Οι αυταρχικοί ηγέτες είναι πιο επικίνδυνοι όσο περισσότερο παραμένουν στην εξουσία

Οι επενδυτές συχνά παρασύρονται από την ελπίδα ότι ένας αυταρχικός ηγέτης θα είναι υπέρ των επιχειρήσεων. Αλλά ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ δείχνουν ότι αυτές οι ελπίδες δεν διαρκούν. Όσο περισσότερο οι αυταρχικοί ηγέτες παραμείνουν στην εξουσία, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να λάβουν αποφάσεις που βλάπτουν τις οικονομίες τους.

Φυσικά, η σχέση μεταξύ αυταρχικής εξουσίας και οικονομικής απόδοσης δεν είναι καθόλου απλή. Οι ιστορικοί θεωρούν ηγεμόνες όπως ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος «φωτισμένους δεσπότες». Στη μεταπολεμική εποχή, ο Λι Κουάν Γιου, ο οποίος κυβερνούσε τη Σιγκαπούρη για περισσότερα από 30 χρόνια, είναι ίσως το καλύτερο παράδειγμα μακροχρόνιου ηγέτη που διαχειρίστηκε καλά την οικονομία της χώρας του.

Για μεγάλο μέρος των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας έχει ακολουθήσει τεχνοκρατικές πολιτικές που δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την εξαιρετική ανάπτυξη της χώρας. Αλλά για το μεγαλύτερο μέρος αυτής της περιόδου η Λαϊκή Δημοκρατία ήταν μια ολιγαρχία, που διοικούνταν από μια ομάδα αξιωματούχων, που δεν κυριαρχούνταν από έναν άνθρωπο.

Πράγματι, ο πρώην ηγέτης της χώρας Ντενγκ Σιαοπίνγκ δημιούργησε ένα σύστημα σχεδιασμένο για να εμποδίζει οποιονδήποτε να αναλάβει την εξουσία για περισσότερες από δύο πενταετείς θητείες, σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί η επανάληψη του καταστροφικού δεσποτισμού του Μάο Τσε Τουνγκ. Ο Σι, τώρα στην τρίτη θητεία του, κατάργησε αυτό το πρότυπο.

Οι δημοκρατίες μπορούν επίσης να παράγουν κακές οικονομικές αποφάσεις. Απλώς δείτε το κόστος της ψήφου του Ηνωμένου Βασιλείου για το Brexit ή πώς οι λαϊκιστικές ελληνικές κυβερνήσεις οδήγησαν τη χώρα τους κοντά στη χρεοκοπία. Τούτου λεχθέντος, όταν οι ηγέτες εδραιώνονται ως αυταρχικοί, υπάρχει ένας ιδιαίτερος κίνδυνος κακών αποδόσεων.

Η καλή αρχή δεν έχει διάρκεια

Οι επενδυτές είναι συχνά ενθουσιώδεις όταν οι αυταρχικοί ηγέτες αναλαμβάνουν αρχικά την εξουσία, πιστεύοντας ότι θα κάνουν πράγματα που είναι καλά για τις επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, το τουρκικό χρηματιστήριο αυξήθηκε εννέα φορές σε όρους δολαρίου κατά την πρώτη δεκαετία του Ερντογάν. Ομοίως, το ρωσικό χρηματιστήριο πενταπλασιάστηκε σε όρους δολαρίου κατά τα πρώτα 14 χρόνια του Πούτιν στο Κρεμλίνο. Και οι κινεζικές μετοχές σημείωσαν άνοδο 60% σε όρους δολαρίου κατά την πρώτη θητεία του Σι ως κυρίαρχου ηγέτη.

