-ri εξακολουθούν να είναι μια σχετικά μικρή ομάδα, με τους ακαδημαϊκούς να εκτιμούν ότι περίπου 100.000 μετανάστες της μεσαίας τάξης εμπίπτουν στην κατηγορία. Αλλά ο αντίκτυπός τους στο Τόκιο είναι υπερβολικά μεγάλος. Αναδιαμορφώνουν την ακίνητη περιουσία, την εκπαίδευση, την πνευματική ζωή, ακόμη και την πολιτική.
Το πώς θα αντιδράσει το Τόκιο παραμένει ασαφές. Η Ιαπωνία ιστορικά έχει αντισταθεί στη μεγάλης κλίμακας μετανάστευση, αλλά η γήρανση της κοινωνίας και η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού καθιστούν τις νέες αφίξεις απαραίτητες. Προς το παρόν, η μεγάλη δύναμη της πόλης έγκειται στην ικανότητά της για ανανέωση. Έχοντας υπομείνει πολέμους, φυσικές καταστροφές και οικονομική στασιμότητα, το Τόκιο μπορεί ακόμη να αποδειχθεί ικανό να απορροφήσει αυτό το νέο κύμα μετανάστευσης.
Για άτομα όπως η Κάο, όμως, η ιστορία παραμένει προσωπική και άλυτη. Είναι ευγνώμων για την ειρήνη του Τόκιο, αλλά κουρασμένη από την αυξανόμενη κινεζική κοινότητα γύρω της. Η αναζήτησή των Run-ri αντικατοπτρίζει το ευρύτερο ερώτημα: μπορεί το Τόκιο να τους απορροφήσει διατηρώντας παράλληλα αυτό που το κάνει ξεχωριστό;
