Στο σκοτεινό, παλιό εργοστάσιο της πόλης Kojima, ο ήχος από τις ξύλινες σαΐτες που τρέχουν στις αυτόματες υφαντουργικές μηχανές καλύπτει οποιοδήποτε άλλο ήχο.
Ο 79χρονος Σιγκερού Ουτσίδα, σκυμμένος πάνω από τα μηχανήματα, παρακολουθεί με το μάτι του έμπειρου τεχνίτη κάθε τους κίνηση. Έπειτα από πέντε δεκαετίες δουλειάς, τα δάχτυλά του έχουν ποτίσει στο βαθύ μπλε του βαφείου – το ίδιο χρώμα που έκανε το ιαπωνικό denim παγκόσμιο φαινόμενο.
Οι τεχνίτες της Kojima που έδωσαν ψυχή στο ιαπωνικό ύφασμα λιγοστεύουν
«Όλα βασίζονται στο ένστικτο», λέει στους δημοσιογράφους του Bloomberg ο Σιγκερού. «Αν δεν μάθουν οι νέοι από εμάς τώρα, αυτές οι μηχανές θα σωπάσουν».
Τα λόγια του ηχούν σαν προφητεία: η παλιά γενιά τεχνιτών που έδωσε ψυχή στο ιαπωνικό ύφασμα γερνά, και η νέα δε δείχνει πρόθυμη να πάρει τη σκυτάλη…
Από τα αμερικανικά στρατόπεδα στις πασαρέλες του Παρισιού
Η ιστορία του ιαπωνικού denim ξεκινά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι Αμερικανοί στρατιώτες έφεραν τα πρώτα τζιν στη χώρα. Οι Ιάπωνες, με τη μανία τους για τελειότητα, μετέτρεψαν το απλό ρούχο εργασίας σε σύμβολο τέχνης και δεξιοτεχνίας.
Betty Smith Museum
Σήμερα, οι οίκοι μόδας Christian Dior και Balenciaga το εντάσσουν στις συλλογές τους ενώ celebrities όπως ο Άντριου Γκάρφιλντ και ο Τζο Τζόνας το προβάλλουν ως απόδειξη αυθεντικού στυλ.
Η παγκόσμια αγορά denim αναμένεται να αγγίξει τα 5,2 δισ. δολάρια έως το 2035, με το «made in Japan» να θεωρείται το απόλυτο premium.
Οι τελευταίοι υφαντουργοί του Kojima
Πίσω όμως από τη λάμψη της μόδας, η πραγματικότητα στα εργοστάσια είναι διαφορετική. Ο Μασατάκα Σουζούκι, πρόεδρος της Japan Blue Co., επιβεβαιώνει πως πλέον οι τεχνίτες που έχουν απομείνει είναι λίγοι.
Oι τεχνίτες που έχουν απομείνει είναι πλέον λίγοι
«Η δουλειά είναι σκληρή, ο θόρυβος ασταμάτητος, η θερμοκρασία υψηλή. Οι περισσότεροι μαθητευόμενοι τα παρατούν μέσα σε λίγους μήνες», λέει.
Το μουσείο των jeans Betty Smith
Ο ίδιος εργοδότης βλέπει τις πωλήσεις να τριπλασιάζονται χάρη στον τουρισμό και το χαμηλό γιεν, αλλά αναρωτιέται ποιος θα κρατήσει τα μηχανήματα ζωντανά.
Η μαγεία της παλιάς τεχνολογίας
Οι περισσότερες βιοτεχνίες βρίσκονται στις νοτιοδυτικές επαρχίες Οκαγιάμα και Χιροσίμα. Εκεί, το βαμβάκι μεταμορφώνεται σε νήμα, βάφεται επανειλημμένα σε φυσικό indigo (βαθύ μπλε-μωβ χρώμα) και υφαίνεται με μηχανές-αντίκες του πρώιμου 20ού αιώνα — τις ίδιες που σχεδίασε ο Σακίτσι Τογιοντά, ιδρυτής της μετέπειτα Toyota.
