Η μεσαία τάξη στην Ελλάδα υπήρξε για δεκαετίες συνώνυμο της σταθερότητας και της κοινωνικής προόδου. Οι αλλεπάλληλες κρίσεις όμως, αρχής γενομένης από την οικονομική κρίση την εποχή των μνημονίων, έχουν μεταβάλει την εικόνα.
Πλέον το εισόδημα που κατατάσει μια οικογένεια στην περίφημη μεσαία τάξη, δεν συνεπάγεται και με οικονομική άνεση. Αντίθετα, οι αριθμοί δείχνουν ότι η καθημερινότητα της μεσαίας τάξης ορίζεται όλο και περισσότερο από οικονομικές δυσκολίες.
Σύμφωνα με την Eurostat, στην Ελλάδα ο δείκτης εισοδηματικής ανισότητας “Gini” παραμένει στο 31,8%, ποσοστό που βρίσκεται πάνω από το 30,5% που είναι ο μέσος όρος της Ευρωζώνης. Αντίστοιχα, ο δείκτης S80/S20, που καταγράφει την εισοδηματική ανισότητα μεταξύ των υψηλότερων και χαμηλότερων εισοδηματικών στρωμάτων, βρίσκεται στο 5,2 στην Ελλάδα έναντι 4,7 στην Ευρωζώνη.
Το ανησυχητικό είναι ότι παρά την βελτίωση της δημοσιονομικής εικόνας της χώρας και τους ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης, οι δείκτες δεν βελτιώνονται, η κατανομή του εισοδήματος παραμένει άνιση και η κοινωνική κινητικότητα περιορισμένη.
Το κόστος στέγασης
Η στέγη είναι το μεγαλύτερο βάρος. Το 28,5% των ελληνικών νοικοκυριών δαπανά πάνω από το 40% του εισοδήματός του για ενοίκιο ή δόση στεγαστικού, όταν στην Ευρωζώνη το ποσοστό είναι 9,5%. Οι τιμές κατοικιών αυξήθηκαν κατά 13% σε δύο χρόνια, ενώ τα ενοίκια καταγράφουν άνοδο πάνω από 6% ετησίως. Για μια οικογένεια με εισόδημα 20.000 ευρώ, η στέγαση δεν είναι απλά μέρος των πάγιων εξόδων, αλλά καθημερινός βραχνάς που δεν αντιμετωπίζεται εύκολα.
Τα στοιχεία από τις φετινές φορολογικές δηλώσεις προσθέτουν μια ακόμη διάσταση. Σχεδόν οι μισοί Έλληνες φορολογούμενοι δήλωσαν ετήσιο εισόδημα κάτω από 10.000 ευρώ. Το μέσο δηλωθέν εισόδημα για το 2024 ήταν 15.785 ευρώ, αυξημένο σε σχέση με το 2023, αλλά πολύ χαμηλό για να διασφαλίσει οικονομική άνεση, ειδικά αν συγκριθεί με το μέσο όρο της Ευρωζώνης που ξεπερνά τα 26.000 ευρώ.
Τα στοιχεία για τα εισοδήματα δείχνουν οτι με πολύ μεγάλη δυσκολία καλύπτονται τα έξοδα για το ενοίκιο, τους λογαριασμούς και τις βασικές καθημερινές δαπάνες. Το πρόβλημα ωστόσο είναι οτι την αντίστοιχη πίεση νιώθουν και οι φορολογούμενοι που δηλώνουν εισοδήματα που τους κατατάσσουν στην λεγόμενη “μεσαία τάξη”.
Φορολογική πίεση
Η φορολογική κλίμακα επιτείνει την πίεση. Μέχρι και φέτος το ανώτατο κλιμάκιο με συντελεστή 44% επιβάλλεται από εισοδήματα πάνω από 40.000 ευρώ. Ακόμα και μετά τις αλλαγές στη φορολογική κλίμακα που παρουσίασε ο πρωθυπουργός από το βήμα της ΔΕΘ, η πραγματικότητα δεν αλλάζει σημαντικά καθώς προστίθεται νέος συντελεστής 39% για τα εισοδήματα μεταξύ 40.000 – 60.000 ευρώ και ο συντελεστής 44% επιβάλλεται για εισοδήματα άνω των 60.000 ευρώ.
Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και φορολογούμενοι με εισοδήματα που θεωρούνται μεσαία ή υψηλά βαρύνονται δυσανάλογα. Αντίθετα, σε χώρες όπως η Γερμανία ή η Γαλλία, οι υψηλοί συντελεστές εφαρμόζονται σε υψηλότερα επίπεδα, περιορίζοντας έτσι το φορολογικό βάρος για τα μεσαία εισοδήματα.
Την ίδια ώρα η πλειονότητα των φορολογούμενων δηλώνουν τόσο χαμηλά εισοδήματα που η συζήτηση περί «μεσαίας τάξης» ακούγεται μάλλον αστεία. Συνέπεια των νέων δεδομένων στην οικονομία είναι τα χαμηλά εισοδήματα να βρίσκονται σε εξαιρετικά δυσχερή θέση, ενώ η μεσαία τάξη υφίσταται ολοένα μεγαλύτερη πίεση.
Αποτέλεσμα είναι η κατανάλωση να περιορίζεται, οι αποταμιεύσεις να εξανεμίζονται, και η ασφάλεια που παλαιότερα χαρακτήριζε τη μεσαία τάξη να δίνει τη θέση της σε μια αίσθηση μόνιμης ανασφάλειας. Οι αριθμοί αποτυπώνουν το πρόβλημα καθώς η πλειονότητα ζει με εισόδημα που αρκεί μόνο για τα απολύτως αναγκαία, την ώρα που οι τιμές συνεχίζουν να καταγράφουν αυξήσεις και η “μεσαία τάξη” έχει πάψει να σημαίνει άνετη ζωή.