Μέρος της εξήγησης είναι ότι οι τρεις ηγέτες κληρονόμησαν αναπτυσσόμενες οικονομίες. Η Τουρκία ανέκαμπτε μετά από μια οικονομική κρίση, όταν ο Ερντογάν ανέλαβε την εξουσία. Συνέχισε αρχικά τις ορθόδοξες πολιτικές που την είχαν επαναφέρει από το χείλος του γκρεμού. Μόνο αργότερα υιοθέτησε την ανορθόδοξη προσέγγιση της διατήρησης των επιτοκίων σε χαμηλά επίπεδα ενώ ο πληθωρισμός εκτινασσόταν στα ύψη. Η λίρα έχασε περισσότερο από το 90% της αξίας της έναντι του δολαρίου κατά τη δεύτερη δεκαετία του – και το χρηματιστήριο έχει μειωθεί στο μισό σε όρους δολαρίου.

Ακόμα κι έτσι, η διακυβέρνησή του φαίνεται ότι θα συνεχιστεί αφού κέρδισε ηγετικό προβάδισμα στον πρώτο γύρο των εκλογών στις αρχές του μήνα. Ο Ερντογάν στήριξε προσωρινά τη λίρα ενόψει των εκλογών. Αλλά μόλις τελειώσουν οι διαδικασίες, μια περαιτέρω διολίσθηση του νομίσματος φαίνεται πιθανή.

Εν τω μεταξύ, ο Σι αρχικά ακολούθησε τα χνάρια των προκατόχων του, που είχαν απελευθερώσει την οικονομία της Κίνας και προσέλκυσαν ξένες επενδύσεις και τεχνολογία, βγάζοντας εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια μέσα από αυτή την διαδικασία.

Ο Σι κληρονόμησε επίσης προβλήματα, ιδίως την ταχεία γήρανση του πληθυσμού ως αποτέλεσμα της εγκαταλειμμένης πλέον πολιτικής της χώρας για ένα παιδί. Επιπλέον, η οικονομία εξαρτιόταν υπερβολικά από τις εξαγωγές και τις υπερβολικές επενδύσεις σε υποδομές και ακίνητα.

Το χρέος άρχισε να εκρήγνυται καθώς η κυβέρνηση άντλησε φθηνό χρήμα, ειδικά μετά την οικονομική κρίση του 2008. Όμως, υπό τον Σι, η μόχλευση συνέχιζε να αυξάνεται. Το συνολικό χρέος της Κίνας έχει διπλασιαστεί ως ποσοστό του εθνικού εισοδήματος από το 2008, φτάνοντας σχεδόν το 300%. Αυτό δημιουργεί προβλήματα. Η πολιτική του Σι για μηδενικό Covid σήμαινε ότι η κινεζική οικονομία είχε μια κακή χρονιά το 2022, όταν ο υπόλοιπος κόσμος ανέκαμψε. Και η καταστολή επιχειρηματιών όπως ο ιδρυτής της Alibaba, Τζακ Μα, καταπνίγει τα επιχειρηματικά πνεύματα.

Ο Κινέζος πρόεδρος έχει επίσης εγκαταλείψει τη συμβουλή του Ντενγκ ότι η χώρα πρέπει να κρύψει τη δύναμή της και να περιμένει την ώρα της, και αντ’ αυτού υιοθέτησε μια πιο επιθετική προσέγγιση στις διεθνείς σχέσεις. Αυτό έχει προκαλέσει την αντίδραση των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους, οι οποίοι επιδιώκουν να αποκλιμακώσουν την έκθεσή τους στην Κίνα και να την σταματήσουν να αποκτά τεχνολογία που θα μπορούσε να βοηθήσει τον στρατό της.

Εν τω μεταξύ, ο Πούτιν κληρονόμησε μια οικονομία πλούσια σε εμπορεύματα, στην οποία κυριαρχούσαν ολιγάρχες, η οποία μόλις είχε ανακάμψει από μια οικονομική κρίση. Η παγκόσμια τιμή του αργού πενταπλασιάστηκε κατά τα πρώτα οκτώ χρόνια του. Αυτό στο οποίο απέτυχε ο Πούτιν ήταν να αντιμετωπίσει την κλεπτοκρατία και να δημιουργήσει βιομηχανίες πέραν των εμπορευμάτων εμπορευμάτων.