Οι αργαλειοί αυτοί κινούνται πιο αργά από τους σύγχρονους, όμως το αποτέλεσμα είναι μοναδικό: ένα πυκνό, σφιχτό ύφασμα με τέλεια άκρη — το περίφημο selvedge denim. Αυτή η χαρακτηριστική άκρη, με το λεπτό κόκκινο νήμα στο εσωτερικό της ραφής είναι η ένδειξη μιας παραδοσιακής μεθόδου παραγωγής, που αποτελεί και την «υπογραφή» του ιαπωνικού τζιν.
Betty Smith Jeans Museum & Village
Στη δεκαετία του ’70 υπήρχαν πάνω από 300.000 τέτοιες μηχανές. Σήμερα λειτουργούν λιγότερες από 400, πολλές με ανταλλακτικά που βρίσκονται μόνο αποσυναρμολογώντας άλλες, παλιές μηχανές.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο μηχανικό, αλλά και ανθρώπινο: ελάχιστοι νέοι γνωρίζουν πώς να τις χειριστούν.
Η τουριστική αναγέννηση της πόλης των jeans
Παρά τις δυσκολίες, η Kojima γνωρίζει ένα μικρό θαύμα. Χιλιάδες τουρίστες επισκέπτονται κάθε χρόνο την περίφημη Jeans Street, έναν δρόμο 400 μέτρων γεμάτο καταστήματα, εργαστήρια και καφέ αφιερωμένα αποκλειστικά στο denim. Εκεί, ο επισκέπτης μπορεί να ράψει το δικό του τζιν ή να αγοράσει ένα κομμάτι φτιαγμένο στο χέρι, με τιμή που μπορεί να ξεπεράσει τα 250 δολάρια.
Jeans Street
Ορισμένες μάρκες, όπως η Kapital, έχουν γίνει επενδυτικοί στόχοι κολοσσών όπως είναι η LVMH, ενώ τα κομμάτια τους φτάνουν να κοστίζουν πάνω από 1.000 δολάρια.
Ορισμένες μάρκες, όπως η Kapital, έχουν γίνει επενδυτικοί στόχοι κολοσσών όπως είναι η LVMH
Το κύμα των «denim pilgrims» — λάτρεις που ταξιδεύουν στην Ιαπωνία για να βρουν το αυθεντικό προϊόν — μεγαλώνει διαρκώς.
«Αν δεν τους μάθουμε τώρα, το μπλε θα ξεθωριάσει»
Ο Κένιτσι Ιουάγια, επικεφαλής της Pure Blue Japan, προειδοποιεί: «Σε δέκα χρόνια ίσως να μην μπορούμε να φτιάξουμε τέτοιο denim πια». Παρά την αύξηση των εξαγωγών προς τις ΗΠΑ, τα κόστη παραγωγής έχουν διπλασιαστεί και οι νέοι τεχνίτες είναι είδος υπό εξαφάνιση.
Παρόμοια ανησυχία εκφράζει και ο Ρίοϊτσι Σακαμότο, τέταρτης γενιάς ιδιοκτήτης της Sakamoto Denim, που παλεύει να καλύψει τις παραγγελίες με ελάχιστο προσωπικό.
«Η μυρωδιά του θείου, ο ιδρώτας, το λάδι — είναι μέρος της διαδικασίας», λέει. «Αλλά οι νέοι δεν θέλουν να το ζήσουν αυτό. Προτιμούν τα γραφεία και τις οθόνες».
Το μέλλον της μπλε τέχνης
Στην άλλη άκρη της πόλης, στο υφαντουργείο Yamaashi Orimono, η 40χρονη Σατσίκo Κόουζου δουλεύει ανάμεσα σε τρεις δεκάδες μηχανές. Είναι από τους λίγους νέους που μπήκαν στο επάγγελμα.
«Η ζέστη, ο θόρυβος και η σκόνη είναι αφόρητα», λέει. «Αν δεν έρθουν κι άλλοι σαν εμένα, δεν ξέρω πόσο θα αντέξουμε».
Το ιαπωνικό denim μπορεί να έχει κερδίσει τον κόσμο, αλλά χωρίς νέα χέρια, το μέλλον του δείχνει αβέβαιο.
Και ίσως, όταν ο τελευταίος αργαλειός σταματήσει να χτυπά, να καταλάβουμε πως αυτό που χάνεται δεν είναι απλώς ένα ύφασμα.
Είναι ένα κομμάτι ζωντανής τέχνης – το βαθύ μπλε αποτύπωμα της ιαπωνικής ψυχής.