Ένα ακόμη μεγαλύτερο λάθος ήταν η έναρξη μιας σειράς πολέμων, με αποκορύφωμα την εισβολή στην Ουκρανία. Ο Πούτιν έχασε την Ευρώπη ως πελάτη για τους υδρογονάνθρακές του, καθώς επίσης προκάλεσε κατάρρευση στις ξένες επενδύσεις και τις εισαγωγές υψηλής τεχνολογίας, το θάνατο πολλών νεαρών ανδρών και τη διαρροή εγκεφάλων. Τα τελευταία εννέα χρόνια, το χρηματιστήριο έχει χάσει σχεδόν το 20% της αξίας του σε όρους δολαρίου.

Χωρίς ελέγχους, χωρίς ισορροπίες

Ένας λόγος που οι αυταρχικοί ηγέτες τα καταφέρνουν καλύτερα στην αρχή είναι ότι χρειάζονται χρόνο για να εγκαθιδρύσουν μονοπρόσωπη κυριαρχία. Στις πρώτες μέρες τους, αναγκάζονται να ακούν τους συναδέλφους τους, κάτι που μπορεί να τους εμποδίσει να ξεφύγουν απότομα από την πορεία τους. Αλλά καθώς εδραιώνονται περισσότερο, συχνά φιμώνουν όσους διαφωνούν μαζί τους. Αντίθετα, περιβάλλουν τους εαυτούς τους με αυλοκόλακες που παρα είναι φοβισμένοι για να τους αμφισβητήσουν.

Επιπλέον, οι ισχυροί άνδρες – και είναι σχεδόν όλοι άντρες – είναι πιο επιρρεπείς σε καυγάδες επειδή η εθνική ρωμαλεότητα είναι μέρος της εικόνας τους. Αλλά η επιθετικότητα προς τους γείτονες μπορεί να αποβεί καταστροφική. Αυτό φαίνεται πιο ξεκάθαρα με τον Πούτιν, αν και οι πολεμικές ιαχές του Σι προς την Ταϊβάν θα μπορούσαν να καταλήξουν επίσης δαπανηρές.

Αυτή η εμπειρία έχει μαθήματα για επενδυτές σε χώρες με επικεφαλής άλλους επίδοξους ισχυρούς άνδρες όπως ο Ναρέντρα Μόντι. Το χρηματιστήριο της Ινδίας αυξήθηκε κατά 80% σε όρους δολαρίου από τότε που έγινε πρωθυπουργός πριν από εννέα χρόνια.

Ο Μόντι, ο οποίος κέρδισε δύο δημοκρατικές εκλογές, δεν είναι αυταρχικός. Αλλά η κυβέρνησή του επιδεικνύει ορισμένα αυταρχικά χαρακτηριστικά, συμπεριλαμβανομένου του να κάνει τη ζωή δύσκολη για ανεξάρτητους δημοσιογράφους και πολιτικούς της αντιπολίτευσης. Μέχρι στιγμής οι επενδυτές έχουν κάνει τα στραβά μάτια σε αυτό – εν μέρει επειδή η Ινδία μπορεί να αποδειχθεί  μεγάλος νικητής καθώς οι πολυεθνικές αναπτύσσουν τη μεταποίηση σε άλλες χώρες για να μειώσουν την έκθεσή τους στην Κίνα.

Ο Μόντι αναμένεται ευρέως να κερδίσει μια τρίτη θητεία τον επόμενο χρόνο – και ο Ερντογάν δείχνει ότι ακόμη και τα δημοκρατικά συστήματα δεν μπορούν πάντα να περιορίσουν τις αυταρχικές τάσεις. Οι επενδυτές θα πρέπει να θυμούνται ότι οι ισχυροί άνδρες τείνουν τελικά να υποφέρουν από φθίνουσες, ή ακόμα και αρνητικές, αποδόσεις.